Procyonidae
| Procyonidae | |
|---|---|
| Oligozeno-gaur egun | |
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Carnivora |
| Superfamilia | Musteloidea |
| Familia | Procyonidae Gray, 1825 |
| Azpibanaketa | |
Procyonidae Carnivora ordeneko Mundu Berriko ugaztun familia bat da[1]. Espezie ezagunenak mapatxeak dira, baina bertan daude ere Bassariscus astutus edo Bassariscus sumichrasti, koatiak, kinkajuak edo Bassaricyon neblina espezieak. Habitat oso ezberdinetan bizi dira eta, orokorrean, orojaleak dira.
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Oro har, nahiko animalia txikiak dira, eta normalean gorputz meheak eta isats luzeak izaten dituzte, nahiz eta mapatxe arrunta handia izaten den.
Bere egitura orokorragatik, Procyonidae hartzen familiako lehengusu txikitzat hartzen dira. Hala erakusten dute alemanezko izenek: mapatxeak Waschbär du izena (hartz garbitzailea, jan aurretik bere janaria "garbitzen" baitu), koatia Nasenbär bat da (hartz sudurraundia), eta kinkaju bat, berriz, Honigbär bat (hartz eztizalea). Nederlandarrak adibideari jarraitzen dio eta animalia horiei wasbeer, neusbeer eta rolstaartbeer deitzen die, hurrenez hurren. Hala ere, gaur egun uste da Procyonidae gertuago dagoela mustelidoengandik hartzengandik baino[2]. Procyonidae guztiek ezaugarri morfologiko komunak dituzte, hala nola, rostrum laburtua, kanal halisfenoiderik eza eta masailezurreko hobi nahiko laua[3]. Kinkajuek ezaugarri morfologiko bereizgarriak dituzte, zuhaitz-lokomozioa dutelako, baita buztan tolesgarria eta egitura femorala ere[4][5].
Haien dieta orojalea dela eta, ahaide haragijaleen egokitzapen haragijaleetako batzuk galdu dituzte Procyonidoek. Hortz karniboroenak dituzten arren, gutxi garatuta daude espezie gehienetan, mapatxeetan batez ere. Hau da euren hortzeria formula:
| Hortzeri-formula |
| 3.1.4.2 |
| 3.1.4.2 |
Guztira 40 hortz dituzte, kinkajuak izan ezik, honako formula duela:
| Hortzeri-formula |
| 3.1.3.2 |
| 3.1.3.2 |
Procyonidaeko kide gehienak bakartiak dira, baina espezie batzuek taldeak osatzen dituzte. Koati-emeek elkarrekin janaria bilatzen duten 4-24 kideko taldeak osatzen dituzte[6], eta kinkajuek, berriz, bi ar eta eme bateko taldeak osatzen dituzte[7]. Batzuek kume bakarra dute; mapatxeek eta koatiek, berriz, 2 eta 6 kume arteko kumaldiak dituzte[8][9][10][11].
Eboluzioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Miozenoko Procyonidae fosilak identifikatu dira, duela 20 milioi urte inguru (Ma). Bassariscus generokoak zirela uste zen. Lehen kideek dieta orojaleago batera egokitu ziren kanidoen adar bat zirela iradoki da[12]. Procyonidae azken aldiko eboluzioa Erdialdeko Amerikan zentratu da (bertan aniztasun handiagoa dago)[13]; lehen isolatua zegoen Hego Amerika inbaditu zuten Amerikar Truke Handiaren zati gisa[14], duela 7,3 Ma inguru hasi zena Miozenoaren amaieran, Cyonasuaren agerpenarekin[15].
Ikerketa genetikoek frogatu dute kinkajuak gainerako Procyonidae guztien ahizpa-talde bat direla; duela 22,6 Ma inguru banandu ziren[16]. Adar batean koatiak eta olingoak, eta bestean mapatxeak eramaten dituzten kladoak duela 17,7 Ma inguru banandu ziren. Olingoen eta koatien arteko dibergentzia duela 10,2 Ma inguru gertatu zela uste da, Bassariscus eta mapatxeen arteko bereizketarekin batera. Kalkuluen arabera, mendiko koatien eta beste arteko banaketa duela 7,7 Ma gertatu zen[17].
Taxonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Historikoki ziurgabetasun handia egon da hainbat kideren sailkapen egokiari buruz. Panda gorria lehen familia horretan sailkatzen zen, baina orain bere familian sailkatzen da, Ailuridaean, biologia molekularreko ikerketetan oinarrituta. Olingoen estatusa eztabaidagarria izan zen: batzuek Bassaricyon gabbii espezietzat jotzen zituzten guztiak, DNA sekuentzien datuek kontrakoa frogatu aurretik.
Kladograma
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ikerketa molekularrek erakutsi dute zeintzuk diren Procyonidae familiako kideen arteko harremana, beheko kladograman erakusten den bezala[14][18][19][20].
| Procyonidae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Generoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Generoa | Irudia |
|---|---|
| Angustictis | |
| Arctonasua | |
| Bassaricyon |  |
| Bassaricyonoides | |
| Bassaris | |
| Bassariscus |  |
| Broiliana | |
| Chapalmalania |  |
| Cyonasua | |
| Edaphocyon | |
| Nasua |  |
| Nasuella |  |
| Parahyaenodon | |
| Potos |  |
| Procyon |  |
| Stromeriella |
Desagertutako taxoiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Procyonidae J.E. Gray, 1825
- †Broilianinae Dehm, 1950
- †Broiliana Dehm, 1950
- †B. dehmi Beaumont & Mein, 1973
- †B. nobilis Dehm, 1950
- †Stromeriella Dehm, 1950
- †S. depressa Morlo, 1996
- †S. franconica Dehm, 1950
- †Broiliana Dehm, 1950
- Potosinae Trouessart, 1904
- †Parapotos J.A. Baskin, 2003
- †P. tedfordi J.A. Baskin, 2003
- †Parapotos J.A. Baskin, 2003
- Procyoninae J.E. Gray, 1825
- †Arctonasua J.A. Baskin, 1982
- †A. eurybates J.A. Baskin, 1982
- †A. fricki J.A. Baskin, 1982
- †A. floridana J.A. Baskin, 1982
- †A. gracilis J.A. Baskin, 1982
- †A. minima J.A. Baskin, 1982
- †Bassaricyonoides J.A. Baskin & Morea, 2003
- †B. stewartae J.A. Baskin & Morea, 2003
- †B. phyllismillerae J.A. Baskin & Morea, 2003
- Bassariscus Coues, 1887
- †B. antiquus Matthew & Cook, 1909
- †B. casei Hibbard, 1952
- †B. minimus J.A. Baskin, 2004
- †B. ogallalae Hibbard, 1933
- †B. parvus Hall, 1927
- †Chapalmalania Ameghino, 1908
- †C. altaefrontis Kraglievich & Olazábal, 1959
- †C. ortognatha Ameghino, 1908
- †Cyonasua Ameghino, 1885 [=Amphinasua Moreno & Mercerat, 1891; Brachynasua Ameghino & Kraglievich 1925; Pachynasua Ameghino, 1904]
- †C. argentina Ameghino 1885
- †C. argentinus (Burmeister, 1891)
- †C. brevirostris (Moreno & Mercerat, 1891) [=Amphinasua brevirostris Moreno & Mercerat, 1891]
- †C. clausa (Ameghino, 1904) [=Pachynasua clausa Ameghino, 1904]
- †C. groeberi Kraglievich & Reig, 1954 [=Amphinasua groeberi Cabrera, 1936]
- †C. longirostris (Rovereto, 1914)
- †C. lutaria (Cabrera, 1936) [=Amphinasua lutaria Cabrera, 1936]
- †C. meranii (Ameghino & Kraglievich 1925) [=Brachynasua meranii Ameghino & Kraglievich 1925]
- †C. pascuali Linares, 1981 [=Amphinasua pascuali Linares, 1981]
- †C. robusta (Rovereto, 1914)
- †Edaphocyon Wilson , 1960
- †E. lautus J.A. Baskin, 1982
- †E. palmeri J.A. Baskin & Morea, 2003
- †E. pointblankensis Wilson , 1960
- Nasua Storr, 1780
- †N. pronarica Dalquest, 1978
- †N. mastodonta Emmert & Short, 2018
- †N. nicaeensis Holl, 1829
- †Parahyaenodon Ameghino, 1904
- †P. argentinus Ameghino, 1904
- †Paranasua J.A. Baskin, 1982
- †P. biradica J.A. Baskin, 1982
- †Probassariscus Merriam, 1911
- †P. matthewi Merriam, 1911
- Procyon Storr, 1780
- †P. gipsoni Emmert & Short, 2018
- †P. megalokolos Emmert & Short, 2018
- †P. rexroadensis Hibbard, 1941
- †Protoprocyon Linares, 1981 [=Lichnocyon J.A. Baskin, 1982]
- †P. savagei Linares, 1981 [=Lichnocyon savagei J.A. Baskin, 1982]
- †Tetraprothomo Ameghino, 1908
- †T. argentinus Ameghino, 1908
- †Arctonasua J.A. Baskin, 1982
- †Broilianinae Dehm, 1950
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Mammal species of the world : a taxonomic and geographic reference. (3rd ed. argitaraldia) Johns Hopkins University Press 2005 ISBN 0-8018-8221-4. PMC 57557352. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ academic.oup.com doi:. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Gompper, Matthew E.; Rega-Brodsky, Christine C.. (2016-06-01). «The Textbook in the Modern Mammalogy Classroom» Journal of Mammalian Evolution 23 (2): 217–218. doi:. ISSN 1573-7055. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) «The functional anatomy of prehensile and nonprehensile tails of the Platyrrhini (primates) and Procyonidae (Carnivora) | WorldCat.org» www.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Tarquini, Juliana. (2021-03-01). «Femoral Shape in Procyonids (Carnivora, Procyonidae): Morphofunctional Implications, Size and Phylogenetic Signal» Journal of Mammalian Evolution 28 (1): 159–171. doi:. ISSN 1573-7055. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Gompper, MATTHEW E.; Gittleman, JOHN L.; Wayne, ROBERT K.. (1997-04-01). «Genetic relatedness, coalitions and social behaviour of white-nosed coatis,Nasua narica» Animal Behaviour 53 (4): 781–797. doi:. ISSN 0003-3472. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Kays, Roland W.; Gittleman, John L.. (2001-04). «The social organization of the kinkajou Potos flavus (Procyonidae)» Journal of Zoology 253 (4): 491–504. doi:. ISSN 0952-8369. (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Jirik, Kate. «LibGuides: North American Ringtail (Bassariscus astutus) Fact Sheet: Reproduction & Development» ielc.libguides.com (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) Jirik, Kate. «LibGuides: Kinkajou (Potos flavus) Fact Sheet: Summary» ielc.libguides.com (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ «Coati | San Diego Zoo Animals & Plants» animals.sandiegozoo.org (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ (Ingelesez) fultonk. (2012-02-07). «Raccoon Nation ~ Raccoon Facts | Nature | PBS» Nature (Noiz kontsultatua: 2023-01-01).
- ↑ The Encyclopedia of mammals. Facts on File 1984 ISBN 0-87196-871-1. PMC 10403800. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ (Ingelesez) Helgen, Kristofer M.; Pinto, Miguel; Kays, Roland; Helgen, Lauren; Tsuchiya, Mirian; Quinn, Aleta; Wilson, Don; Maldonado, Jesus. (2013-08-15). «Taxonomic revision of the olingos (Bassaricyon), with description of a new species, the Olinguito» ZooKeys 324: 1–83. doi:. ISSN 1313-2970. PMID 24003317. PMC PMC3760134. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ a b (Ingelesez) Koepfli, Klaus-Peter; Gompper, Matthew E.; Eizirik, Eduardo; Ho, Cheuk-Chung; Linden, Leif; Maldonado, Jesus E.; Wayne, Robert K.. (2007-06-01). «Phylogeny of the Procyonidae (Mammalia: Carnivora): Molecules, morphology and the Great American Interchange» Molecular Phylogenetics and Evolution 43 (3): 1076–1095. doi:. ISSN 1055-7903. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ (Ingelesez) Woodburne, Michael O.. (2010-12-01). «The Great American Biotic Interchange: Dispersals, Tectonics, Climate, Sea Level and Holding Pens» Journal of Mammalian Evolution 17 (4): 245–264. doi:. ISSN 1573-7055. PMID 21125025. PMC PMC2987556. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ (Ingelesez) Eizirik, Eduardo; Murphy, William J.; Koepfli, Klaus-Peter; Johnson, Warren E.; Dragoo, Jerry W.; Wayne, Robert K.; O’Brien, Stephen J.. (2010-07-01). «Pattern and timing of diversification of the mammalian order Carnivora inferred from multiple nuclear gene sequences» Molecular Phylogenetics and Evolution 56 (1): 49–63. doi:. ISSN 1055-7903. PMID 20138220. PMC PMC7034395. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ (Ingelesez) «Evolutionary History of Procyonidae (Mammalia, Carnivora): Integrating Genomics, Morphology and Biogeographic Modeling - ProQuest» www.proquest.com (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ Helgen, Kristofer M.; Pinto, C. Miguel; Kays, Roland; Helgen, Lauren E.; Tsuchiya, Mirian T. N.; Quinn, Aleta; Wilson, Don E.; Maldonado, Jesús E.. (2013). «Taxonomic revision of the olingos (Bassaricyon), with description of a new species, the Olinguito» ZooKeys (324): 1–83. doi:. ISSN 1313-2989. PMID 24003317. PMC 3760134. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ (Ingelesez) Helgen, Kristofer M.; Kays, Roland W.; Helgen, Lauren E.; Tsuchiya-Jerep, Mirian T. N.; Pinto, C. Miguel; Koepfli, Klaus-Peter; Eizirik, Eduardo; Maldonado, Jesús E.. (2009). Taxonomic boundaries and geographic distributions revealed by an integrative systematic overview of the mountain coatis, Nasuella (Carnivora: Procyonidae). ISSN 1019-5041. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
- ↑ academic.oup.com doi:. (Noiz kontsultatua: 2023-01-04).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q147114
Multimedia: Procyonidae / Q147114
Espezieak: Procyonidae