Παναθηναϊκό Στάδιο

Παναθηναϊκό Στάδιο

Καλλιμάρμαρο
Δημόσια συγκοινωνία	Στάση Ζαππείου
Ιδιοκτήτης	Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή
Είδος	Ancient Greek stadium, στάδιο πολλαπλών χρήσεων, μνημείο, ολυμπιακό στάδιο, pitch, all-seater stadium και αξιοθέατο
Ύφος	αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική
Χωρητικότητα	50.000 (144 μ.Χ.) 80.000 (1896) 65.000 (σήμερα) θεατές
Επιφάνεια	Αρχαίο μοντέλο σταδίων (Φουρκέτα)
Κατασκευή
Ολοκλήρωση	6ος αιώνας π.Χ. (ιππόδρομος) 329 π.Χ. (σε ασβεστόλιθο από Λυκούργο) 144 μ.Χ. (σε μάρμαρο από Ηρώδη τον Αττικό)
Ανακαίνιση	1896 2004 (πλήρης αναστήλωση)
Κόστος κατασκευής	Καλύφθηκε από τους Ευάγγελο Ζάππα και Γεώργιο Αβέρωφ
Αρχιτέκτονας	Αναστάσιος Μεταξάς Ερνστ Τσίλλερ
Τοποθεσία
Διεύθυνση	Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου και Vasileos Konstantinou Avenue Λεωφόρος Βασιλέως Κωνσταντίνου 1, Αθήνα, Ελλάδα Δήμος Αθηναίων Ελλάδα
Σχετικά πολυμέσα

Στοά Παναθηναϊκού Σταδίου
«η τρύπα της μοίρας»

Το Παναθηναϊκό Στάδιο, γνωστό και ως Καλλιμάρμαρο, είναι αρχαίο ελληνικό στάδιο στην Αθήνα, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή του Παγκρατίου ανατολικά του Ζαππείου και βόρεια του λόφου του Αρδηττού, δια των οποίων διέρχεται ο Ιλισός ποταμός.
Στο Παναθηναϊκό Στάδιο, έγιναν αγωνίσματα των Α΄ σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, το 1896. Με την ανακατασκευή του Σταδίου για τη διεξαγωγή των πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ξεκίνησε και η ανάπτυξη της ευρύτερης συνοικίας του Παγκρατίου.

Ιστορία

Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για την τέλεση μέρους των Παναθηναίων προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Κτισμένο ανάμεσα στους λόφους του Άγρα και Αρδηττού, το 329 π.Χ., επί Λυκούργου, το στάδιο ορθομαρμαρώθηκε, καθώς μέχρι τότε τα καθίσματα ήταν ξύλινα. Το 140 μ.Χ. επί Ηρώδη του Αττικού έγινε μια μεγάλης κλίμακας ανακαίνιση, καθώς και αύξηση της χωρητικότητάς του στις 50.000 θέσεις. Σε άγνωστους χρόνους του Μεσαίωνα είχε απογυμνωθεί τελείως από τα μάρμαρά του, όπως και τα πλείστα αρχαία κτήρια της Αθήνας. Όταν ο Βασιλιάς Όθων κήρυξε την Αθήνα πρωτεύουσα του Ελληνικού Βασιλείου στο «Καλλιμάρμαρο», μόνο οι δύο κρηπιδότοιχοι των μετώπων δεξιά και αριστερά της εισόδου απέμεναν ως εμφανή ερείπια του άλλοτε σταδίου.

Περί το 1856 ο Ευάγγελος Ζάππας προσφέρθηκε να διαθέσει τις δαπάνες για την αναμαρμάρωση του σταδίου αυτού σε συνδυασμό με την άνωθεν της σφενδόνης του σταδίου προβλεπόμενο χώρο κτηρίου για εκθέσεις. Έτσι η εκπόνηση των σχεδίων ανατέθηκε στον Φρανσουά Μπουλανζέ, πλην όμως η πραγματοποίηση του έργου υπό αυτή τη μορφή ματαιώθηκε. Το 1874 και προκειμένου να γίνουν το επόμενο έτος οι καθιερωθέντες από τον Ζάππα Ολυμπιακοί Αγώνες, κτίσθηκε εκ του κληροδοτήματός του η προ του Σταδίου γέφυρα του Ιλισού. Τότε και ισοπεδώθηκε πρόχειρα ο στίβος και στήθηκαν στο βάθος της σφενδόνης ξύλινες βαθμίδες για τους επισήμους. Το 1895 και προκειμένου το επόμενο έτος να γίνουν οι προβλεπόμενοι Ολυμπιακοί αγώνες αποφασίσθηκε η μερική αναμαρμάρωση του Σταδίου επί σχεδίων που είχαν εκπονήσει οι Αναστάσιος Μεταξάς και Ερνέστος Τσίλλερ. Τότε ζητήθηκε από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο η οικονομική βοήθεια του Γεωργίου Αβέρωφ. Πράγματι ανταποκρινόμενος περισσότερο του προβλεπόμενου, ο εθνικός αυτός ευεργέτης ανέλαβε να προσφέρει οικονομικά όλη την δαπάνη για την ολοκλήρωση του έργου. Όμως επειδή ο χρόνος δεν επαρκούσε μέχρι το 1896, ολοκληρώθηκε η περί τη σφενδόνη μαρμάρωση των κερκίδων, καθώς και όλων των πρώτων τουλάχιστον σειρών από του στίβου. Τότε και ανεγέρθηκε ο ανδριάντας του Γεωργίου Αβέρωφ προ του σταδίου (που σήμερα φέρεται δεξιά της εισόδου), έργο του γλύπτη Γεώργιου Βρούτου, ενώ το ίδιο το οικοδόμημα λάμβανε την προσωνυμία «Καλλιμάρμαρο». Στα επόμενα έτη συνεχίσθηκαν οι εργασίες της μαρμάρωσης όλου του Σταδίου οι οποίες και ολοκληρώθηκαν το 1900.

Το 1906, στο στάδιο έλαβαν χώρα οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1906 (ή Μεσοολυμπιακοί Αγώνες 1906). Στις 4 Απριλίου 1968, έλαβε χώρα ο τελικός του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου Κυπελλούχων 1967-68 στην καλαθοσφαίριση, όπου η ΑΕΚ επικράτησε της Σλάβια Πράγας μπροστά σε περίπου 80.000 καθήμενους θεατές εντός του σταδίου και άλλους 40.000 όρθιους. Πιστεύεται, πως από τότε το Παναθηναϊκό Στάδιο διατηρεί το παγκόσμιο ρεκόρ προσέλευσης για οποιονδήποτε αγώνα καλαθοσφαίρισης σε εξωτερικό χώρο.

Το Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας γνώρισε μεγάλες δόξες, εθνικές, πολιτικές αλλά και καλλιτεχνικές όπως το ανέβασμα της όπερας Αΐντα. Στο στάδιο επίσης αυτό διοργανώθηκε για κάποια χρόνια και η Ολυμπιάδα τραγουδιού, η οποία διακόπηκε. Το 1996 στο Στάδιο έγινε η υποδοχή των Ολυμπιονικών της Ατλάντα και το 1997 φιλοξένησε τη τελετή έναρξης του 6ου Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Στίβου, που παρουσιάστηκε από το συνθέτη διεθνούς φήμης Βαγγέλη Παπαθανασίου. Στους πρόσφατους όμως Ολυμπιακούς Αγώνες το Καλλιμάρμαρο υποδέχθηκε τους μαραθωνοδρόμους και τοξοβόλους ενώ σε αυτό αποθεώθηκε η Εθνική Ομάδα της Ελλάδος που κατέκτησε το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα το 2004.

Στις 17 Μαΐου 2012 η Ολυμπιακή φλόγα παραδόθηκε στην πριγκίπισσα Άννα, για να μεταφερθεί στην Μεγάλη Βρετανία αεροπορικώς στις 27 Ιουλίου 2012.

Το Παναθηναϊκό Στάδιο είναι ιδιοκτησία της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής.

Σχέδιο

Αρχαίες επιγραφές που ανακαλύφθηκαν στο στάδιο.

Τοξοβολία στο Παναθηναϊκό Στάδιο κατά τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004.

Το στάδιο χτίστηκε πολύ πριν από την τυποποίηση των διαστάσεων των αθλητικών χώρων, και έτσι ο αγωνιστικός χώρος και η διαρρύθμιση του, ακολουθούν το αρχαίο μοντέλο σε σχήμα φουρκέτας.

Κάποτε υπήρχε χώρος για 75.000 με 80.000 θεατές σε πενήντα σειρές μαρμάρινων σκαλοπατιών, και πλέον ο αριθμός αυτός έχει περιοριστεί στους 45.000 θεατές.

Συναυλιακός χώρος

Σε σπάνιες περιπτώσεις, το στάδιο χρησιμοποιήθηκε ως συναυλιακός χώρος μουσικών ή χορευτικών παραστάσεων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι Plácido Domingo, Joaquín Cortés, Depeche Mode, The Cure, The Stranglers, Run–D.M.C., Jerry Lee Lewis, Culture Club, Bonnie Tyler, Joan Jett και Σάκης Ρουβάς.

Τον Σεπτέμβριο του 2008, στο στάδιο διεξήχθη το εναρκτήριο πάρτυ του MTV Greece, με συναυλίες από τους R.E.M., Kaiser Chiefs, C：Real και Gabriella Cilmi.

Τη 1η Ιουλίου 2009, ο τραγουδιστής Σάκης Ρουβάς έγραψε ιστορία, με μια συναυλία που ξεπούλησε, για το περιβάλλον (συνέπεσε τυχαία με τη πρώτη μέρα απαγόρευσης του καπνίσματος στην Ελλάδα), με τους θεατές να φτάνουν τους 50.000–τον μεγαλύτερο αριθμό θεατών μέχρι τότε στο στάδιο, για μουσικό γεγονός, και μεταξύ των μεγαλύτερων συναυλιών από Έλληνα καλλιτέχνη.

Στις 14 Ιουνίου 2023 ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου ολοκληρώνει 50 χρόνια δισκογραφίας και πορείας στο ελληνικό τραγούδι και η επετειακή συναυλία ξεπούλησε καθώς ολόκληρο το Καλλιμάρμαρο και η αρένα του γέμισαν από πλήθος κόσμου περνώντας τους 50.000 θεατές ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ του Σάκη Ρουβά.

Στις 5 Οκτωβρίου 2024 περίπου 65.000 θεατές βρέθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο για να δουν από κοντά την κορυφαία τραγουδίστρια Άννα Βίσση, δημιουργώντας ένα καινούριο ρεκόρ για το στάδιο.

Αναμνηστικά

Το Παναθηναϊκό Στάδιο επελέγη ως η κύρια απεικόνιση για το συλλεκτικό κέρμα ευρώ υψηλής αξίας, το κέρμα των 100 ευρώ, το οποίο κυκλοφόρησε το 2003 ως προς ανάμνηση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004. Το Παναθηναϊκό στάδιο απεικονίζεται στην όψη του κέρματος. Επίσης, απεικονίζεται στην όψη όλων των Ολυμπιακών Μεταλλίων που απονεμήθηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, και επίσης χρησιμοποιήθηκε και στους επόμενους αγώνες στο Πεκίνο το 2008 και το Λονδίνο το 2012.

Άλλα στάδια με παρόμοιο σχεδιασμό

• Το νεότευκτο Deutsches Stadion στη Νυρεμβέργη, το μεγαλύτερο στάδιο που σχεδιάστηκε με αυτές τις αρχιτεκτονικές γραμμές.
• Το Harvard Stadium στο Allston της Μασαχουσέτης.

Ειδικά Αφιερώματα Τύπου

Athens Voice

Discover Greece

ΤΟ ΒΗΜΑ

Φωτογραφίες

• 
  Το Παναθηναϊκό Στάδιο κατά την πρώτη μέρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896.
• 
  Πανοραμική θέα του Σταδίου από το κυρτό μέρος.
• 
  Εκδήλωση στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη Ιστοσελίδα Παναθηναϊκό Σταδίου
• 360° Virtual tour Καλλιμάρμαρο

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Παρασκήνιο, Το Καλλιμάρμαρο στο μεσοπόλεμο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)