Μιλιάριο

Θραύσμα μιλιάριου με μνεία στην οδομετρική απόσταση από το Βεσόντιο (Μπεζανσόν), υπό τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό (Μουσείο Καλών Τεχνών και Αρχαιολογίας, Μπεζανσόν).

Mιλιάριον ρωμαϊκής οδού στον αρχαιολογικό χώρο Άλμπα-λα-Ρομαίν (Αρντές) που χρονολογείται το 145 και διατηρείται στο Μουσείο Εθνικής Αρχαιολογίας, Γαλλία.

Το Mιλιάριο ή Μιλιοδείκτης (λατινικά: milliarium‎‎· πληθ.: μιλιάρια, milliaria) είναι οδόσημο που δηλώνει σε (χερσαία) μίλια την απόσταση μεταξύ των τοποθεσιών που διασχίζει ο δρόμος. Πρόκειται για ενεπίγραφη λίθινη στήλη, συνήθως κυλινδρικού σχήματος, που ήταν τοποθετημένη κατά μήκος των δημόσιων κεντρικών οδών στο ρωμαϊκό οδικό δίκτυο. Το ύψος του μιλιαρίου μπορεί να φτάσει τα 2,50 μέτρα και η περίμετρος τα 2,00 μέτρα. Το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο ποικίλλει από ασβεστόλιθο μέχρι τραχείτη έως μάρμαρο υψηλής ποιότητας.

Τα μιλιάρια χρησιμοποιήθηκαν τα ρωμαϊκά χρόνια, περίπου από τον 3ο π.Χ. αιώνα, για τον εξοπλισμό της οδού και απείχαν μεταξύ τους «ένα ρωμαϊκό μίλι» (milliarius). Η μιλιομετρική αυτή απόσταση ισοδυναμούσε με «1.000 ρωμαϊκά βήματα» ή αλλιώς «1.000 διπλά βήματα». Σε ορισμένες κελτικές επαρχίες ωστόσο, συχνά απείχαν μεταξύ τους «μία γαλατική λεύγα», που ήταν ίση με «1.500 ρωμαϊκά βήματα» (ή περίπου 2.222 μέτρα).

Στην επιγραφή που φέρουν, το κείμενο είναι γραμμένο σε επίσημο ύφος, με συντομογραφίες και ακρωνύμια. Αναγράφονται τα τοπωνύμια, ο αριθμός των μιλίων για την πλησιέστερη πόλη ή σταθμό και συχνά εμφανίζονται και άλλες πληροφορίες, όπως:

• Το όνομα του υπεύθυνου για το χτίσιμο ή την αποκατάσταση και συντήρηση του δρόμου, συνήθως είναι αξιωματούχος ή αυτοκράτορας και τους αποδίδονται τιμές.
• Την απόσταση μεταξύ του σημείου όπου τοποθετήθηκε και του σημείου μηδέν (0), δηλαδή το σημείο από όπου ξεκίνησαν να μετριούνται οι μιλιομετρικές αποστάσεις. Στις επιμέρους επαρχίες, το σημείο εκκίνησης συνήθως υπολογιζόταν από την πρωτεύουσα.

Θεωρούνταν ότι όλοι οι δρόμοι ξεκινούσαν από την Ρώμη, κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, και πως οι μιλιομετρικές αποστάσεις ορίζονταν από ένα συγκεκριμένο σημείο, το «Χρυσό Μιλιάριο» (Milliarium Aureum). Η έρευνα ωστόσο στο συγκεκριμένο θέμα είναι περίπλοκη και τα αποτελέσματά της δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί. Αξίζει να αναφερθεί πως το Μίλιον στο Βυζάντιο λειτουργούσε επίσης ως το σημείο μηδέν για τη μέτρηση των οδομετρικών αποστάσεων.

Ακόμη και αν τεκμηριώνονται προηγούμενες προσπάθειες, η έγκριση νόμου σχετικά με την τοποθέτηση μιλιαρίων στις κύριες ρωμαϊκές οδικές αρτηρίες χρονολογείται το 123 π.Χ., μετά από πρόταση του Δημάρχου των πληβείων Γάιου Γράκχου.

Το μιλιάριο παρόλο που ενέχει τον ρόλο της οδοσήμανσης, όπως οι σημερινές οδικές πινακίδες, θεωρείται πιθανό πως αυτός δεν ήταν ο πρωταρχικός του ρόλος. Ίσως επισημαίνει την επιβολή της εξουσίας του αυτοκράτορα, τη δράση της οποίας επέδειξε. Παρατηρείται μια γενικευμένη χρήση της λατινικής γλώσσας ακόμα και σε περιοχές που η κύρια γλώσσα ήταν τα ελληνικά. Η αναγραφή της μνείας των αξιωματούχων ή του αυτοκράτορα συνήθως εμφανίζεται στα λατινικά, ενώ οι ενδείξεις για τις αποστάσεις στα ελληνικά. Μέρος του πληθυσμού θα μπορούσε να διαβάσει το δεύτερο μέρος, αλλά όχι το πρώτο, καθώς δεν γνώριζε λατινικά, τη γλώσσα του στρατού και της αυτοκρατορικής διοίκησης.

Το ρωμαϊκό μίλι

Δείτε επίσης: Μίλι και Βυζαντινές μονάδες μέτρησης

Το «ρωμαϊκόν μίλιον» είναι μια αρχαία ρωμαϊκή μονάδα μέτρησης μήκους για την οδοιπορική απόσταση που ισούται με «1.000 διπλά βήματα» ή «1.000 ρωμαϊκά βήματα» (milliarius). Το μετρικό ρωμαϊκό βήμα (mille passus) ή διπλούν βήμα αντιστοιχούσε σε περίπου «5 ελληνικούς πόδας». Στη σύγχρονη εποχή, το μετρικό αυτοκρατορικό ρωμαϊκό μίλι εκτιμήθηκε ότι είχε μήκος περίπου 1.481 μέτρα (1,481 χλμ., 1.620 γιάρδες, 8 στάδια).

Πηγές

• «ΕΙΔΗ ΕΠΙΓΡΑΦΩΝ | Θετίμα». ancdialects.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2023. 

• «Encyclopédie de l'Arbre Celtique | Les bornes milliaires et leugaires». encyclopedie.arbre-celtique.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2023. 

• «μίλι». Academic Dictionaries and Encyclopedias. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2023. 

• «Αποτελέσματα για: "Μ"». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2023.