baranek

See also: Baranek and Baránek

Old Polish

Alternative forms

• beranek

Etymology

From baran +‎ -ek. First attested in the 15th century. Compare Old Czech beránek and Old Slovak baránok.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baranɛk/
• IPA^(key): (15^th CE) /baranɛk/

Noun

baranek m animacy unattested (related adjective barańczy)

1. (attested in Sieradz-Łęczyca) diminutive of baran (“lamb”) (young sheep)

   Synonym: baraniec

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXII, Łęczyca, page 14:

     Baranek, jagnyą

     [Baranek, jagnię]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[4], [5], [6]}, volume XXV, page 229:

     W pątek pirwey godzini wedzon do Pilatha. Tamo nan powedzano swadeczstwo neskladne, on stal yako baranek, swerzanthko pokorne

     [W piątek pirwej godziny wiedzion do Piłata, tamo nań powiedziano świadecstwo nieskładne, on stał jako baranek, źwierzątko pokorne]

   1. Easter lamb as food
      • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[7], 12, 4:

        Przymy szøszyada swego... polye lyczbi dusz, geszto bi doszicz moglo bicz ku gedzenyu baranka

        [Przymi sąsiada swego... pole liczby dusz, jeż to by dosyć mogło być ku jedzeniu baranka]

2. chaste tree (Vitex agnus-castus)
   • 1900 [1484], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[8], number 5886:

     Czysthy baranek agnus castus

     [Czysty baranek agnus castus]

Derived terms

nouns

• Baranek Boży
• barankowe
• wielkonocny baranek

Related terms

adjectives

• barani
• baranowy

nouns

• baran
• baraniec

Descendants

• Polish: baranek
• Silesian: baranek

References

• Boryś, Wiesław (2005) “baran”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “baranek”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish baranek. By surface analysis, baran +‎ -ek. Compare Kashubian barónk / barank and Slovincian barónk / barank.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /baˈra.nɛk/

• (Middle Polish) IPA^(key): /baˈra.nɛk/
• (Lesser Poland):
  • (Przemyśl) IPA^(key): [baˈra.nɛk]

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -anɛk
• Syllabification: ba‧ra‧nek
• Homophone: Baranek

Noun

baranek m animal (diminutive baraneczek, related adjective barankowy)

1. diminutive of baran (“young ram; lamb”)

   Coordinate term: owieczka

2. lambskin
3. (colloquial) lamb, sweetheart, sweetie (nice, gentle person)
4. (colloquial, usually in the plural) frizz (very curly, short hair)
5. lamb (figure of a lamb used as an Easter decoration symbolizing Christ)
6. (colloquial) cirrocumulus cloud
   1. (Kuyavia, in the plural, more generally, humorous) clouds
7. (colloquial, construction) smear (thick, uneven layer of daub)

   Synonym: obłoczki

8. (Przemyśl) Synonym of pierwiosnek
9. (obsolete, in the plural, humorous) lambs (parishioners under the care of a parish priest)
10. (obsolete) vitex (plant of the genus Vitex)

    Synonyms: niepokalanek, czystodrzew, czysty krzew

    baranek czysty ― chaste tree (Vitex agnus-castus)

11. (obsolete) common snipe (Gallinago gallinago)

    Synonyms: kszyk, koziołek

12. (obsolete) band around a hat or cap
13. (obsolete) barometer (instrument for measuring atmospheric pressure)

    Synonym: barometr

14. (obsolete) centipede

    Synonym: stonoga

15. (obsolete) burnet (any of the herbs of genus Sanguisorba)

    Synonym: krwiściąg

16. (obsolete) merganser (any duck of the genus Mergus)

    Synonym: tracz

17. (obsolete, sailing) wooden roller attached to the side of a ferry
18. (obsolete, botany) catkin branch

    Synonym: bazia

19. (obsolete, hunting) great snipe (Gallinago media)

    Synonym: dubelt

20. (Middle Polish, heraldry) lamb (young ram used as an element in a coat of arms)
21. (Middle Polish, Christianity) sacrament (blood and flesh as a symbol of Christ)

    Synonym: sakrament

22. (Middle Polish) horse with curly fur
23. (Middle Polish) lamb (follower of Christianity)

Declension

Declension of baranek

	singular	plural
nominative	baranek	baranki
genitive	baranka	baranków
dative	barankowi	barankom
accusative	baranka	baranki
instrumental	barankiem	barankami
locative	baranku	barankach
vocative	baranku	baranki

Derived terms

adjectives

• barankowaty

proper nouns

• Baranek Boży

Related terms

adjectives

• barani

adverb

• na barana

nouns

• baran
• Baran
• baraniarz
• baranica
• baraniec
• baranina
• baraninka
• baranisko

verbs

• baranieć impf, zbaranieć pf

Further reading

• baranek in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• baranek in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baranek”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Barbara Rykiel-Kempf (02.08.2022) “BARANEK”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “baranek”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “baranek”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “baranek”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 96
• Oskar Kolberg (1867) “baranek”, in Dzieła wszystkie: Kujawy (in Polish), page 268
• Antoni Kalina, editor (1898), “baranek”, in Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie (in Polish), volume 4, Lviv: Towarzystwo Ludoznawcze, page 307
• Antoni Kalina, editor (1898), “baranek”, in Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie (in Polish), volume 4, Lviv: Towarzystwo Ludoznawcze, page 307

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish -ek. By surface analysis, barōn +‎ -ek.

Pronunciation

• IPA^(key): /baˈra.nɛk/
• Rhymes: -anɛk
• Syllabification: ba‧ra‧nek

Noun

baranek m animal

1. diminutive of barōn (“ram”) (young male sheep)

Further reading

• baranek in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022) “baranek”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 63
• Aleksandra Wencel (2023) “baranek”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 43