Biletääle
 Täkst aw mooringer frasch
|
Dåt biletääl (uk bileferteeling unti comic nååmd) as iinj foon da ålste forme foon literatuur. En biletääl bestoont üt en ra foon oufbilinge, da en tääl ütmååge. En biletääl wårt mååged fon en tiikner än en schriwer. Wilems schraft di tiikner uk jü ferteeling, man wilems årbe uk möre manschne bai dåt tiikenårbe (skitsiire, önj blåk ouertiinj, ma bökstääwe fersiinj) unti bai dåt tääl.
Histoori
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Biletääle hääwe jare ütsproot önj jü bileschraft. En eeder form foon biletääl as di täpich foon Bayeux, weeraw jü slåcht bai Hastings ütbilied as. Mesoameerikaanische hoonschrafte jäiwen mütoloogische tääle wider döör en tuhuupestald süsteem foon oufbilinge än logograme, ålsü en lait aw jüseelew wise as önj da biletääle foon diling. Uk da forhistooorische oufbilinge, da önj hööle fünen wörden san (as önj da hööle foon Lascaux), koone betråchtied wårde as en eeder form foon biletääl. Jü uurform foon e egüptisch hieroglüüfeschraft as faktisch uk en form foon tiikende biletääle.
En bekånd biispel foon biletääle üt dät madelåler as di eermebiibel (biblia pauperum). Önj e jarst haleft foon dåt 19. iirhunert wus uner oudere di swaitser Rodolphe Töpffer bekånd for sin biletääle. Hi feröfentlikte 1845 dåt jarst modärn biletääl, dåt önj Tjüschlönj bekånd wörd as “Fahrten und Abenteuer des Herrn Steckelbein”. Uk “Max und Moritz” foon di tjüsche Wilhelm Busch, en schalmehistoori üt 1865, as en biispel wään for da jarste amerikaanische biletääle. Ouder årbe foon Busch wus dan al önj dorti spräke ouerseet wörden. Began 20. iirhunert füng Emile Cohl önj ma dåt tiikend bewäägend biletääl.
Uk önj hu friiske spräkwise jeeft et diling biletääle, as:
- Tomke
- Min jarste duusend uurde
- Boor Buuluu
- Hans Huukebiinj (eefter Wilhelm Busch)
- Latje Poike.
- Tuusipetji, Leesproof fan die Sölring "Tuusipetji" heer
- Diar wiar ens en ual wöfke - Es war einmal eine alte Frau, ouerseet foon Jens Quedens, Amrum, Buske-Verlag Hamburg, 1980, ISBN 3-87118-439-X
Saaterfrasche biletääle
[Bewerke | Kweltekst bewerke]- Muusewänt un Kittegientje heer online önj Pyt Kramer's Webloch
- Deer waas iensen 'n oold Wieu (Es war einmal eine alte Frau), ouersäät foon Hermann Janssen, 1960, heer online önj Pyt Kramer's Webloch
- Robin Hood, ouersäät foon Margaretha Grosser un oudere, 1998, útjouwer: Seelter Buund
- Tuusterpäiter, Saaterfrasch ouersääting foon de "Struwwelpeter", ouersäät foon Margaretha Grosser, 2010