Aŭstra ŝilingo

Aŭstra ŝilingo
eksvaluto • ŝilingo
Ŝtato:	Aŭstrio
Subdivido:
Kodo laŭ ISO 4217:	ATS
Mallongigo:

Aŭstra ŝilingo (Österreichischer Schilling) 1-a de marto 1925 ĝis 31-a de decembro 2001
Lando:	Aŭstrio
subdivido:	1 ŝilingo = 100 groŝoj
mallongigo:	ATS
kurzo (fiksa):	1 Eŭro = 239,640 ATS

La aŭstra ŝilingo (germane österreichischer Schilling [ŜILing]) inter la jaroj 1925 ĝis 1999 estis la nacia valuto de la ŝtato Aŭstrio kaj ankoraŭ uziĝis kiel pagilo ĝis la fino de la jaro 2001: Ekde la 1-an de januaro 2002 la moneroj kaj monbiletoj ne plu uzeblas por pagado, sed nur interŝtanĝeblas al la valuto Eŭro. Unu ŝilingo egalis al 100 «groŝoj» (germane Groschen [GROŝn] — atentu ke en Germanio groŝo estis monero de 10 pfenigoj, do dekono de la nacia valuto germana marko, dum en Aŭstrio temis pri nur centono de la nacia valuto). Oficiala mallongigo de la valuto estas ATS — el tio «AT» (aŭ en interretaj adresoj «.at») estas la internacia mallongigo por Aŭstrio kaj S estas la unua litero en la nacilingva formo de la vorto ŝilingo, enlande uziĝis ankaŭ la nacia mallongigo «ÖS».

Unua respubliko de Aŭstrio ĝis la jaro 1938

monero de 1 ŝilingo el la epoko de la unua respubliko (1934)

La aŭstra ŝilingo, kiu baziĝas sur leĝo de la 20-a de decembro 1924 kaj ekvalidis la 1-an de marto 1925, anstataŭis la malnovan valuton «aŭstruja krono» de la monarkio Aŭstrio-Hungario. La leĝo de 1924 difinis, ke unu ŝilingo korespondu al 10.000 malnovaj aŭstraj kronoj. Kun escepto de la jaroj 1938 ĝis 1945, kiam Aŭstrio estis oficiale unuigita kun nazia Germanio, la ŝilingo ĝis la 31-a de decembro 2001 restis la oficiala pagilo en Aŭstrio. Unu ŝilingo korespondis al 100 groŝoj. Ambaŭ nomoj de moneroj estis jam multe pli malnovaj, kaj origine (la tradicia sistemo de moneroj en Britio ankoraŭ respegulas tion) el historia vidpunkto la moneroj ŝilingo kaj groŝo signifis la saman monan valoron, nome 12 pfenigoj aŭ pencoj (germane Pfennig aŭ angle pence).

Dum la vivodaŭro de la valuto ŝilingo ekzistis moneroj en valoro 1, 2, 5, 10, 20, 50 groŝoj kaj de 1, 2, 5, 10, 20 kaj 50 ŝilingoj, krome monbiletoj en valoro de 20, 50, 100, 500, 1000 kaj 5000 ŝilingoj. Jam post la enkonduko — en ekonomie kriza epoko fine de la 20-aj jaroj de la 20-a jarcento — la ŝilingo estis relative stabila valuto, kaj tre rapide oni donis al ĝi la neoficialan kromnomon «alpa dolaro».

Dum la jaro 1938 la ŝilingo pro la unuigo de Aŭstrio kun la nazia Germana Regno je kurzo 1 marko = 1,5 ŝilingoj estis anstataŭigita per la tiama germania valuto Regna Marko (Reichsmark). Laŭ la opinio de la aŭstria nacia banko tiu kurso estis tre favora por la aŭstroj kaj celis plialtigi la subtenon al la «alkroĉiĝo» al nazia Germanio.

Tabelo de la cirkulantaj ŝilingaj moneroj dum la epoko de la unua respubliko de Aŭstrio

Aŭstriaj moneroj de la 1-a de marto 1925 ĝis la jaro 1938

		valoro	diametro	pezo	materialo	eldoniĝo	malvalida ekde	informoj
		1 groŝo				1923
			17,0 mm	1,666 g	kupro, stano, zinko	1925
		2 groŝoj				1924
			19,0 mm	3,333 g	kupro, stano, zinko	1925
		5 groŝoj	17,0 mm	3,0 g	75% kupro 25% nikelo	21-a de januaro 1931
		1/2 ŝilingo	19,0 mm	3,0 g	64% arĝento 36% kupro	19-a de septembro 1925

Dua Respubliko de Aŭstrio ĝis la enkonduko de la eŭropa valuto Euro

Post la fino de la Dua Mondmilito, la armeoj de la ŝtatoj Britio, Sovetunio kaj Usono, iom poste ankaŭ Francio, kiuj nome de la venkintaj ŝtatoj de la milito okupis la ŝtatojn Germanio kaj Aŭstrio, plej rapide alcelis reenkondukis nacian valuton en Aŭstrio kaj maloficialigi la germanian «Regnan Markon». La «ŝilinga leĝo» la 30-an de novembro 1945 fiksis, ke ĉiu civitano de Aŭstrio je kurzo 1:1 rajtis interŝanĝi maksimume 150 regnajn markojn al ŝilingoj.

Dum la dua respubliko de Aŭstrio ekzistis moneroj en valoro de 1, 2, 5, 10 kaj 50 groŝoj, kaj en valoro de 1, 5, 10, 20, 25 kaj 50 ŝilingoj. La moneroj de 25 kaj 50 sixlingoj estis unuavice por kolektantoj, kaj tiu de 20 ŝilingoj nur enkondukiĝis dum la lasta jarodeko de la 20-a jarcento por plifaciligi la pagadon ĉe vendoaŭtomatoj.

Kiam enkondukiĝis la eŭropa valuto Eŭro, la moneroj de 1, 2 kaj 5 groŝoj ankoraŭ oficiale estis validaj, sed pro la inflacio estis preskaŭ senvaloraj kaj apenaŭ plu uziĝis. La monero de 1 groŝo jam dum la jaro 1960 estis raraĵo.

Krom la ĝenerale ĉirkulantaj moneroj, ekzistis porkolektaj moneroj el arĝento en valoro de 25, 50, 100, 200 kaj 500 ŝilingoj, kaj el oro en valoro de 200, 500, 1000 kaj 2000 ŝilingoj. Kompreneble ili estis oficialaj pagiloj, sed la kolekta valoro ofte pli altis ol la oficiala, kaj tial ne indis elspezi ilin en vendejo aŭ restoracio.

La 1-an de januaro 1999 la aŭstra ŝilingo oficiale anstataŭiĝis per la eŭropa valuto Eŭro, sed ankoraŭ restis la pagilo enlanda. La moneroj kaj monbiletoj de la valuto Eŭro en Aŭstrio enkondukiĝis la 1-an de januaro 2002. Ĝis la 28-a de februaro 2002 eblis paralele pagi per ambaŭ valutoj. Laŭ la oficiala kaj fiksa valutoŝanĝa kurzo estas 1 Euro havas la valoron de 13,7603 ŝilingoj.

Tabelo de la cirkulantaj ŝilingaj moneroj dum la epoko de la dua respubliko de Aŭstrio

Aŭstriaj moneroj ĝis la 28-a de februaro 2002

		valoro	= Eŭro	diametro	pezo	materialo	eldoniĝo	malvalida ekde	informoj
		1 groŝo	0,0007	17,0 mm	1,8 g	100% zinko	5-a de aprilo 1948
		2 groŝoj	0,0015	18,0 mm	0,9 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	15-a de julio 1950
		5 groŝoj	0,0036	19,0 mm	2,5 g	100% zinko	17-a de junio 1948
		10 groŝoj	0,0073	21,0 mm	3,5 g	100% zinko	1-a de julio 1947	31-a de majo 1959
				20,0 mm	1,1 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	27-a de novembro 1951
		20 Groschen	0,0145	22,0 mm	4,5 g	91,5% kupro, 8,5% aluminio	23-a de decembro 1950	30-a de aprilo 1959
		50 groŝoj	0,0363	22 mm	1,4 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	11-a de decembro 1947	2-a de junio 1961
				19,5 mm	3,0 g	91,5% kupro, 8,5% aluminio	1-a de oktobro 1959
		1 ŝilingo	0,0727	25,0 mm	2,0 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	11-a de decembro 1947	2-a de majo 1961
				22,5 mm	4,2 g	91,5% kupro, 8,5% aluminio	1-a de septembro 1959
		2 ŝilingoj	0,1453	28,0 mm	2,8 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	11-a de decembro 1947	29- de junio 1957
		5 ŝilingoj	0,3634	31,0 mm	4,0 g	98,5% aluminio, 1,5% magnezio	25-a de oktobro 1952	15-a de februaro 1961
				23,5 mm	5,2 g	64% arĝento, 36% kupro	2-a de januaro 1961	30-a de septembro 1969
				23,5 mm	4,8 g	75% kupro, 25% nikelo	15-a de januaro 1969
		10 ŝilingoj	0,7267	27,0 mm	7,5 g	64% arĝento, 36% kupro	1-a de julio 1957	31-a de marto 1975
				26,0 mm	6,2 g	75% kupro, 25% nikelo	17-a de aprilo 1974
		20 ŝilingoj	1,45	27,7 mm	8,0 g	92% Cu, 6% Al, 2% Ni	10-a de decembro 1980		9 personoj, simbolo por la 9 federaciaj landoj de Aŭstrio
							27-a de aprilo 1982		Joseph Haydn, Burgenland
							15-a de marto 1983		Fortikaĵo Hochosterwitz (Karintio)
							20-a de marto 1984		Grafenegg (Niederösterreich)
							19-a de marto 1985		200-a jubileo de la katolika diocezo Linz (Oberösterreich)
							30-a de marto 1986		800 jara jubileo de Georgenberger Handfeste (Stirio)
							17-a de marto 1987		Grafo Thun Salzburg
							6-a de junio 1989		Tirolo
							22-a de majo 1990		Martinsturm (Vorarlberg)
							15-a de januaro 1991		Franz Grillparzer
							16-a de februaro 1994		800-jara jubileo de la monerofarejo Vieno
							2-a de marto 1995		Krems
							28-a de februaro 1996		Anton Bruckner
							26-a de februaro 1997		850-jara jubileo de la katedralo de Vieno
							4-a de marto 1998		Michael Pacher
							4-a de marto 1999		Hugo von Hofmannsthal
							17-a de februaro 2000		150-jara jubileo de la unua poŝtmarko de Aŭstrio
							14-a de februaro 2001		Johann Nestroy
		50 ŝilingoj	3,63	26,5 mm	6,2 g	92% kupro, 6% aluminio, 2% nikelo; ene 100% Magnimat 7	1996		unueca antaŭa flanko, 9 diversaj malantaŭaj flankoj

Tabelo de la cirkulantaj ŝilingaj monbiletoj dum la epoko de la dua respubliko de Aŭstrio

Aŭstriaj monbiletoj ĝis la 28-a de februaro 2002

		valoro	= Eŭro	larĝeco	alteco	eldoniĝo	bildo, antaŭa flanko	bildo, malantaŭa flanko
		20 ŝilingoj	1.45			1-a de oktobro 1986	Moritz Daffinger	Albertina
		50 ŝilingoj	3.63			2-a de januaro 1986	Sigmund Freud	Josephinum (Alsergrund, Vieno)
		100 ŝilingoj	7.27			2-a de januaro 1984	Eugen von Böhm-Bawerk	la aŭstria akademio de la sciencoj
		500 ŝilingoj	36.34			1-a de julio 1965	Joseph Ressel
		500 ŝilingoj	36.34			1-a de januaro 1997	Rosa Mayreder	Rosa Mayreder
		1000 ŝilingoj	72.67			1-a de januaro 1997	Karl Landsteiner	Karl Landsteiner
		5000 ŝilingoj	363.36			4-a de januaro 1988	Wolfgang Amadeus Mozart	la operejo de Vieno

Vidu ankaŭ

• la paĝon pri la nunaj aŭstraj eŭro-moneroj.