Berberske rěcy

Berberske rěcy słušaju k afroaziskim rěcam. Jo to 24 rěcow, z togo 5 wumarłych, powěda je 45 mil. luźi w pódwjacornej Africe.

Rěcy a rozšyrjenje

Rozšyrjenje wšakorakich berberskich rěcow

Berberske rěcy powědaju se w šyrokem źělu pódpołnocneje Afriki, wót Nila na pódzajtšu až k Atlantikoju na pódwjacorje a wót Srjejźnego mórja na pódpołnocy k Nigeroju na pódpołdnju. Pó francojskej kolonizaciji w 19.stolěśu jo wjeliki źěl Berberow z pódpołnocnej Afriki do Europy pśišeł. Głowny źěl tych Berberow jo źinsa we Francojskej.

Pódzajtšna kupka

Audžila (Libyska: Cyrenaika, 3.000)
Sokna (Libyska: Tripoliska, 5.500)
Siwi (Egyptojska: Oaza Siwa, 5.000)
Elfoqaha (Libyska: Oaza Elfoqaha w Fezzanje, wumarła)

Pódpołnocna kupka

Pódpołnocna kupka twori dialektny kontinuum w Marokku, Algeriskej a Tuneziskej.

Atlaska Berberšćina: Kupka wobpśimujo někotare narěcowe kupki na pódwjacorje, marokkańskego źěla Atlasa.
- Judeo-berberiska rěc (Israel, něga Marokko, 2.000 luźi)
- Tašelhit (Marokko a Algeriska, něźi 3 mil.)
- Tamazight (Marokko, Algeriska a Melilla, něźi 9 mil.)
Chenoua (100.000 w Algeriskej)
Kabylšćina (Algeriska, 6 mil.)
Zenati jo zgromadne zapśimjeśe za někotare rěcy, kótarychž teritorium rozšyrjenja dosega wót pódwjacorneje Libyskeje do pódpołnocnego Marokka.
- pódzajtšna Zenati
  - Ghadames (Libyska, 4000)
  - Nafusi (Libyska a Tuneziska, 167.000)
  - Sened (Tuneziska, wumarła)
- Ghomara (Marokko, wumarła)
- Mzab-Wargla (Rěc Mzabitow)
  - Taznatit (Algeriska, 40.000)
  - Tumzabt (Algeriska, 70.000)
  - Tagargrent (Algeriska, 5.000)
  - Temacine Tamazight (Algeriska, 6.000)
- Rif
  - Tarifit (Marokko, Algeriska, 1,7 mil.)
  - Senhaja de Srair (Marokko, wumarła)
- Chaouia (Algeriska, 2,7 mil.)
- Tidikelt (Algeriska, 9.000)

Tuaregšćina

Pódpołnocna Tuaregšćina
- Tamahaq/Tahaggart (Algerien, Libyen, Niger, 62.000)
Pódpołdnjowa Tuaregšćina
- Tamašeq (Mali, Burkina Faso, 280.000)
- Tamašeq/Tayart (Niger, 250.000)
- Tamašeq/Tawallammat (Niger, 640.000)

Zenaga

Zenaga (Mauretańska, 200-300)

Njejasne rěcy

Guanche: wumarła rěc prawobydlarjow Kanariskich kupow (Špańska)
Libyska rěc (Numidišćina, stara libyšćina): antikna, w pódpołnocnej Africe powědana rěc, lěbda wugódana až na źinsajšny źeń

Literatura

Pśeglěd

André Basset: La langue berbère. Handbook of African Languages, part I. Oxford University Press, Oxford 1952
Lamara Bougchiche: Langues et littératures berbères des origines à nos jours. Bibliographie internationale. Ibis Press, Paris 1997 ISBN 2-910728-02-1.
Moha Ennaji (Hrsg.): Berber Sociolinguistics. (Joshua A. Fishman: International Journal of the Sociology of Language, Band 123) Mouton de Gruyter, Berlin/New York 1997. ISSN 0165-2516
Ekkehard Wolff: Die Berbersprachen. In: Bernd Heine, Thilo C. Schadeberg und Ekkehard Wolff: Die Sprachen Afrikas. Buske, Hamburg 1981, ISBN 3-87118-496-9

Słowniki

Kamal Naït-Zerrad: Dictionnaire des racines berbères (formes attestées) Vol. I, 1998 ISBN 90-429-0579-4; II, 1999 ISBN 90-429-0722-3; III, 2002 ISBN 90-429-1076-3.

Literatura k wažnym jadnotliwym rěcam

Jeffrey Heath: Grammar of Tamashek (Tuareg of Mali). (Mouton Grammar Library, 35) Mouton de Gruyter, Den Haag 2005. ISBN 3-11-018484-2