Jump to content

zależeć

From Wiktionary, the free dictionary

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

From za- +‎ leżeć. First attested in the. Compare Old Czech zaležěti and Old Slovak záležať.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕ/

Verb

[edit]

zależeć impf

  1. to adjoin, to be situated near, to reach, to be adjacent
    • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[1], section 3,21:
      Po nyem dzalal Marimvth... od wrot Elyazifowich, doiød zalezal dom Elyazifow (donec extenderetur domus Eliasib)
      [Po niem działał Marymut... od wrot Elijazyfowych, dojąd zależał dom Elijazyfow (donec extenderetur domus Eliasib)]
  2. to be, to extend
    • 1880-1894 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[2], volume I, page 314:
      Grandis enim restat, zaleszy, yest, tibi uia (III Reg 19, 7)
      [Grandis enim restat, zależy, jest, tibi uia (III Reg 19, 7)]
  3. (attested in Southern Borderlands, Greater Poland) to depend (to have a base in; to be contingent on) [with z (+ genitive) ‘on whom’], [with na (+ accusative or locative) ‘on what’], [with w (+ locative) ‘on whom/what’]
    • 1436, Józef Reczek, Zbigniew Wojas, Felicja Wysocka, Mariusz Leńczuk, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy i drobne zabytki języka polskiego pominięte przez wydawcę w RXXIII 268-319. Uzupełnienie materiału z trzech rękopisów na podstawie nieopublikowanych odczytań z rękopisów wyrazów polskich wraz z kontekstami, Lviv, page 276:
      Scito, quod mortalium uita non minus pendet, gl. dependenciam habet, stat, existit zalezy, ab oculorum rectitudine quam a corde
      [Scito, quod mortalium uita non minus pendet, gl. dependenciam habet, stat, existit zależy, ab oculorum rectitudine quam a corde]
    • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[3], 8, 21:
      A przeto nynye vi, bracya, gyszescye kaplany w lyvdu bozem, z was zalezi zbawyenye gych dusz (ex vobis pendet anima illorum)
      [A przeto ninie (czy nynie) wy, bracia, jiżeście kapłani w ludu bożem, z was zależy zbawienie jich dusz (ex vobis pendet anima illorum)]
    • 1915 [15th century], Franciszek Pułaski, editor, Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich[4], page 12:
      Othosz na tho zalyeszy boyaszn bosza
      [Otoż na to zależy bojaźń boża]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[5], [6], [7], volume XXII, page 237:
      Wyecz, eze czlowyecza roskosch podluc czyala... zalezicz na pyczu, na gedzyenv
      [Wiedz, eże człowiecza rozkosz podług ciała... zależyć na piciu, na jedzeniu]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 27:
      Gdysz w rozmislenyv zalyezzy matka cznooth rostropnoscz (in deliberatione consistat... discretio)
      [Gdyż w rozmyśleniu zależy matka cnot roztropność (in deliberatione consistat... discretio)]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:
      Consistit zalezy
      [Consistit zależy]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
      Dependet zalezy
      [Dependet zależy]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
      Dependet zalyezy
      [Dependet zależy]
  4. (attested in Greater Poland) to be necessary [with ku (+ dative) ‘for what’]
    • Middle of the 15th century, Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy i zapiski polskie z dwóch rękopisów, numbers 1490/11, 1945/1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, page 362:
      Ad castellum requiritur, zalezy, firmitas perfecte fidei
      [Ad castellum requiritur, zależy, firmitas perfecte fidei]
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 69:
      Kv they tho gyeradzye... szlusza... prządzywo, panwye... y xyągy, czo kv bozey szluszbye zalyezą (libri ad divinum cultum spectantes)
      [Ku tej to gieradzie... słusza... przędziwo, panwie... i księgi, co ku bożej slużbie zależą (libri ad divinum cultum spectantes)]
  5. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to be fitting, to be appropriate, to be acceptable [with na (+ accusative) ‘for whom/what’]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[8], [9], [10], volume XXIV, page 363:
      Nam expedit, zalezy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis
      [Nam expedit, zależy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis]
    • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski[11], Krakow, Brodnia, page 114b:
      Na dom twoy, panye, zaleszy *swiotoscz (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)
      [Na dom twoj, Panye, zależy swiątość (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)]
  6. (attested in Southern Boderlands) to be characteristic of someone [with na (+ accusative) ‘of whom’]
    • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[12], volume I, Lviv, page 71:
      Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parwli popusczylem, czo zalezalo na malvthkyego (I Cor 13, 11)
      [Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parvuli popuściłem, co zależało na malutkiego (I Cor 13, 11)]
  7. (impersonal, attested in Masovia, Greater Poland) to have the right to something [with dative or na (+ accusative) ‘who has the right’]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 100:
      Pakli o summą mnyeyschąn... przisyancz bi myal..., tegdi dosicz, ze yednąn przes voznego albo przes tego, ktoremu zalezy (cuius intererit), themu istemu przissyangayączemu... tha ista forma przisyangy wsnowyona ma bicz
      [Pakli o summę mniejszą... przysiąc by miał..., tegdy dosyć, że jedną przez woźnego albo przez tego, ktoremu zależy (cuius intererit), temu istemu przysięgającemu... ta ista forma przysięgi wznowiona ma być]
    • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 73:
      Ego illum nolo iudicare, quia iudicium non est meum nye zaleszy
      [Ego illum nolo iudicare, quia iudicium non est meum nie zależy]
  8. (attested in Masovia) to be owed to someone by title or right [with dative or na (+ accusative) ‘to whom’]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 90:
      Rodzyczyelowye... tey dzewicze... albo prziyaczele blischschi ten possag... sprawnye, na ktore zalezy (quorum interest), sobye... zachowayąn
      [Rodzicielowie... tej dziewice... albo przyjaciele bliszszy ten posag... sprawnie, na ktore zależy (quorum interest), sobie... zachowają]
  9. (attested in Masovia) to concern (to be in effect for someone) [with dative or na (+ accusative) ‘whom’]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:
      Vstawyamy, aby o rzeczach grzesznych procz obvynyączego alybo powoda, na ktorego zaleszy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sądzicz nye mamy
      [Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych procz obwiniącego alibo powoda, na ktorego zależy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sędzić nie mamy]
  10. (attested in Masovia) to fit inside of something [with w (+ locative) ‘in what’]

Descendants

[edit]
  • Polish: zależeć
  • Silesian: zależeć

References

[edit]

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć. Compare Czech záležet, Kashubian zależëc, and Ukrainian зале́жати (zaléžaty).

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ɛʐɛt͡ɕ
  • Syllabification: za‧le‧żeć

Verb

[edit]

zależeć impf

  1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on) [with od (+ genitive) ‘on what’]
    No to zależy...Well that depends...
  2. (intransitive) to depend (to not be independent; to need) [with od (+ genitive) ‘on whom’]
  3. (intransitive, obsolete) to consist
    Synonyms: tkwić, polegać, zawierać się

Conjugation

[edit]
Conjugation of zależeć impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zależeć
present tense 1st zależę zależymy
2nd zależysz zależycie
3rd zależy zależą
impersonal zależy się
past tense 1st zależałem,
-(e)m zależał
zależałam,
-(e)m zależała
zależałom,
-(e)m zależało
zależeliśmy,
-(e)śmy zależeli
zależałyśmy,
-(e)śmy zależały
2nd zależałeś,
-(e)ś zależał
zależałaś,
-(e)ś zależała
zależałoś,
-(e)ś zależało
zależeliście,
-(e)ście zależeli
zależałyście,
-(e)ście zależały
3rd zależał zależała zależało zależeli zależały
impersonal zależano
future tense 1st będę zależał,
będę zależeć
będę zależała,
będę zależeć
będę zależało,
będę zależeć
będziemy zależeli,
będziemy zależeć
będziemy zależały,
będziemy zależeć
2nd będziesz zależał,
będziesz zależeć
będziesz zależała,
będziesz zależeć
będziesz zależało,
będziesz zależeć
będziecie zależeli,
będziecie zależeć
będziecie zależały,
będziecie zależeć
3rd będzie zależał,
będzie zależeć
będzie zależała,
będzie zależeć
będzie zależało,
będzie zależeć
będą zależeli,
będą zależeć
będą zależały,
będą zależeć
impersonal będzie zależeć się
conditional 1st zależałbym,
bym zależał
zależałabym,
bym zależała
zależałobym,
bym zależało
zależelibyśmy,
byśmy zależeli
zależałybyśmy,
byśmy zależały
2nd zależałbyś,
byś zależał
zależałabyś,
byś zależała
zależałobyś,
byś zależało
zależelibyście,
byście zależeli
zależałybyście,
byście zależały
3rd zależałby,
by zależał
zależałaby,
by zależała
zależałoby,
by zależało
zależeliby,
by zależeli
zależałyby,
by zależały
impersonal zależano by
imperative 1st niech zależę zależmy
2nd zależ zależcie
3rd niech zależy niech zależą
active adjectival participle zależący zależąca zależące zależący zależące
contemporary adverbial participle zależąc
verbal noun zależenie

Verb

[edit]

zależeć impf

  1. (impersonal) to care about (to really want; to consider as important) [with dative ‘subject’; in addition, with na (+ locative) ‘about what’; or with żeby (+ infinitive or past-tense clause) ‘to do what’]
    Zależy mi na czasie.Time is of the essence for me.
    Naprawdę mu na tobie zależy.He really cares about you.

Conjugation

[edit]
Conjugation of zależeć
infinitive zależeć
present indicative zależy
past indicative zależało
future indicative będzie zależeć
będzie zależało
conditional zależałoby
by zależało
imperative niech zależy

Verb

[edit]

zależeć pf

  1. (intransitive, obsolete) to get rusty (to lose ability in something due to lack of inactivity)
  2. (intransitive, obsolete) to overlie (to lie somewhere for too long; to lie somewhere unused)

Conjugation

[edit]
Conjugation of zależeć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zależeć
future tense 1st zależę zależymy
2nd zależysz zależycie
3rd zależy zależą
impersonal zależy się
past tense 1st zależałem,
-(e)m zależał
zależałam,
-(e)m zależała
zależałom,
-(e)m zależało
zależeliśmy,
-(e)śmy zależeli
zależałyśmy,
-(e)śmy zależały
2nd zależałeś,
-(e)ś zależał
zależałaś,
-(e)ś zależała
zależałoś,
-(e)ś zależało
zależeliście,
-(e)ście zależeli
zależałyście,
-(e)ście zależały
3rd zależał zależała zależało zależeli zależały
conditional 1st zależałbym,
bym zależał
zależałabym,
bym zależała
zależałobym,
bym zależało
zależelibyśmy,
byśmy zależeli
zależałybyśmy,
byśmy zależały
2nd zależałbyś,
byś zależał
zależałabyś,
byś zależała
zależałobyś,
byś zależało
zależelibyście,
byście zależeli
zależałybyście,
byście zależały
3rd zależałby,
by zależał
zależałaby,
by zależała
zależałoby,
by zależało
zależeliby,
by zależeli
zależałyby,
by zależały
imperative 1st niech zależę zależmy
2nd zależ zależcie
3rd niech zależy niech zależą
anterior adverbial participle zależawszy
verbal noun zależenie

Derived terms

[edit]
adjectives
interjections
proverbs
[edit]
adverbs
nouns
preposition

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zależeć is one of the most used words in Polish, appearing 29 times in scientific texts, 3 times in news, 23 times in essays, 15 times in fiction, and 19 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 89 times, making it the 717th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “zależeć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 737

Further reading

[edit]

Silesian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

zależeć impf

  1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on)
  2. (reflexive with sie) to settle down, to set comfortable

Conjugation

[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Further reading

[edit]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy