Aldo Moro

Aldo Moro
(1968) Irudi gehiago
Italiako Errepublikako diputatua 1976ko ekainaren 30a - 1978ko maiatzaren 9a Hautetsia: 7th Legislature of Italy (en) Italiako Ministroen Kontseiluko Presidentea 1976ko otsailaren 12a - 1976ko uztailaren 29a ← Aldo Moro - Giulio Andreotti → Italiako Ministroen Kontseiluko Presidentea 1974ko azaroaren 23a - 1976ko otsailaren 12a ← Mariano Rumor - Aldo Moro → Atzerriko Arloetako ministroa 1974ko martxoaren 15a - 1974ko azaroaren 23a ← Aldo Moro - Mariano Rumor → Atzerriko Arloetako ministroa 1973ko uztailaren 8a - 1974ko martxoaren 15a ← Giuseppe Medici - Aldo Moro → Italiako Errepublikako diputatua 1972ko maiatzaren 17a - 1976ko uztailaren 4a Hautetsia: 6th Legislature of Italy (en) Atzerriko Arloetako ministroa 1972ko otsailaren 18a - 1972ko ekainaren 26a ← Aldo Moro - Giuseppe Medici → Atzerriko Arloetako ministroa 1970eko abuztuaren 6a - 1972ko otsailaren 18a ← Aldo Moro - Aldo Moro → Atzerriko Arloetako ministroa 1970eko martxoaren 28a - 1970eko abuztuaren 6a ← Aldo Moro - Aldo Moro → Atzerriko Arloetako ministroa 1969ko abuztuaren 6a - 1970eko martxoaren 28a ← Pietro Nenni - Aldo Moro → Italiako Errepublikako diputatua 1968ko maiatzaren 29a - 1972ko maiatzaren 24a Hautetsia: 5th Legislature of Italy (en) Italiako Ministroen Kontseiluko Presidentea 1966ko otsailaren 23a - 1968ko ekainaren 24a ← Aldo Moro - Giovanni Leone → Atzerriko Arloetako ministroa 1965eko abenduaren 30a - 1966ko otsailaren 24a ← Amintore Fanfani - Amintore Fanfani → Atzerriko Arloetako ministroa 1964ko abenduaren 28a - 1965eko martxoaren 5a ← Giuseppe Saragat - Amintore Fanfani → Italiako Ministroen Kontseiluko Presidentea 1964ko uztailaren 22a - 1966ko otsailaren 23a ← Aldo Moro - Aldo Moro → Italiako Ministroen Kontseiluko Presidentea 1963ko abenduaren 4a - 1964ko uztailaren 22a ← Giovanni Leone - Aldo Moro → Italiako Errepublikako diputatua 1963ko maiatzaren 9a - 1968ko ekainaren 4a Hautetsia: 4th Legislature of Italy (en) Hezkuntza Ministroa 1958ko uztailaren 2a - 1959ko otsailaren 16a ← Aldo Moro - Giuseppe Medici → Italiako Errepublikako diputatua 1958ko ekainaren 5a - 1963ko maiatzaren 15a Hautetsia: 3rd Legislature of Italy (en) Hezkuntza Ministroa 1957ko maiatzaren 20a - 1958ko uztailaren 2a ← Paolo Rossi - Aldo Moro → Italian Minister of Justice (en) 1955eko uztailaren 6a - 1957ko maiatzaren 20a ← Michele De Pietro - Guido Gonella → Italiako Errepublikako diputatua 1953ko ekainaren 18a - 1958ko ekainaren 11 Hautetsia: 2nd Legislature of Italy (en) Italiako Errepublikako diputatua 1948ko apirilaren 27a - 1953ko ekainaren 24a Hautetsia: 1st Legislature of Italy (en) member of the Constituent Assembly of Italy (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Aldo Moro
Jaiotza	Maglie, 1916ko irailaren 23a
Herrialdea	Italiako Erresuma  (1916ko irailaren 23a -  1946ko ekainaren 18a) Italia  (1946ko ekainaren 18a -  1978ko maiatzaren 9a)
Lehen hizkuntza	italiera
Heriotza	Erroma, 1978ko maiatzaren 9a (61 urte)
Hobiratze lekua	grave of Aldo Moro (en)
Heriotza modua	giza hilketa: kidnapping of Aldo Moro (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Eleonora Chiavarelli (en)  (1945 -  1978ko maiatzaren 9a)
Seme-alabak	ikusi Agnese Moro (en) Maria Fida Moro Giovanni Moro (en) Anna Moro (en)
Hezkuntza
Heziketa	University of Bari (en) 1939) : zuzenbide
Hizkuntzak	italiera
Ikaslea(k)	ikusi Silvio Noto (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, diplomazialaria eta katedraduna
Lantokia(k)	Erroma
Enplegatzailea(k)	Erromako La Sapienza Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Grand Cross of the Order of Polonia Restituta Grand Cross of the Order of Orange-Nassau
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Erlijio-ordena	domingotar
Alderdi politikoa	Kristau-demokrazia

Aldo Romeo Luigi Moro (Maglie, Apulia, 1916ko irailaren 23a – Erroma, 1978ko maiatzaren 9a) italiar politikaria izan zen, Democrazia Cristiana alderdiko kidea. Bi aldiz izan zen Italiako lehen ministroa, 1963tik 1968ra eta 1974tik 1976ra. 1978an Brigada Gorriak talde armatuak bahitu eta hil zuen, 55 egunez gatibu eduki ondoren.

Bizitza

Zuzenbide ikasketak amaitu ondoren irakaskuntzan eta politikan aritu zen. Alderdi demokristauaren idazkari orokorra izan zen 1959tik 1964ra eta lehendakaria 1976tik 1978ra. Behin baino gehiagotan ministro izan zen, eta lehen ministro ere izan zen 1963tik 68ra eta 1974-1976 bitarteko urteetan. Kargu hauetatik erdi-ezkerreko politika bultzatu zuen. Errepublikako lehendakari hautatu zuten, eta kargua hartu behar zuen egunean, 1978ko martxoaren 16an, Brigada Gorriek bahitu zuten. Aldo Mororen hilotza Erromako kale batean agertu zen urte bereko maiatzaren 9an.

Aldo Mororen bahitze eta hilketa

1970eko hamarkadan eskuineko nahiz ezkerreko indakeria politikoak astindu zuen Italia. Fani kaleko sarraskia izan zen berunezko urte horietako gertaerarik hunkigarrienetakoa: 1978ko martxoaren 16an, Brigada Gorriak taldeak Aldo Moro, alderdi demokristauaren burua eta Errepublikako lehendakaria, bahitu zuen, haren bost eskoltak hil eta eta gero. Hainbat presoren askatasuna eskatzen zuten Mororen biziaren ordain. 55 eguneko bahiketa eta gero, ez zen konpontzeko modurik izan eta Brigadek hil egin zuten politikari demokristaua, izan ziren negoziazio guztiek huts egin eta gero.

Aldo Moro, gatibualdiko irudian.

Hilketa horren ostean, 1978ko maiatzaren 10ean, Francesco Cossiga barne ministroak dimisioa eman zuen. Abuztuaren 10ean, Carabinieri-en buruzagi Carlo Alberto Dalla Chiesak hartu zuen terrorismoari aurre egiteko ekintzak antolatzeko ardura (orduko lehen ministro Giulio Andreottiren erabakiz). Dalla Chiesak teknika berritzaileak erabili zituen terrorismoari aurre egiteko ikerketetan eta emaitza onak lortu zituen. Italiako agintariek gobernuaren ordezkari bidali zuten Siziliara 1982. urtean, mafiaren kontrako borrokan lan egitera, baina ez zioten inolako baliabiderik eman, ezta babes politikorik ere (barne ministro lanetan zebilenean ez bezala). Gobernuak bakar-bakarrik utzi zuen Dalla Chiesa eta 1982ko irailaren 3an Palermoko mafiak bera eta bere emazte gaztea erail zituen.

1979ko apirilaren 7an, Toni Negri, unibertsitateko irakaslea eta teoriko marxista, langileen autonomia-mugimenduen zale, espetxeratu zuten, akzioaren «egile intelektuala» izan zelakoan. Partido Radicalak bere hautes-zerrendetan sartu zuen handik urte gutxi batzuetara, eta aske atera zen. Inmunitatea kendu zioten, baina, eta Frantziara ihes egin zuen, Berunezko urteetan parte eduki zuten beste milaka italiarrekin batera, borroka armatuaren aldekoak izan, ala besterik gabe langileen antolaketa autonomoaren aldekoak eta anti-sistema izan.

Francesco Cossiga Errepublikako lehendakaria izatera iritsi zen, baina berriz eman zuen dimisioa, ustelkeria kasu eskandaluzkoak gertatu eta gero, zeinetan Andreotti bera eta Bettino Craxi Alderdi Sozialistako burua ere nahastuta ibili baitziren.

Gertakari horien azalpen ofizialetan oraindik guztiz argitu ez diren atal batzuk daude. Hogeita hamar urte geroago, Mororen alargunak salatu zuen «estatu arrazoia» nagusitu izana, benetan ezkutatzen duena Moro deserosoa zela, baita bere alderdiko kideentzako ere. Izan ere, Morok aldezten omen zuen Italiako Alderdi Komunista (PCI) demokristauekin batera gobernuan sartzea (konpromiso historikoa deitu zena). CIAk hartu zuela parte zabaldu da, PCI gobernura irits zedin saihesteko; eta gero eta zabalduago dago Brigada Gorriak manipulatu egin zituztela batetik eta bestetik, estatu gizona bizirik atera ez zedin.

Ikus, gainera

• Berunezko urteak

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/11/7 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q171834
• Multimedia: Aldo Moro / Q171834