Yogyakartako Printzipioak

Yogyakartako Printzipioak
Mota	Printzipio ; international human rights instrument (en)
Honen izena darama	Jogjakarta
Egile	International Commission of Jurists (en) eta International Service for Human Rights (en)
Argitaratze-data	2006ko azaroa
Argumentu nagusia	LGBT eskubideak
Herrialdea	Indonesia
Webgune	yogyakartaprinciples.org

Yogyakartako Printzipioak: sexu-joeraarekin eta genero-identitatearekin erlazionatutako giza eskubideen nazioarteko legediaren aplikazioari buruzko printzipioak edo, besterik gabe, Yogyakartako Printzipioak^[1] Sexu-joera eta genero-identitatearekin lotutako printzipio batzuk biltzen dituen dokumentua da, tratu txarrak prebenitzeko eta lesbianen, gayen, bisexualen eta transexualen (LGBT) giza eskubideak babesteko giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearen arauen interpretazioa eta aplikazioa bideratzeko oinarrizko estandarrak ezartzen duena.

Dokumentua Louise Arbour-ek, Nazio Batuen Giza Eskubideetarako Goi Mandatari ohiak (2004-2008) eskatuta, hainbat herrialdetako giza eskubideen nazioarteko zuzenbideko 16 adituk egin zuten^[2]; Indonesiako Yogyakarta hiriko Gadjah Mada Unibertsitatean 2006ko azaroaren 6tik 9ra egindako lan-bileretan Nazioarteko Juristen Batzordeko kideek, Giza Eskubideen Nazioarteko Zerbitzua, akademikoak eta aktibistak biltzen zituen, besteak beste^[3]^[4]..

Azken dokumentuak 29 printzipio biltzen ditu, aipatutako adituek aho batez onartuak, eta gobernuei, eskualdeetako gobernu arteko erakundeei, gizarte zibilari eta Nazio Batuen Erakundeari berari egindako gomendioak jasotzen ditu^[2]. Yogyakartako printzipioen sinatzaileen artean honako hauek azaltzen dira: Mary Robinson, Manfred Nowak, Martin Scheinin, Mauro Cabral, Sonia Correa, Elizabeth Evatt, Philip Alston, Edwin Cameron, Asma Jahangir, Paul Hunt, Sanji Mmasenono Monageng, Sunil Babu Pant, Stephen Whittle eta Wan Yanhai .

Yogyakartako Printzipioak, LGBT eskubideen karta global gisa, 2007ko martxoaren 26an aurkeztu ziren Genevan, Nazio Batuen Giza Eskubideen Kontseiluaren aurrean. Printzipio hauek ez dituzte Estatuek itun batean onartu, eta, beraz, ez dira, berez, giza eskubideen nazioarteko zuzenbidearen tresna loteslea. Dena den, bere erredakziogileek arau unibertsal gisa onartu nahi dituzte Yogyakartako Printzipioak, hau da, Estatuek derrigorrez bete dezaten nazioarteko estandar juridiko gisa, baina, horri, herrialde batzuek beren erreserbak adierazi dizkiote.

Objektua eta jatorria

«	NBEren giza eskubideen mekanismoek giza eskubideen gozamen unibertsala eta pertsona guztien barneratzea defendatu dute, haien sexu-joera, genero-identitatea edo bestelako ezaugarriak gorabehera. Yogyakartako Printzipioak nazioarteko zuzenbidearen garapen positiboan oinarritzen dira, eta, sexu-joerari eta genero-identitateei dagokienez, egin beharreko ekintzei buruzko argitasuna ematen dute	»
Vitit Muntarbhorn, adituen taldeko eta NBEko presidentekide eta errelatore berezia

Dokumentuaren jatorririk berehalakoena, 2006an Kontseilu horretan 54 Estatuk egindako deialdian datza, herrialde askotan gertatu ohi diren lesbianen, gayen, bisexualen eta transexualen edo transgeneroen giza eskubideen urraketa larriei erantzuteko.

Edukiak

Testua 29 printzipioz, hitzaurre bat eta zenbait gomendio gehigarriz osatuta dago. Dokumentua Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalean, Vienako Adierazpenean eta Ekintza Programan eta giza eskubideen beste itun batzuetan jasotako eskubideetan oinarritzen da, zeinak, herrialde askotan, sexu-joera edo genero-identitatea dela-eta ukatu egiten baitzaizkie pertsonei.

Printzipioak

Yogyakartako printzipioen laburpena:

Hitzaurrea: Giza eskubideen urraketak, marjinazioa, estigmatizazioa eta sexu-joeran eta genero-identitatean oinarritutako aurreiritziak aitortzen dira; lege-esparru bat ezartzen da, eta funtsezko terminoak zehazten dira.

1. Printzipioa: Giza Eskubideen gozamen unibertsala izateko eskubidea: Sexu-joera eta genero-identitate guztietako gizakiek giza eskubide guztiak erabat gozatzeko eskubidea dute.

2. Printzipioa: Berdintasunerako eta diskriminaziorik ez jasateko eskubideak: Pertsona guztiek dute giza eskubide guztiak gozatzeko eskubidea, sexu-joera edo genero-identitateagatiko diskriminaziorik gabe. Legeak diskriminazio oro debekatuko du, eta, edozein diskriminazioren aurrean, pertsona guztiei babes bera eta eraginkorra bermatuko die.

3. Printzipioa: Nortasun juridikoa aitortzeko eskubidea: Pertsona bakoitzak bere buruarentzat definitzen duen sexu-joera edo genero-identitatea funtsezkoa da bere nortasunerako, eta autodeterminazioaren, duintasunaren eta askatasunaren oinarrizko alderdietako bat da. Inork ez du mediku-prozedurak egitera behartuko, besteak beste, esterilizazioa, sexua aldatzeko kirurgia edota hormonoterapia, bere genero-identitatea legez aitortzeko baldintza gisa. Inork ez du presiorik jasango bere sexu-joera edo genero-identitatea ezkutatzeko, zapaltzeko edo ukatzeko.

4. Printzipioa: Bizitzeko eskubidea: Inori ez zaio heriotza-zigorrik ezarriko adostasunez egindako jarduera sexualagatik.

5. Printzipioa: Norberaren segurtasunerako eskubidea: Pertsona orok, bere sexu-joera edo genero-identitatea edozein dela ere, Estatuaren babeserako eskubidea du bere osotasun pertsonalaren aurkako indarkeria edo eraso ororen aurrean.

6. Printzipioa: Intimitaterako eskubidea: Pertsona guztiek, beren sexu-joera edo genero-identitatea edozein dela ere, pribatutasunerako eskubidea du, beren bizitza pribatuan esku-hartze arbitrario edo ilegalik gabe, norberaren sexu-joera edo genero-identitatea, agerian utzi edo ez, aukeratzeko eskubidea barne, baita norberaren gorputzarekin eta beste pertsonekiko sexu-harremanekin edo bestelako adostasunarekin lotutako erabakiak hartzeko ere.

7. Printzipioa: Pertsona ororen eskubidea arbitrarioki atxilo ez izateko: Arbitrarioa da atzipenaldi edo atxiloketa sexu-joera edo genero-identitate arrazoiengatik.

8. Printzipioa: Bidezko epaiketa izateko eskubidea: Pertsona orok du, berdintasun osoko baldintzetan eta behar bezalako bermeekin, epaitegi eskudun, independente eta inpartzial baten aurrean publikoki eta zuzen entzuna izateko eskubidea, sexu-joera edo genero-identitateagatiko inolako diskriminaziorik gabe.

9. Printzipioa: Askatasunaz gabetutako pertsona oro gizatasunez tratatzeko eskubidea: Askatasunaz gabetutako pertsona oro gizatasunez eta duintasunez (pertsonaren duintasunerako oinarrizkoak diren kontzeptuak) tratatua izango da bere sexu-joera edo genero-identitatea edozein dela ere.

10. Printzipioa: Pertsona orok tortura edo zigor krudel, anker edo umiliagarririk ez jasateko eskubidea: Pertsona guztiek dute eskubidea, sexu-arrazoiengatik edo genero-identitatearen orientazioa dela eta, torturarik edo zigor krudel, anker edo umiliagarririk ez jasateko.

11. Printzipioa: Pertsonen esplotazio, salmenta eta salerosketa mota guztien aurka babesteko eskubidea: Pertsona orok du pertsonen salerosketaren, salmentaren eta edozein esplotazio moduren aurka babesteko eskubidea, sexu-esplotazioa barne, sexu-joera edo genero-identitatearen orientazioa dela eta.

12. Printzipioa: Lanerako eskubidea: Pertsona orok du baldintza beretan egindako lan duina izateko eta langabeziaren aurkako babesa jasotzeko eskubidea, sexu-joera edo genero-identitateagatiko diskriminaziorik gabe.

13. Printzipioa: Segurtasunerako eskubidea eta gizarte-babeserako beste neurri batzuk: Pertsona guztiek dute gizarte-segurantzarako eta gizarte-babeseran bestelako neurrietarako eskubidea, sexu-joeraaren edo genero-identitatearen araberako diskriminaziorik gabe.

14. Printzipioa: Bizi-maila egokia izateko eskubidea: Pertsona orok du bizi-maila egokia izateko eskubidea (elikagai egokiak, edateko ura, saneamendu eta arropa egokiak barne), bai eta bizi-baldintzak etengabe hobetzeko ere, sexu-joeraaren edo genero-identitatearen araberako diskriminaziorik gabe.

15. Printzipioa: Etxebizitza egokia izateko eskubidea: Pertsona orok du etxebizitza egokia izateko eskubidea (etxe-uzte eta etxegabetzetik babesa barne) haren sexu-joera edo genero-identitatea edozein dela ere.

16. Printzipioa: Hezkuntzarako eskubidea: Pertsona orok du hezkuntzarako eskubidea, bere sexu-joeraaren eta genero-identitatearen araberako diskriminaziorik gabe, eta haiekiko errespetu osoz.

17. Printzipioa: Lor daitekeen osasun-maila gorena izateko eskubidea: Pertsona orok du osasun fisiko eta psikiko mailarik gorenenaz gozatzeko eskubidea, sexu-joera edo genero-identitateagatiko diskriminaziorik gabe, adostasun informatuaren eskubidearekin. Sexu eta ugalketa osasuna eskubide honen oinarrizko alderdia da.

18. Printzipioa: Tratu txar medikoen aurkako babesa: Inor ez da inolako tratamendu, prozedura edo azterketa mediko edo psikologikorik jasatera behartuko, ez eta osasun-instalazio batean giltzapetuta egoteko ere, bere sexu-joera edo genero-identitatea dela eta. Kontrakoa baieztatzen duen sailkapena edozein dela ere, pertsona baten sexu-joera eta genero-identitatea ez dira, berez, baldintza medikoak, eta ez dira tratatu, sendatu edo kendu behar.

19. Printzipioa: Iritzi eta adierazpen askatasunerako eskubidea: Hizkuntzaren, itxuraren eta portaeraren, jantziaren, gorputzaren ezaugarrien, izena aukeratzearen edo beste edozein bideren bidez identitatearen edo nortasunaren adierazpena barne bilduz, hala nola mota guztietako informazioa eta ideiak bilatzeko, jasotzeko eta emateko askatasuna (giza eskubideei, sexu-joerari eta genero-identitateari buruzkoak barne) edozein euskarriren bidez eta mugarik gabe.

20. printzipioa: Bakean biltzeko eta elkartzeko askatasunerako eskubidea: Sexu-joerarekin edo genero-identitatearekin lotutako manifestazio baketsuak barne. Pertsonek sexu-joeran edo genero-identitatean oinarritutako elkarteak eratu eta aitortu ditzakete, diskriminaziorik gabe, bai eta hainbat sexu-joera eta genero-identitatetako pertsonei buruzko informazioa banatzen duten elkarteak eta pertsonen arteko komunikazioa errazten eta haien eskubideak defendatzen dituztenak ere.

21. Printzipioa: Pentsamendu, kontzientzia eta erlijio-askatasunerako eskubidea: Estatuak ezin ditu eskubide hauek erabili legearen babes bera izateko eskubidea ukatzen duten legeak, politikak edo praktikak justifikatzeko edo sexu-joeraren edo genero-identitatearen arabera diskriminatzeko.

22. Printzipioa: Mugimendu-askatasunerako eskubidea: Sexu-joera eta genero-identitatea ezin dira inoiz erabili pertsona bat Estatu batera sartzera, irtetera edo itzultzera mugatzeko edo eragozteko, pertsona hori herritar den Estatua barne.

23. Printzipioa: Asiloa eskatzeko eskubidea: Sexu-joerarekin edo genero-identitatearekin lotutako jazarpenaren kasuan, pertsona orok du asiloa eskatzeko eta edozein herrialdetan lortzeko eskubidea. Estatu batek ezin du pertsona bat beste estatu batera kanporatu, baldin eta, sexu-joera edo genero-identitateagatik, arrazoizko susmoak badaude pertsona horrek tratu edo zigor anker edo umiliagarririk jasan lezakeela.

24. printzipioa: Familia bat sortzeko eskubidea du, sexu-joera edo genero-identitatea edozein dela ere, adopziorako edo lagundutako ugalketa aukerak barne. Familia-konfigurazio desberdinak daude. Inolako familiarik ezingo du jasan bertako kideen sexu-joera edo genero-identitatearen ondoriozko diskriminaziorik.

25. Printzipioa: Bizitza publikoan parte hartzeko eskubidea dute, kargu publikoetarako hautagai izateko eskubidea barne, haien ongizateari eragiten dioten politiken formulazioan parte hartzeko, baita funtzio eta lanpostu publikoen maila guztietarako sarbidea izateko ere. Polizia eta indar armatuetan zerbitzatzeko aukera barne, sexu-joera edo genero-identitateagatiko diskriminaziorik gabe.

26. Printzipioa: Bizitza kulturalean parte hartzeko eskubidea du horren bidez sexu-joeren eta genero-identitateen aniztasuna adierazteko aukera izateko.

27. Printzipioa: Giza Eskubideak sustatzeko eskubidea du sexu-joera eta genero-identitate ezberdinetako pertsonen eskubideak sustatzeko eta babesteko, giza eskubideen defendatzaileen jarduerak barne.

28. Printzipioa: Erremedio eta erremedio eraginkorrak izateko eskubidea du sexu-joeragatik edo genero-identitateagatik eskubideak urratu zaizkien pertsonei erreparazioa emateko.

29. Printzipioa: Erantzukizun Penala: Giza eskubideak urratzen zaizkion pertsona orok, Printzipio hauetan aipatzen diren eskubideak barne, eskubidea du urraketaren arduradunei beren ekintzen erantzule penalak eskatzeko, urraketaren larritasunaren proportzioan. Ez da inpunitaterik egon behar sexu-joerarekin edo genero-identitatearekin lotutako giza eskubideen urraketen egileentzat.

Erreferentziak

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Yogyakartako printzipioak
Testuaren idazketan parte hartzaileak
Boris Ditrich, Human Rights Watch, Advocacy zuzendariaren artikulua
Giza Eskubideak eta genero-identitatea (Europako Kontseilua)
sexu-joera eta genero-identitateagatiko diskriminazioa ( Europako Kontseiluko Parlamentuko Batzarra )
Yogyakartako Printzipioak Ekintzan
Aktibistaren gida Yogyakartako printzipioak erabiltzeko
Bere sexu-joeraagatik eta genero-identitateagatik pertsonen aurkako diskriminazio-legeak eta praktikak eta indarkeria-ekintzak (Giza Eskubideen Kontseilua A.HRC/19/41)

Datuak: Q51431

[1] Principios de Yokarta: Principios sobre la aplicación de la legislación internacional de derechos humanos en relación con la orientación sexual y la identidad de género (pdf en español)

[HRWWR2008-2] Human Rights Watch World Report 2008

[3] Principios de Yogyakarta (2006). .

[4] Sobre los principios de Yogyakarta. .

[1]

[2]

[3]

[4]