Alabama
 Alabama | |||||
|---|---|---|---|---|---|
State of Alabama (en)  | |||||
|
|||||
 | |||||
| Aintiún | Alabama (1931) | ||||
| Mana | «Audemus jura nostra defendere» | ||||
| Siombail oifigiúil | Cnagaire órga | ||||
| Leasainm | The Yellowhammer State agus Heart of Dixie | ||||
| Ainmnithe in ómós | Alabama people (en)  | ||||
| Suíomh | |||||
| |||||
| Stát ceannasach | Stáit Aontaithe Mheiriceá | ||||
| Príomhchathair | Montgomery | ||||
| Daonra | |||||
| Iomlán | 5,024,279 (2020) | ||||
| • Dlús | 37.01 hab./km² | ||||
| Líon na dteaghlach | 1,888,504 (2020) | ||||
| Teanga oifigiúil | Béarla | ||||
| Tíreolaíocht | |||||
| Cuid de | na Stáit Aontaithe comhtheagmhálacha | ||||
| Achar dromchla | 135,765 km² | ||||
| • Uisce | 3.39 % | ||||
| Airde | 152 m | ||||
| Pointe is airde | Cheaha Mountain (en) (735 m) | ||||
| Pointe is ísle | Murascaill Mheicsiceo (0 m) | ||||
| Ar theorainn le | |||||
| Sonraí stairiúla | |||||
| Leanann sé/sí | Alabama Territory (en) | ||||
| Cruthú | 14 Nollaig 1819 | ||||
| Eagraíocht pholaitiúil | |||||
| Comhlacht feidhmiúcháin | Rialtas Alabama | ||||
| Comhlacht reachtach | Reachtas Alabama | ||||
| • Gobharnóir Alabama | Kay Ivey (2017–) | ||||
| Údarás breithiúnach is airde | Cúirt Uachtarach Alabama | ||||
| Aitheantóir tuairisciúil | |||||
| Lonnaithe i gcrios ama | |||||
| Cód ISO 3166-2 | US-AL | ||||
| ID GNIS | 1779775 | ||||
| Eile | |||||
| Suíomh gréasáin | alabama.gov | ||||
 | Ní mór an t-alt seo a ghlanadh, ionas go mbeidh caighdeán níos fearr ann.
Tar éis duit an t-alt a ghlanadh, is féidir leat an teachtaireacht seo a bhaint de. Féach ar Conas Leathanach a Chur in Eagar agus an Lámhleabhar Stíle le fáil amach faoin dóigh cheart le feabhas a chur ar alt ciclipéide. |
Is stát é Alabama atá suite i ndeisceart na Stát Aontaithe.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Bhí Alabama (Alibamu), Cherokee, Chickasaw, Choctaw, Creek, Koasati, agus Mobile i measc na Meiriceánaigh dhúchasacha a bhí ina gcónaí in Alabama roimh theacht na nEorpach.
Chruthaigh na Francaigh an chéad lonnaíocht Eorpach in Alabama i Mobile, ar chósta Mhurascaill Mheicsiceo. Bhí Alabama theas Francach ó 1701–1763, cuid de Florida thiar Sasanach ó 1763–1780, agus cuid de Florida thiar Spáinneach ó 1780–1814. Bhí Alabama thuaidh agus láir cuid de Georgia Sasanach ó 1763-1783 agus cuid de Chríoch Mississippi ina dhiaidh sin. Níor éirigh í stát go dtí 1819 mar níl aon líne an chósta aici (bhí sín ceartaithe nuair a ghabh Andrew Jackson Mobile Spáinneach i 1813).
Scar Alabama leis an Aontas ar 11 Eanáir 1861 agus d'éirigh í Poblacht Alabama agus ar 18 Feabhra, 1861 d'éirigh í stát Cónaidhmeach. Níor troideadh a lán cath sa stát, sholáthair sí 120,000 saighdiúirí go an Cogadh Cathartha Meiriceánach. Tar éis an cogadh, cuireadh ar bun rialtais sealadach i 1865 agus áth-ligeadh Alabama isteach an Aontas sa Bhealtaine 1868.
Dlí agus rialtas
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is é Robert J. Bently (P) an gobharnóir faoi láthair agus is iad Jeff B. Sessions III (P) agus Richard C. Shelby (P) na seanadóirí SA. Bhí an bunreacht Alabama uchtaithe i 1901.
Bhí an stát faoi fhorghabháil trúpaí cónascacha, i rith Ré na hAtógála tar éis an Cogadh Cathartha. I 1877 chríochnaigh an Ré na hAtógála leis an aitheantas Rutherford B. Hayes mar an t-uachtarán tofa. Gabh daoine bána údarás agus rith siad dlíthe, daoine gorma a leithscar agus baineann ceart vótála. D'eirigh an stát cuid de Solid South, córas páirtí amháin ina bhfuil d'éirigh an Páirtí Daonlathach an aonpáirtí i ngach stát theas. Le beagnach 100 bliain bhí toghcháin stát agus áitiúla réitithe ag an réamhthoghchán Páirtí Daonlathach, de ghnáth níor rith aon duine dúshláin as an Páirtí Poblachtach.
Ó 1876 ag dtí 1956, thug Alabama riamh tacaíocht go dtí an Páirtí Daonlathach, le lamhálacha a ard le 73 pointí céatadán. Sa bhliain 1960 thug Alabama bunús a vótaí go dtí iarrthóir Harry Byrd a raibh i bhfabhar deighilte, agus ansin thosaigh an Páirtí Poblachtach náisiúnta a straitéis theas, a thacaíocht plean a beith i bhfabhar deighilte agus a cuir i gcoinne cearta sibhialta Afracaigh Meiriceánaigh a bhuaigh vótaí sa thuaisceart. B'e Barry Goldwater an céad iarrthóir as an Páirtí Poblachtach go tacaíocht as Alabama a fháil. I 1967, thacaigh Alabama George Wallace, iarrthóir Páirtí Meiriceánach Neamhspleáchas agus duine dúchasach.
B'é Jimmy Carter an iarrthóir Daonlathach deireanach a bhuaigh vótaí Alabama i dtoghchán uachtaráin i 1976. Inniu, d'éirigh an Páirtí Poblachtach ag éirí níos cumhachtaí i bpolaitíocht Alabama coimeádach. Áfach, i bpolaitíocht áitiúil, smachtaigh na Daonlathaithe a lán oifigí, lena n-áirítear tromlacha sa dá Reachtais agus tá níos daonlathaí cláraithe na poblachtánaigh cláraithe sa stát. I 2004 bhuaigh George W. Bush naoi vótaí Alabama le 62.5% de an vótaí.
Tíreolaíocht
[cuir in eagar | athraigh foinse]Contaetha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Contae Autauga
- Contae Baldwin
- Contae Barbour
- Contae Bibb
- Contae Blount
- Contae Bullock
- Contae Butler
- Contae Calhoun
- Contae Chambers
- Contae Cherokee
- Contae Chilton
- Contae Choctaw
- Contae Clarke
- Contae Clay
- Contae Cleburne
- Contae Coffee
- Contae Colbert
- Contae Conecuh
- Contae Coosa
- Contae Covington
- Contae Crenshaw
- Contae Cullman
- Contae Dale
- Contae Dallas
- Contae DeKalb
- Contae Elmore
- Contae Escambia
- Contae Etowah
- Contae Fayette
- Contae Franklin
- Contae Geneva
- Contae Greene
- Contae Hale
- Contae Henry
- Contae Houston
- Contae Jackson
- Contae Jefferson
- Contae Lamar
- Contae Lauderdale
- Contae Lawrence
- Contae Lee
- Contae Limestone
- Contae Lowndes
- Contae Macon
- Contae Madison
- Contae Marengo
- Contae Marion
- Contae Marshall
- Contae Mobile
- Contae Monroe
- Contae Montgomery
- Contae Morgan
- Contae Perry
- Contae Pickens
- Contae Pike
- Contae Randolph
- Contae Russell
- Contae St. Clair
- Contae Shelby
- Contae Sumter
- Contae Talladega
- Contae Tallapoosa
- Contae Tuscaloosa
- Contae Walker
- Contae Washington
- Contae Wilcox
- Contae Winston
Geilleagar
[cuir in eagar | athraigh foinse]$132 billiún an olltáirgeacht stáit ag Alabama sa bhliain 2003, dar leis an mBiúró Anailíse Eacnamaí. Bhí $26,505 an duine mar ioncam bliantúil sa bhliain chéanna. Ar na hearraí talmhaíochta sa stát tá éanlaith agus uibheacha, beithígh, stoc altran, piseanna talún, cadás, glasraí, bainne agus pónairí soighe. Táirgtear earraí tionsclaíochta chomh maith: páipéar, lomáin agus earraí as adhmad, mianadóireacht, earraí rubair is plaisteach, agus trealamh iompair.
Is port gnóthach ar Mhurascaill Mheicsiceo é Mobile.
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Alabama.gov - Suíomh idirlín oifigiúil.
- TourAlabama.org - An Roinn Turasóireachta agus Taistil
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]
| Stáit Aontaithe Mheiriceá | 
| ||
|---|---|---|---|
| |||