Maròk
| Rwéyonm di Maròk المملكة المغربية (ar) ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ (ber) | |
|---|---|
|
|
| |
| Lanng ofisyèl | Arab Amazig |
| Kapital | Rabat |
| Siperfisi total | 446 550 oben 710 850 km² |
| Jantilé | Maroken |
| Popilasyon total | 36 069 242 zab. (2018) |
Maròk (an arab : « المغرب », al-Maġrib ; an bèrbèr : « ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ », l-Meġrib), oben dipi 1957, an fòrm lonng rwéyonm di Maròk, ròtfwè Lanpir chérifyen, sa roun Léta initèr réjyonnalizé ki sitchwé an Lafrik di Nò. So réjim politik sa roun monnarchi konstitisyonnèl. So kapital sa Rabat é so pli gran lavil Kazablanka.
Jéyografikman, li sa notanman karagtérizé pa tchèk zonn montangné oben dézèrtik é sa roun di sèl péy-ya — ké Lèspangn épo Lafrans — ki gangnen lariv asou lanmè Lanméditérannen di roun koté ké loséyan Atlantik di ròt-a. So popilasyon sa di 34 milyon di zabitan (rousansman di 2014) ké so sipèrfisi di 446 550 km2 (47,51 hab./km2), oben di 710 850 km2 an enkliyan Sahara ògsidantal-a — ègs-« Sahara èspangnòl », konsidéré kou roun téritwè ki pa otonnonm pa Lòrgannizasyon di Nasyonzini-ya — don li ka administré de facto anviron 80 % é ki li ka rouvandiké annan so totalité, tout kou Fron Polisario. So kiltir sa bèrbéro arab dipi plizyò syèk, é ka étann prensipalman sokò annan Magrèb ké bò sid-a di Lèspangn. Maroken-yan sa ésansyèlman di konfésyon mouzoulman.
Listwè
[chanjé | Chanjé wikikod]Prélistwè ké protolistwè
[chanjé | Chanjé wikikod]Pronmyé tras-ya di roun prézans di onmonnidé asou téritwè maroken-yan ka daté di anviron 700 000 lannen. Di sa péryòd ki nonmen acheuléenne, nou té routrouvé roun sèrten nonm di zouti, notanman annan plenn-an di Chaouwiya é pli présizéman òbò laglonmérasyon kazablanké-a. Apa zoutiyaj-a, nou dékouvri roun sèrten nonm di fragman di moun notanman annan karyèr Thomas, bò'd Kazablanka (mandiboul, magsilyèr ké fragman krannyen d'Homo erectus).
Maròk endépandan (dipi 1956)
[chanjé | Chanjé wikikod]Maròk-a pran so lendépandans 2 mars 1956 é ka trouvé sokò konfronté dipi lò ké patché zanjé di lòrd politik, ékonnonmik ké sosyal (parachèvman di lentégrité téritoryal-a ké èstabilizasyon-an di sitchwasyon entéryò-a). An 1961, désè-a di Mohammed V, ki té dannyé soultan-an di Lanpir chérifyen ké pronmyé-a di rwè-a di Maròk modèrn (tit di rwè jouk sa-a di siltan an 1957), ka lésé tronn-an pou so tiboug Hassan II ki divèt roulévé dèlò roun ansanm di défi, konsolidé so pouvwè épi asiré laplas di Maròk annan kontègs mondjal-a di lagèr frèt-a é di dékòlonnizasyon-an.
Jéyografi
[chanjé | Chanjé wikikod]Rélyèf
[chanjé | Chanjé wikikod]Montangn
[chanjé | Chanjé wikikod]
Montangn-yan ka tchipé pli di 2 tchè di téritwè maroken ké atenn tchèk rotò ki pa néglijab. Plizyò pik ka franchi bar-a di 4 000 m. Djebel Toubkal, pli rot pik di péy, ka kilminen jouk 4 167 m. Maròk-a ka ranfèrmen kat prensipal chenn di montangn : Rif bò Nò, Mwéyen Latlas bò Lès, Rot Latlas épi Antilatlas.
Plenn
[chanjé | Chanjé wikikod]
Sa plenn-yan gen souvan bidim étandou, ki ka étiré yékò di montangn-yan di Rif jouk Mwéyen Latlas. Basen-yan di Sebou(36 000 km2) sa konpozé di ba plato, di kour dilo, tchèk kolin ké plenn fèrtil ki ka pèrmèt kiltir-a di plizyò aliman. Annan plenn-an di Gharb, nou ka trouvé tchèk chan di bétrav soukriyè, douri, di kannsouk ké tabak. Sa plenn ka distengé sokò ké ròt-ya pa prézans-a di danbwa di Maâmora koté nou ka fè lèsplwatasyon-an di chenn lyèj ké lékaliptis.
Kiltir
[chanjé | Chanjé wikikod]Menm si gran majorité-a di so popilasyon sa mouzoulman ké roun fon étnik bèrbèr ki ka prédonminen, Maròk-a ki lé sokò roun péy miltikiltirèl di pa so kontak miltip é plizoumwen enpòrtan pannan tout so listwè, notanman ké Fénisyen, Ronmen, Bizanten, Vikinng, Arab, Potidjé, Otonman, Afriken sibsaaryen, Èspangnòl ké Fransé.
Léta sivil maroken-an pa ka otorizé rounlo prénon ki dé paran maroken ka swété bay yé tiboug pou tchèk rézon di « riptir ké lidantité maroken-an ». Alò ki sa mizou ki té ka konsèrnen sirtou prénon bèrbèr-ya, li « sa di pizanpi élarji pou lapélasyon-yan di lorijin arab, ki lyannen ké lislanm oben pafwè ki enspiré di sélébrité-ya di sinéma. »
Kòd
[chanjé | Chanjé wikikod]Maròk gen pou kòd :
- CN, soulon lis-a di préfigs OACI di limatrikilasyon di laéronnèf ;
- GM, soulon lis-a di kòd OACI di laéropò ;
- MA, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy), kòd alpha-2 ;
- MA, soulon lis-a di kòd entèrnasyonnal di plak minéralojik ;
- MAR, soulon nòrm-an ISO 3166-1 (lis di kòd péy), kòd alpha-3 ;
- MAR, soulon lis-a di kòd péy di CIO ;
- MAR, soulon lis-a di kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-3 ;
- MO, soulon lis-a di kòd péy ki itilizé pa OTAN-an, kòd alpha-2.