Bakuo

	Bakuo
	azerbajĝane Bakı
	ĉefurbo
	Fotomontaĵo
	Blazono
	Blazono
	Oficiala nomo: Bakı
	Deveno de nomo: persaj nomoj Bad-kube - "Urbo, kie vento blovas" aŭ Baghkuh - "Dia monto"
Lando	Azerbajĝano
Duonisulo	Apŝeron
Historiaj regionoj	8
Memorindaĵo	Malnova Urbo
Situo	Bakuo
- alteco	−28 m s. m.
- koordinatoj	40° 23′ 43″ N 49° 52′ 56″ O / 40.39528 °N, 49.88222 °O (mapo)
Areo	260,00 km² (26 000 ha)
Loĝantaro	2 045 815 (2011)
Denseco	7 868,52 loĝ./km²
Loĝigo	antaŭ 10000 jaroj
- unua skribmencio	885
Urbestro	Eldar Azizov (Nova Azerbajĝana Partio) ; (ekde 15-a de novembro 2018)
Urbestro	Gaĝibala Abutalibov
Horzono	AT (UTC+4)
- somera tempo	AST (UTC+5)
Poŝtkodo	AZ1000
Telefona antaŭkodo	+994 12
Aŭtokodoj	10 AZ 90 AZ
	Loko de Monda heredaĵo de UNESKO
Nomo	Palaco de Ŝirvanŝahoj kaj Turo de la Pucelino
	Situo enkadre de Azio Situo enkadre de Azio
	Situo de Bakuo enkadre de Azerbajĝano Situo de Bakuo enkadre de Azerbajĝano
	Urba mapo Urba mapo
	Vikimedia Komunejo: Baku
	Retpaĝo: www.bakucity.az

Koordinatoj: 40° 23′ 43″ N 49° 52′ 56″ O / 40.39528 °N, 49.88222 °O (mapo)

Bakuo (azerbajĝane Bakı) estas ĉefurbo de Azerbajĝano, la plej granda urbo de la Azera Respubliko, kaj unue menciita en 885.

La urbo situas sur la suda bordo de la duoninsulo Abŝeron, sur la okcidenta flanko de la Kaspia Maro.

Laŭ la stato de 2021 en la urbo vivis 2 300 500 loĝantoj sur areo de 2 140 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 1 075 loĝantoj/km².

Geografio

Bakuo situas ĉe la okcidenta parto de Kaspia Maro, ĉe bordo de Apŝeron-duoninsulo. En la urbo loĝas ĉirkaŭ 2 milionoj da homoj^[1].

Klimato

La klimato de Bakuo estas semiarida (Klimata klasifiko de Köppen: BSk). La somero estas kutime varma kaj seka kun tre malgranda pluvo. La vintro estas malvarma kaj modere malsekaj, kun oftaj frostoj kaj fojaj sed jara neĝo. La pluvado estas malofta, kun mezuma ĉiujara pluvado de 200 mm. La urbo estas venta tuta jaro kun iafoje aperantaj orkanfortaj ventoj.

En novembro 2024 okazos la Konferenco pri klimata ŝanĝo de la Unuiĝintaj Nacioj (COP) en Bakuo.

Historio

Bakuo estis unue skribe menciita en 885, sed arkeologoj datumas la unuan setliĝon antaŭ 10.000 jaroj. La persa Ŝivan Ŝaĥo Ahistan la 1-a igis Bakuo en la 14-a jarcento ĉefurbo.

Ekzistas pluraj teorioj pri deveno de la urbonomo, la plej populara estas la derivado de la persa bad kube kun signifo Urbo de la ventoj.

Bakuo konsistas el tri urbopartoj:

malnova urbo (Azere ideri shekher),
nafta urbo (komence de 20-a jc.)
sovetia urbo.

La malnova urbo – kiu estas mem fortikaĵo - situas en la centro de Bakuo. En 2000 oni surlistigis la kvartalon ene de la fortikaĵa muro inter la Monda kulturheredaĵo de UNESCO. La plimulto de la muroj kaj turoj, kiujn oni firmigis post la rusa okupado (1806), staras jam ekde la persa epoko. La kvartalo kun labirinto el mallarĝaj stratoj kaj altaj domoj estas pitoreska. Mondfama estas la palaco de Ŝirvan Ŝaĥo, la karavanserajoj, la virgulina turo el la 11-a jarcento, la banejoj kaj la Djuma moskeo. La malnova urbo havas dekduojn da malgrandaj moskeoj, ofte sen distinga signo.

La nafta urbo situas sude de la malnova arbo kaj estas konstruita post la enorma nafto-furoro komence de la 20-a jarcento. La naftobaronoj konstruigis novgotikaj kaj Jugendstil-palacojn fare de okcidenteŭropaj arkitektoj. En la iamaj posedaĵoj de la antaŭrevoluciaj milionuloj nuntempe funkcias arto-, historio- kaj literaturmuzeoj.

Nuntempo

Urba mapo

Bakua ĝardeno nokte

La moderna Bakuo etendiĝas ekster la fortikaĵaj muroj. La stratoj kaj konstruaĵoj suprengrimpas la montetojn ĉirkaŭ la golfo de Bakuo. Bakuo havas 11 distriktojn kaj 48 urbajn komunumojn. Oni kalkulas al tiuj la komunumojn sur la insuloj kaj naftorokoj, kiuj foje troviĝas 100 kilometrojn for de Bakuo en la Kaspia Maro.

En la urbo funkcias multaj universitatoj, altlernejoj kaj teatroj. La martira tombejo estas dediĉita je memoro de ĉiuj, kiuj mortis en milito kontraŭ Armenio, sed ĝi ankaŭ memorigas pri 137 homoj, kiuj estis mortigitaj la 19-an kaj 20-an de januaro en 1990, kiam sovetiaj tankoj inundis la stratojn de Bakuo.

La Bakua Borso estas servo kiu utilas por sekvi la evoluon de la ekonomio de Azerbajĝano kaj de Bakuo, kies bazo estas la nafto. La ekzisto de nafto jam konatas ekde la 8-a jarcento. En la 15-a jarcento oni prenis nafton por la lampoj el fontoj, kiuj aperis sur la terosurfaco. La unua naftoborado de la mondo okazis en 1848 en Bakuo. La ekonomia ekspluatado de nafto komenciĝis en 1872 kaj ĝis komence de la 20-a jarcento, la naftokampoj de Bakuo estis la plej grandaj de la mondo. Tiam ili donis duonon de la monda produktado. Fine de la 20-a jarcento, la naftorezervoj sub la seka tero elĉerpiĝis, la boradoj okazis plu en la maro. Bakuo estas la plej grava centro pri produktado de naftoindustriaj ekipaĵoj. Dum la dua mondmilito, la batalo de Stalingrad okazis pri la regado de la naftokampoj de Bakuo.

La Bakua Klimatkonferenco de la Unuiĝintaj Nacioj de 2024 okazis en Bakuo de la 11-a ĝis la 22-a de novembro 2024.

Vidindaĵoj

Ĉirkaŭ Bakuo troviĝas kelkaj geografiaj limŝtonoj kiel la Janar Dag (Yanar Dag), amaso da tergaso kiu brulas dum miloj da jaroj. Pro tio Janar Dag estas kial la nomo Azerbajĝano laŭvorte signifas "lando de fajro".

Petroglifoj en la nacia parko Gobustan

Nacia Parko Gobustan: ĉi tie estas ĉirkaŭ 6 000 petroglifoj, kovrante periodon de 12.000 jaroj. Tiu ĉi parko estis deklarita Monda heredaĵo de Unesko en 2007. Estas proksimume 400 ŝlimvulkanoj en la parko, kio estas proksimume duono de la nombro da ŝlimvulkanoj tutmonde.

Statuoj inter kiuj Statuo de liberigita virino

Ŝtata Akademia Opera kaj Baleta Teatro Aĥundov de Azerbajĝano