Periodyk systeem fan de eleminten
Yn it periodyk systeem fan de eleminten binne de gemyske en fysike eigenskippen fan de eleminten yn kaart brocht. Yn dizze tabel, ek de Tabel fan Mendelejev neamd, dy't in lange skiednis hân hat, stean alle bekende eleminten op folchoarder fan atoomnûmer sadanich yndield dat eleminten út 'e selde perioade nêst inoar stean en eleminten út deselde groep boppe inoar. De periodike tabel is in foarbyld fan in klassifikaasjesysteem: eleminten yn deselde kolom of deselde periodike tabelgroep - dus hjirûnder deselde kleur - hawwe lyksoartige gemyske eigenskippen.
| 1 | 18 | ||||||||||||||||||
| 1 | 1 H |
2 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 2 He | |||||||||||
| 2 | 3 Li |
4 Be |
5 B |
6 C |
7 N |
8 O |
9 F |
10 Ne | |||||||||||
| 3 | 11 Na |
12 Mg |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 Al |
14 Si |
15 P |
16 S |
17 Cl |
18 Ar | |
| 4 | 19 K |
20 Ca |
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
31 Ga |
32 Ge |
33 As |
34 Se |
35 Br |
36 Kr | |
| 5 | 37 Rb |
38 Sr |
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
(43) Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
49 In |
50 Sn |
51 Sb |
52 Te |
53 I |
54 Xe | |
| 6 | 55 Cs |
56 Ba |
57-71 Lan |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
81 Tl |
82 Pb |
83 Bi |
84 Po |
85 At |
86 Rn | |
| 7 | 87 Fr |
88 Ra |
89-103 Act |
(104) Rf |
(105) Db |
(106) Sg |
(107) Bh |
(108) Hs |
(109) Mt |
(110) Ds |
(111) Rg |
(112) Uub |
(113) Uut |
(114) Uuq |
(115) Uup |
(116) Uuh |
(117) Uus |
(118) Uuo |
|
| Lantaniden | 57 La |
58 Ce |
59 Pr |
60 Nd |
(61) Pm |
62 Sm |
63 Eu |
64 Gd |
65 Tb |
66 Dy |
67 Ho |
68 Er |
69 Tm |
70 Yb |
71 Lu | ||||
| Aktiniden | 89 Ac |
90 Th |
91 Pa |
92 U |
(93) Np |
(94) Pu |
(95) Am |
(96) Cm |
(97) Bk |
(98) Cf |
(99) Es |
(100) Fm |
(101) Md |
(102) No |
(103) Lr | ||||
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Oarspronklik wie it systeem betocht sûnder kennis fan 'e inerlike opbou fan it atoom. De eleminten binne oardere neffens har atoommassa. De Dútser Johann Wolfgang Döberreiner wie de earste, dy 't opmurken hat, dat der dan in weachfoarm yn de eigenskippen kaam. Hy ûnderskate ‘trijetallen’ fan oerienkommende eleminten. De Ingelskman John Alexander Reina Newlands ûntdiek, dat der in regelmjittigens fan elke 8 eleminten bestie, mar se laken him út doe't er sei, dat men dat miskien ferlykje kin mei de oktaven yn de muzyk. Op it lêst hawwe de Dútser Lothar Meyer en de Rus Dmitri Mendelejev yn 1879 de earste periodike tabel publisearre. Dêrby hawwe se foar Tellurium en Joadium de massa-folchoarder omdraaid. Dêrtroch is de oerienkomst yn de eigenskippen ferbettere. Nei it opkommen fan de Weachmeganika is dúdlik wurden, hoe 't dat kaam. It is net tafallich, dat de perioaden fan dizze tabel oerienkomme mei it tal fan de elektroanen yn de skilen fan atomen.