Alfontso X.a Gaztelakoa

Alfontso X.a Gaztelakoa
	; Irudi gehiago
; Gaztela eta Leon erregea	; 1252 - 1284 ; ← Fernando III.a Gaztelakoa - Antso IV.a Gaztelakoa →
; Gaztela eta Leon erregea
Bizitza
Jaiotza	Toledo, 1221eko azaroaren 23a
Herrialdea	Gaztelako Koroa
Heriotza	Sevilla, 1284ko apirilaren 4a (62 urte)
Hobiratze lekua	Santa María de la Sedeko katedrala
Familia
Aita	Fernando III.a Gaztelakoa
Ama	Beatriz Suabiakoa
Ezkontidea(k)	Violante Aragoikoa (1246 (egutegi gregorianoa) -
Bikotekidea(k)	ikusi Maria Alfonso de Leon (en) ; Mayor Guillen de Guzmán (en) ;
Seme-alabak	ikusi Beatriz Gaztelakoa, Montferrateko markesa; Fernando de la Cerda; Antso IV.a Gaztelakoa; Petri Gaztelakoa, Ledesmako jauna; Joanes Alfontso Gaztelakoa; Violante Gaztelakoa; Jaime Gaztelakoa, Camerosko jauna; Beatriz Gaztelakoa; Alfontso Fernández Gaztelakoa; Leonor Gaztela eta Aragoikoa; Kontanza Gaztela eta Aragoikoa; Martin Alfonso de Castilla (en) ; Urraca Alfonso de Castilla (en) ; Isabel de Castilla (en) ; Berengela Gaztelakoa, Guadalajarako Anderea;
Haurrideak	ikusi Henrike Gaztelakoa, Senataria; Filipe Gaztelakoa; Fernando Gaztela eta Danmartinekoa; Manuel Borgonia eta Suabiakoa; Fadrike Gaztelakoa; Antso Gaztelakoa; Leonor Gaztelakoa; Ferdinando di Castiglia (en) ; Luigi di Castiglia (en) ; Berenguela de Castilla (en) ; Maria de Castilla (en) ;
Leinua	House of Burgundy - Castile and León (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, astronomoa, agintaria, musikagilea, poeta, historialaria eta legelaria
Jasotako sariak	ikusi Día das Letras Galegas (1980) ;
Genero artistikoa	olerkigintza
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Alfontso X.a Gaztelakoa Jakituna^[1] (Toledo, 1221eko azaroaren 23a -Sevilla, 1284ko apirilaren 4a) Gaztela, Galizia eta Leongo erregea izan zen 1252-1284 bitartean^[2].

Biografia

Fernando III.a eta Beatriz Suabiakoaren semea zen. Mairuen aurkako borrokan, Murtziako konkistan hartu zuen parte, printze zelarik, eta, erregetzan, Lebrija eta Cádiz hiri andaluziarrak eskuratu. 1257-1275 bitartean, Germaniako Erromatar Inperio Santuko Rex Romanorum izaten saiatu zuen, baina Aita Santuak baztertu zuen haren hautagaitza. 1273an, Ingalaterrara zihoan artilea kontrolatzeko helburuz^[3] Mesta elkartea sortu zuen. Oinordekotza arazoak zirela eta, Antso semeak bultzaturiko matxinadari aurre egin behar izan zion.

Politikari txarra, hala eta guztiz ere, Alfontso X.aren ospea kulturaren ildotik dator batez ere. XII. mendean Toledon antolatu zen Itzultzaile Eskolari jarraipena eman zion, gai bakoitzeko espezialista guztiz onak hartara bilduz, eta tradizio klasiko, judu, arabiar eta kristauak uztartuz.

Koordinazio lanez gainera, Alfontso X.ak bultzatu eta parte hartu zuen hainbat arlotan. Legeak biltzeko Siete Partidas argitaratu zuen, Erromatar zuzenbidean oinarritua, gaztelaniaz egindako lehendabiziko kodigo juridikoa^[4]; historia ere landu zuen (Crónica General eta Grande e general estoria, Espainiako lehen historia liburua bide dena); astronomia eta zientziari buruzko Ekialdeko liburuak itzuli ziren (Los libros del saber de la Astronomia, Lapidario)^[5]^[6], eta Libro del ajedrez, dados y tablas idaztarazi zuen, Mendebaldeko lehendabiziko xake-tratatua^[7]. Poeta gisa, Cantigas de Santa Maria delakoa da Alfontso X.aren lan nagusia, galegoz idatzia. Amodio eta eskarniozko poesiak ere idatzi zituen.

Beste hainbati bezala, Tolosa (1256), Segura (1256), Ordizia (1256), Arrasate (1260) eta Bergara (1268) herriei hiribildu izaera eman zien, Gasteizko Forua emanez.

Ezkontza eta seme-alabak

1249an Jakue I.a Aragoikoaren alaba Violanterekin ezkondu eta hamahiru seme-alaba izan zituzten:

Fernando.
Berengaria (1253 – 1284), moja sartuta.
Beatriz (1254–1280)
Fernando (1255 – 1275), Luis IX.a Frantziakoaren alaba Blankarekin ezkondu zena.
Leonor (1257–1275)
Urraka (1256-?)
Antso (1258 – 1295), oinordekoa
Konstantza (1258 – 1280), moja sartu zena
Piarres (1260 – 1283)
Joanes (1262 – 1319), Valentziako jauna
Elisabet
Violante (1265–1287/1308). Diego V.a Lopez Harokoarekin ezkondu zena.^[8]
Jakue (1266 – 1284)

Gainera zenbait sasikume izan zituen, tartean Beatriz, Alfontso III.a Portugalgoarekin ezkondu zena, eta Valladolideko gotzain izan zen Martin.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2017/6/15 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .
↑ Ballesteros-Beretta, Antonio. (1963). Alfonso X el Sabio. .
↑ Nicholas, David. (1999). The transformation of Europe 1300-1600. .
↑ Márquez, Francisco. (1995). «Vita: Alfonso X» Harvard Magazine: 54..
↑ Alfonso X as a Patron of Astronomy. in: The Eye of Heaven: Ptolemy, Copernicus, Kepler. New York: American Institute of Physics.
↑ Carroll, James. (2002). Constantine's Sword: The Church and the Jews. Boston: Houghton-Mifflin, 327-28 or..
↑ Thomas, Phillip Drennon. (1970). «Alfonso el Sabio» Dictionary of Scientific Biography. 1 New York: Charles Scribner's Sons, 122 or. ISBN 0684101149..
↑ Rodríguez García, Francisco. (2002). Crónica del Señorío de Vizcaya. (1. argitaraldia) Maxtor Librería ISBN 84-9761-029-6..

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q47595
Multimedia: Alfonso X of Castile / Q47595

Aurrekoa
Fernando III.a Gaztelakoa

Gaztela eta Leongo erregea
1252 – 1284

Ondorengoa
Antso IV.a Gaztelakoa

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .

[2] Ballesteros-Beretta, Antonio. (1963). Alfonso X el Sabio. .

[Nicholas1999-3] Nicholas, David. (1999). The transformation of Europe 1300-1600. .

[4] Márquez, Francisco. (1995). «Vita: Alfonso X» Harvard Magazine: 54..

[5] Alfonso X as a Patron of Astronomy. in: The Eye of Heaven: Ptolemy, Copernicus, Kepler. New York: American Institute of Physics.

[6] Carroll, James. (2002). Constantine's Sword: The Church and the Jews. Boston: Houghton-Mifflin, 327-28 or..

[7] Thomas, Phillip Drennon. (1970). «Alfonso el Sabio» Dictionary of Scientific Biography. 1 New York: Charles Scribner's Sons, 122 or. ISBN 0684101149..

[8] Rodríguez García, Francisco. (2002). Crónica del Señorío de Vizcaya. (1. argitaraldia) Maxtor Librería ISBN 84-9761-029-6..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Biografia

Ezkontza eta seme-alabak

Erreferentziak

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.