Fasìśum
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al Fasìśum 'l è 'n muimènt pulìtig nâ in Itàglia a 'l inìsi dal XX sécul, prinsipalmènt ad òpra 'd Benito Mussolini. Soquànti dal sò idéi i s èṅ pò stramnàdi in séguit in àtar stat 'd Európa e dal mónd anc se cun dal caraterìstichi difarènti.
A s trata 'd un muimènt ad caràtar nasiunalìsta, autoritàri e tutalitàri, ma in dal stés tèmp rivulusiunàri, traśgresìṿ e cónt'r al règhli e 'l sistéma (famóś 'l è 'l sò dit manifèst «A n m in ciàva gnint») ch'al tgniva adrē a 'n cap carìśmatic dit al Duce. 'L è stâ batśâ cuma anti-capitalìsta, reasiunàri e pupulìsta su 'l piàṅ ideulògic méntar dascurénd su 'l piàṅ suciàl al ténd a diféndar la pruprietà privàda e la diviśiòṅ dla sucietà in clas.
Al sò raìś i s càt'n in di an ch'i vgnìvan prima dla prima guèra mundiàla in di muimènt dal futurìśum ad Filippo Tommaso Marinetti, in dal decadentìśum ad Gabriele D'Annunzio e in dimóndi àtar pensadōr pulìtic dla rivìsta „Il Regno“.
In dal cōrs di an in du 'l à cmandâ in Itàglia, dit „vintèni“, al fasìśum 'l à dâ na viśiòṅ antrupulògica dal pòpul itagliàṅ cun dal pulìtighi educatìvi, culturàli, eugenètichi par finìr faghénd dal léǵ rasìsti e antisemìti. In d'l ùltim perìud, prima dla secónda guèra mundiàla, al muimènt fasìsta al s è ligâ dimóndi a 'l naśìśum tedésc 'd Adolf Hitler.