Πύλη:Φιλελευθερισμός/Επιλεγμένα λήμματα
Οικονομικός φιλελευθερισμός είναι η ιδεολογική αντίληψη σύμφωνα με την οποία η οργάνωση της οικονομίας γίνεται με βάση το άτομο, ότι δηλαδή κατά το δυνατόν οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από άτομα και όχι από συλλογικούς θεσμούς ή οργανώσεις. Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών οικονομικών πολιτικών αλλά πάντα έχει ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά την στήριξη στην οικονομία της αγοράς και την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Αν και ο οικονομικός φιλελευθερισμός μπορεί να υποστηρίξει ως έναν βαθμό κρατικές ρυθμίσεις, έχει γενικώς την τάση να αντιτάσσεται στις παρεμβάσεις του κράτους στην ελεύθερη αγορά όταν αυτές υποσκάπτουν το ελεύθερο εμπόριο και τον ανοιχτό ανταγωνισμό. Ωστόσο ο οικονομικός φιλελευθερισμός μπορεί να δεχτεί κρατικές παρεμβάσεις προκειμένου να αρθούν ιδιωτικά μονοπώλια καθότι περιορίζουν τη δυνατότητα ορισμένων ατόμων να λαμβάνουν αποφάσεις. Ενώ ο οικονομικός φιλελευθερισμός υποστηρίζει ότι οι αγορές θα πρέπει να είναι απελευθερωμένες από το κράτος, πιστεύει ότι το κράτος νομιμοποιείται να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην παροχή δημοσίων αγαθών.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Ο κλασικός φιλελευθερισμός είναι μια πολιτική φιλοσοφία και ιδεολογία που εντάσσεται στο φιλελευθερισμό, με κύρια έμφαση στην προάσπιση της ελευθερίας του ατόμου μέσω του περιορισμού της ισχύος του κράτους. Η φιλοσοφία αυτή εμφανίστηκε ως απάντηση στη βιομηχανική επανάσταση και την αστικοποίηση του 19ου αιώνα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Προάγει τα ατομικά δικαιώματα με περιορισμένη κρατική εξουσία υπό κράτος δικαίου, την ατομική περιουσία και την πίστη στην οικονομική πολιτική του laissez-faire. Ο κλασικός φιλελευθερισμός έχει κτιστεί πάνω σε ιδέες που αναδύθηκαν ήδη από το τέλος του 18ου αιώνα, όπως αυτές των Άνταμ Σμιθ, Τζων Λοκ, Ζαν-Μπατίστ Σε, Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους και Ντέηβιντ Ρικάρντο. Συνετέλεσε στην ψυχολογική κατανόηση της ατομικής ελευθερίας, των αντικρουόμενων θεωριών του Φυσικού Δικαίου και του Ωφελιμισμού και στην πίστη στην πρόοδο. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
«Ο Δρόμος προς τη Δουλεία» είναι βιβλίο που γράφτηκε από τον Αυστριακό οικονομολόγο και φιλόσοφο Φρίντριχ Χάγιεκ (1899 - 1992) μεταξύ των ετών 1940-1943, στο οποίο «προειδοποίησε για τον μεγάλο κίνδυνο της τυραννίας που αναπόφευκτα προκύπτει από τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας μέσω του κεντρικού σχεδιασμού» και στο οποίο υποστηρίζει ότι η εγκατάλειψη του ατομισμού και του κλασικού φιλελευθερισμού οδηγεί στην απώλεια ελευθερίας, στη δημιουργία καταπιεστικής κοινωνίας, στην τυραννία ενός δικτάτορα και τη δουλεία του ατόμου. Έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι ο Χάγιεκ αμφισβήτησε την επικρατούσα άποψη μεταξύ των Βρετανών ακαδημαϊκών, ότι ο φασισμός αποτελούσε την καπιταλιστική αντίδραση στον σοσιαλισμό. Αντιθέτως υποστήριξε ότι ο φασισμός και ο σοσιαλισμός έχουν κοινές ρίζες στον κεντρικό οικονομικό σχεδιασμό και στην ενδυνάμωση της ισχύος του κράτους έναντι του ατόμου. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας συνιστά μία μεταφορική περιγραφή της απόστασης της σχέσης μεταξύ της οργανωμένης θρησκείας και του εθνικού κράτους. Δύναται να αναφέρεται στη δημιουργία κοσμικού κράτους, με ή χωρίς επεξηγηματική αναφορά σε ό,τι αυτό ενέχει, ή στην αλλαγή της υπάρχουσας συνθήκης εμπλοκής της εκκλησίας σε θέματα κρατικής αρμοδιότητας.
Παρ’ ότι η ιδέα του διαχωρισμού έχει υιοθετηθεί σε αρκετά κράτη, οι βαθμίδες διαχωρισμού διαφέρουν κι εξαρτώνται από την ισχύουσα νομική δομή και την κρατούσα άποψη όσον αφορά στη σωστή σχέση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής. Ενώ η πολιτική ενός κράτους μπορεί να διαχωρίζει με σαφήνεια τη σχέση Εκκλησίας-Κράτους, ενίοτε υπάρχει μία σχέση «από μακριά κι αγαπημένοι», στο πλαίσιο της οποίας οι δύο θεσμοί δρουν ως ανεξάρτητοι οργανισμοί. Μία αρχή παρόμοια αλλά πιο αυστηρή από την ελευθεροφροσύνη εφαρμόστηκε στη Γαλλία και την Τουρκία, ενώ κάποια κοσμικοποιημένα κράτη όπως η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρούν συνταγματικά αναγνωρισμένη μία επίσημη κρατική θρησκεία. Η έννοια παραλληλίζεται με διάφορες άλλες διεθνείς κοινωνικές και πολιτικές ιδέες όπως ο αντικληρικισμός, η ανεξιθρησκία, ο θρησκευτικός πλουραλισμός. Ο Γουίτμαν (2009) επισημαίνει ότι σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, στο πέρασμα των αιώνων, το κράτος έχει αναλάβει τον κοινωνικό ρόλο της εκκλησίας οδηγώντας έτσι σε μία γενικευμένη κοσμικοποιημένη δημόσια σφαίρα.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Ελευθερία του λόγου είναι το πολιτικό δικαίωμα να κοινοποιεί κανείς τις απόψεις και ιδέες του χρησιμοποιώντας το σώμα και την ιδιοκτησία του, προς όποιον είναι πρόθυμος να τα δεχτεί. Ο όρος «ελευθερία της έκφρασης» χρησιμοποιείται κάποιες φορές συνώνυμα, αλλά αυτός περιλαμβάνει κάθε πράξη αναζήτησης, παραλαβής και μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών, ανεξάρτητα από το μέσο που χρησιμοποιείται.
Κάθε κυβέρνηση περιορίζει την ελευθερία του λόγου ως ένα βαθμό. Οι συχνότεροι περιορισμοί της ελευθερίας του λόγου αφορούν: δυσφήμηση, συκοφαντία, βωμολοχία, πορνογραφία, στάση (στασιασμό), ρητορική μίσους, διαβαθμισμένες πληροφορίες, παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, εμπορικό απόρρητο, συμφωνίες μη-αποκάλυψης, δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, δικαίωμα στη λήθη και μεταρρυθμίσεις στις χρηματοδοτήσεις εκλογικών εκστρατειών. To κατά πόσο αυτοί οι περιορισμοί μπορούν να δικαιολογούνται βάσει της αρχής της βλάβης, εξαρτάται από το κατά πόσον επηρεάζουν τις απόψεις ή τις ενέργειες τρίτου αρνητικά ως προς ένα δεύτερο μέρος (άτομο), προξενώντας του μια τέτοια βλάβη ή όχι.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Η Δημοκρατία στην Αμερική (γαλλ. De la démocratie en Amérique) είναι δίτομο έργο (ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το 1835 και ο δεύτερος το 1840) του Γάλλου πολιτικού στοχαστή και ιστορικού Αλεξίς ντε Τοκβίλ. Ο αρχικός του τίτλος σημαίνει «περί της Δημοκρατίας στην Αμερική», αλλά η αγγλική, η ελληνική και άλλες μεταφράσεις επέλεξαν το «Η Δημοκρατία στην Αμερική». Στο βιβλίο αυτό ο Τοκβίλ εξετάζει τη δημοκρατική επανάσταση που πιστεύει ότι συνέβη τα περασμένα επτακόσια χρόνια.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
«Η σπασμένη τζαμαρία» είναι μία από τις «οικονομικές σοφιστείες» που περιέγραψε ο οικονομολόγος Φρεντερίκ Μπαστιά στο δοκίμιό του «Αυτό που βλέπουμε και αυτό που δεν βλέπουμε» (Ce qu'on voit et ce qu'on ne voit pas), το οποίο εκδόθηκε το 1850, προκειμένου να διαλύσει την ψευδαίσθηση ότι μέσα από την καταστροφή υλικών αγαθών θα μπορούσε να ευνοηθεί η οικονομική δραστηριότητα, και να διευκρινίσει την έννοια του κόστους ευκαιρίας, συγκεκριμένα τη σημασία του κρυφού κόστους οποιασδήποτε οικονομικής απόφασης.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Η Πράξη κατάργησης της δουλείας του 1833 υπήρξε ψήφισμα του 1833 από το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, με το οποίο καταργήθηκε η δουλεία σε ολόκληρη τη Βρετανική Αυτοκρατορία (με εξαιρέσεις περιοχών που βρίσκονταν υπό την κυριότητα της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, τη νήσο Κεϋλάνη και τη νήσο της Αγίας Ελένης: οι εξαιρέσεις αυτές εξαλείφθηκαν το 1843). Το ψήφισμα ανακλήθηκε το 1998 ως μέρος ενός ευρύτερου εξορθολογισμού της Βρετανικής νομοθεσίας, αλλά πιο πρόσφατη νομοθεσία κατά της δουλείας παραμένει σε ισχύ.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Η «Νομισματική Ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, 1867-1960» είναι βιβλίο που γράφτηκε το 1963 από τον νομπελίστα οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν και την Άννα Σβαρτς. Χρησιμοποιεί ιστορικές χρονικές σειρές και οικονομική ανάλυση για να υποστηρίξει την νέα για εκείνη την εποχή πρόταση ότι αλλαγές στη νομισματική πολιτική (μεταβολές στο ρυθμό αύξησης της προσφοράς χρήματος), επηρέασαν βαθιά την αμερικανική οικονομία, ιδίως τη συμπεριφορά των οικονομικών διακυμάνσεων. Οι οικονομικοί ιστορικοί το θεωρούν ως ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά βιβλία του αιώνα. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Ο κανόνας του Φρίντμαν είναι ένας κανόνας νομισματικής πολιτικής που προτάθηκε από τον Μίλτον Φρίντμαν. Ουσιαστικά, ο Φρίντμαν υποστήριξε τον καθορισμό του ονομαστικού επιτοκίου στο μηδέν. Σύμφωνα με τη λογική του κανόνα του Φρίντμαν, το κόστος ευκαιρίας της διακράτησης χρήματος που αντιμετωπίζουν οι παράγοντες του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να είναι ίσο με το κοινωνικό κόστος της δημιουργίας επιπλέον παραστατικού χρήματος (fiat money). Υποτίθεται ότι το οριακό κόστος της δημιουργίας επιπλέον χρημάτων είναι μηδέν (ή προσεγγίζει το μηδέν). Ως εκ τούτου, τα ονομαστικά επιτόκια των τόκων πρέπει να είναι μηδέν. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να επιδιώξει ένα ποσοστό αποπληθωρισμού ίσο με το πραγματικό επιτόκιο των κρατικών ομολόγων και άλλων ασφαλών περιουσιακών στοιχείων, για να κάνει το ονομαστικό επιτόκιο μηδέν.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
O «Νόμος του Σε» ή «Νόμος των Αγορών», είναι ένας αμφιλεγόμενος ισχυρισμός, που συναντάται στα κλασικά οικονομικά και σύμφωνα με αυτόν η συνολική παραγωγή υποχρεωτικά δημιουργεί μια ίση ποσότητα συνολικής ζήτησης. Καθιερώθηκε από τον Γάλλο οικονομολόγο Ζαν-Μπατίστ Σε (1767-1832). Ο Σε υποστήριξε επίσης το επιχείρημα ότι ο Νόμος των Αγορών συνεπάγεται ότι δεν μπορεί να προκύψει ένα «γενικότερο πλεόνασμα» (ο όρος χρησιμοποιούνταν την εποχή του Σε για να εκφράσει ένα ευρύ πλεόνασμα προσφοράς έναντι της ζήτησης). Αν έχουμε πλεόνασμα σε ένα αγαθό, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αδυναμία κάλυψης ενός άλλου. «Αν ορισμένα αγαθά παραμένουν απούλητα, αυτό συμβαίνει διότι άλλα αγαθά δεν παράγονται».
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν ηθικές αρχές που θέτουν συγκεκριμένα πρότυπα ανθρώπινης συμπεριφοράς και συνήθως προστατεύονται ως νόμιμα δικαιώματα κατά το εθνικό και διεθνές δίκαιο. Θεωρούνται ως «κοινώς αντιλαμβανόμενα αναπαλλοτρίωτα θεμελιώδη δικαιώματα που κάθε άτομο δικαιούται από τη στιγμή της γέννησής του, απλώς και μόνο επειδή είναι ανθρώπινο ον». Αυτά περιλαμβάνουν αστικά και πολιτικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης, καθώς και την ισότητα ενώπιον του νόμου. Στα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται, επίσης, κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα της συμμετοχής στον πολιτισμό, το δικαίωμα στην τροφή, την ιατρική περίθαλψη, δικαίωμα στην εργασία, την εκπαίδευση και το δικαίωμα στην παροχή στέγης.
Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
Το σχολικό κουπόνι, που ονομάζεται επίσης κουπόνι εκπαίδευσης, με το συνολικό σύστημα να ονομάζεται σύστημα κουπονιών, είναι ένα πιστοποιητικό χρηματοδότησης που εκδίδεται από την κυβέρνηση, και του οποίου οι γονείς του μαθητή έχουν τον έλεγχο και είναι σε θέση να το κατευθύνουν προς το δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο της επιλογής τους για να πληρώνουν εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, τη διδασκαλία του παιδιού τους σε αυτό το σχολείο για το συγκεκριμένο έτος, τρίμηνο ή εξάμηνο. Σε ορισμένες χώρες, κράτη ή τοπικές δικαιοδοσίες, το κουπόνι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη ή την επιστροφή των εξόδων εκπαίδευσης στο σπίτι. Σε ορισμένες χώρες, κουπόνια υπάρχουν μόνο για τα δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία. Σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα χωρίς την χρήση κουπονιών, οι άνθρωποι που πληρώνουν για ιδιωτική εκπαίδευση εξακολουθούν να φορολογούνται για τα δημόσια σχολεία, αν και σε ορισμένες χώρες, κράτη ή τοπικές δικαιοδοσίες (π.χ. στην Αυστραλία) ιδιωτικά σχολεία εξακολουθούν να λαμβάνουν σημαντική χρηματοδότηση από την κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, οι γονείς σε αυτές τις δικαιοδοσίες χρηματοδοτούν τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά σχολεία ταυτόχρονα. Οι αντίπαλοι του συστήματος κουπονιών μόνο για ιδιωτικά σχολεία πιστεύουν ότι όλοι οι πολίτες έχουν ίση ευθύνη για την επένδυση στην δημόσια εκπαίδευση και υποστηρίζουν ότι η επιλογή της φοίτησης των παιδιών σε ιδιωτικά σχολεία δεν θα πρέπει να σχετίζεται με το δημόσιο χρήμα. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
«Το Σύνταγμα της Ελευθερίας» είναι βιβλίο που γράφτηκε από τον Αυστριακό οικονομολόγο και φιλόσοφο Φρίντριχ Χάγιεκ (1899 - 1992). Το βιβλίο ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 1959 και δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1960 από τον εκδοτικό οργανισμό του Πανεπιστημίου του Σικάγο (University of Chicago Press). Ο Χάγιεκ περιγράφει ότι ο πολιτισμός έγινε εφικτός χάρη στη θεμελιώδη αρχή της ελευθερίας, την οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει ως προαπαιτούμενο για τον πλούτο και την ανάπτυξη, και όχι ως αποτέλεσμά τους. Ασχολείται επίσης ιδιαίτερα «με εκείνη την κατάσταση κατά την οποία ο εξαναγκασμός κάποιων από άλλους είναι μειωμένος όσο είναι δυνατόν να μειωθεί στα πλαίσια της κοινωνίας». Ο Χάγιεκ απογοητεύτηκε από το ότι το βιβλίο αυτό δεν έτυχε της ίδιας ενθουσιώδους υποδοχής όπως ο «δρόμος προς τη δουλεία» δεκαέξι χρόνια νωρίτερα. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα
«Δύο Έννοιες της Ελευθερίας» είναι ο τίτλος της εναρκτήριου διάλεξης που δόθηκε από τον φιλελεύθερο φιλόσοφο Αϊζάια Μπερλίν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στις 31 Οκτωβρίου 1958. Μεταγενέστερα εκδόθηκε ως 57-φυλλο έντυπο στην Οξφόρδη από την Clarendon Press. Επιπλέον εμφανίζεται στη συλλογή εγγράφων του Μπερλίν, η οποία τιτλοφορείται «Δοκίμια περί Ελευθερίας» (1969) και το 2002 επανεκδόθηκε σε μία συλλογή με τον απλό τίτλο «Ελευθερία. Το δοκίμιο με την αναλυτική προσέγγισή του ως προς τον ορισμό των συλλήψεων της πολιτικής, επανεισήγαγε τη μελέτη της πολιτικής φιλοσοφίας στις μεθόδους της αναλυτικής φιλοσοφίας. Περισσότερα... | Όλα τα επιλεγμένα λήμματα