Լինքոլնը բարդոյում
| Լինքոլնը բարդոյում անգլ.՝ Lincoln in the Bardo | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | պատմական վեպ |
| Ձև | վեպ |
| Հեղինակ | Ջորջ Սոնդերս |
| Երկիր |  ԱՄՆ |
| Բնագիր լեզու | անգլերեն |
| Հրատարակչություն | Random House (ԱՄՆ) |
| Հրատարակվել է | փետրվարի 14, 2017 |
Լինքոլնը բարդոյում (անգլ.՝ Lincoln in the Bardo), ամերիկացի գրող Ջորջ Սոնդերսի փորձարարական վեպը թողարկված 2017 թվականին[1]։ Սա Սոնդերսի առաջին «երկար» վեպն է (մինչ այդ նա գրում էր հիմնականում կարճ պատմվածքներ և էսսեներ[2][3][4]), որը 2017 թվականի մարտի 5-ին New York Times թերթի կողմից հայտարարվել է շաբաթվա բեսթսելլեր[5]։
Վեպի գործողությունները տեղի են ունենում 1862 թվականի փետրվարի 20-ի գիշերը՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի որդու՝ Ուիլյամի մահվան պահին ու դրան հաջորդած ժամանակահատվածում, երբ նա գտնվում էր բարդոյի մեջ՝ մահացման սկզբի և մարմնից հոգու վերջնական բաժանման միջև ընկած միջանկյալ վիճակում։
«Լինքոլնը բարդոյում» վեպը բարձր է գնահատվել գրաքննադատների կողմից և 2017 թվականին արժանացել Բուքերյան մրցանակի[6][7]։
Մտահղացում և նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեպի գաղափարը Սոնդերսի մոտ ծագել է իր կնոջ ազգականի պատմության ազդեցությամբ․ նա պատմել է որդու մահից հետո Լինքոլնի վարքի մասին՝ մասնավորապես նշելով, որ Լինքոլնը բազմիցս այցելում էր Ուիլյամի դամբարան Օուկ Հիլ գերեզմանատանը (Ջորջթաուն) և դիպչում մեռածի մարմնին[8], ինչը հաստատում են մի շարք աղբյուրներ[9]։
2017 թվականի մարտին Սոնդերսը մանրամասնորեն ներկայացրել է իր վեպի նախապատմությունը և հայեցակարգը․
Շատ տարիներ առաջ, երբ մենք այցելեցինք Վաշինգտոն (Կոլումբիայի շրջան), իմ կնոջ ազգականը մեզ ցույց տվեց բլրի վրայի գերեզմանը և նշեց, որ 1862 թվականին, երբ Աբրահամ Լինքոլնը նախագահ էր, նրա սիրելի որդին՝ Ուիլյամը մահացավ և ժամանակավորապես թաղվեց այս դամբարանում, իսկ վշտահար Լինքոլնը, ըստ այդ ժամանակվա թերթերի, մի քանի անգամ մտել է դամբարան, որպեսզի դիպչի տղայի մարմնին։ Իմ գլխում միանգամից առաջացավ կերպարը, որ միավորում էր Լինքոլնի հուշարձանն ու Պիետային։ Այդ կերպարն ինձ հետ էր հաջորդ 20-ից ավելի տարիների ընթացքում, բայց ես շատ էի վախենում մարմնավորել այն, ինչ ինձ թվում էր այնքան խորը։ Ի վերջո, 2012 թվականին, նկատելով, որ ես ավելի երիտասարդ չեմ դառնում, ես մտածեցի, որ ես բոլորովին չեմ ուզում, որ իմ շիրմաքարի վրա գրված լինի․ «Վախենալով ստեղծել գեղարվեստական սարսափելի նախագիծ՝ նա շատ երկար սպասեց», ես որոշեցի մշակել իմ մտահղացումը նախ որպես հետազոտական նախագիծ, առանց որևէ պարտավորության։ Իր «Լինքոլն բարդոյում» վեպն այդ փորձի արդյունքն է[10]:
Վեպի մասին Սոնդերսն առաջին անգամ հայտնել է 2015 թվականին The New York Times-ում գրող Ջենիֆեր Էգանի հետ տված հարցազրույցում՝ ասելով, որ վեպում կլինի «գերբնականի տարր», բայց ընդհանուր առմամբ ստեղծագործությունը «կմնա պատմական»[11]։ Վեպի վերնագիրն առաջին անգամ հնչել է Սյուզան Սարանդոնի հետ Սոնդերսի զրույցում, որը հրապարակվել է 2016 թվականի ապրիլին Interview ամսագրում[12]։ Նույն ամսում գրքի անոնսը հրապարակվել է Random House հրատարակչության կայքում[13]։
Վեպի վրա աշխատելիս Սոնդերսն ուսումնասիրել է Աբրահամ Լինքոլի կյանքի և քաղաքացիական պատերազմի մասին մեծ թվով աղբյուրներ, մասնավորապես՝ Էդմունդ Ուիլսոնի «Հայրենասիրական արյունը» (1962)[14], որպեսզի ծանոթանա «անհրաժեշտ պատմական պատմական փաստերին»։ Մի շարք աղբյուրներից որոշ հատվածներ նա օգտագործել է վեպում[15]։ Բնօրինակ աղբյուրների հետ միասին Սոնդերսն օգտագործել է նաև մտածացին աղբյուրներ[16]։
Կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեպի գործողությունների մեծ մասը ծավալվում են բարդոյում, որ բուդդիզմում նկարագրված է որպես «միջանկյալ դրությունների» (բառացի՝ «երկուսի միջև») խումբ, որտեղ ներառված է նաև «Մահացման գործընթացի բարդոն» (Chikhai bardo)՝ մահացման սկզբի և մարմնի ու մքտի բաժանման պահի միջև ընկած ժամանակահատվածը։ Ըստ Սոնդերսի նկարագրության՝ «բարդոյում» բնակվող ուրվականները «այլանդակված են ցանկություններով, որոնց վրա նրանք չեն ազդել, երբ դեռ կենդանի էին», և նրանց սպառնում է մշտապես որսը սահմանափակ տարածքում[17]։ Նրանք չգիտեն, որ արդեն մահացել են, և տարածությունն ընկալում են որպես «հիվանդանոցային բակ», իսկ իրենց դագաղը՝ որպես «հիվանդանոցային սենյակ»[17]։
Սոնդերսը նշել է, որ չնայած նրան, որ վեպի վերնագիրը տիբեթյան բուդդիզմից վերցված տերմին է, նա նաև ներառել է անդրաշխարհի կյանքի վերաբերյալ քրիստոնեական և հին եգիպտական պատկերացումների տարրեր, որպեսզի «չափազանց տառացի» չլինի։ «Բարդո» բառի ընտրությունը, ըստ նրա, «մասամբ օգնել է ընթերցողին հեռու պահել նախապաշարմունքներից... անդրաշխարհի մասին գրքում, ինչպես նաև կործանել գոյություն ունեցող բոլոր պատկերացումներն այն չափով, որքան կարող ես»[18]։
Քննադատություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Bookmarks ամերիկյան գրական ամսագրի համաձայն՝ «Լինքոլնը բարդոյում» վեպի վերաբերյալ իրենց կարծիքն արտահայտած քննադատների 43 արձագանքներից միայն երեքն են պարունակել խառը գնահատականներ, ինչը վկայում է, որ այն հիացմունքով է ընդունվել քննադատների կողմից[19]։ The New York Times-ում տպագրված հոդվածում գրող Կոլսոն Ուայթհեդը Սոնդերսի գիրքը կոչել է «շռայլության և հումանիզմի փայլուն սխրանք»[20]։ Որոշ քննադատներ վեպը համեմատել են Էդգար Ալլան Պոի «Սփուն Ռիվեր անթոլոգիա» (Spoon River Anthology, 1915) բանստեղծական էպիտաֆիաների ժողովածուի հետ, որ պատմում է գավառական քաղաքի բնակիչների ճակատագրերի մասին[17][21][22]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Alter, Alexandra (2017 թ․ հոկտեմբերի 17). «George Saunders Wins the Man Booker Prize for 'Lincoln in the Bardo'». Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 19-ին – via www.nytimes.com.
- ↑ Iaciofano, Carol (2017 թ․ փետրվարի 14). «George Saunders' 'Lincoln In The Bardo' Goes Inside Our 16th President's Mind At A Pivotal Moment». WBUR. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ «'Lincoln In The Bardo' Pictures An American Saint Of Sorrow». NPR. 2017 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ Whitehead, Colson (2017 թ․ փետրվարի 9). «Colson Whitehead on George Saunders's Novel About Lincoln and Lost Souls». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ «Hardcover Fiction - March 5, 2017». The New York Times. 2017 թ․ փետրվարի 23. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ «Man Booker Prize 2017: shortlist makes room for debuts alongside big names». The Guardian. 2017 թ․ սեպտեմբերի 13. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.
- ↑ «Booker winner took 20 years to write». BBC News. 2017 թ․ հոկտեմբերի 18. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
- ↑ Rosenberg, Tal (2017 թ․ փետրվարի 21). «The Chicago education of George Saunders». Chicago Reader. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Mallon, Thomas (2017 թ․ փետրվարի 13). «George Saunders Gets Inside Lincoln's Head». The New Yorker. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ George Saunders: what writers really do when they write
- ↑ Egan, Jennifer (2015 թ․ նոյեմբերի 12). «Choose Your Own Adventure: A Conversation With Jennifer Egan and George Saunders». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «Susan Sarandon/George Saunders». Interview Magazine. 2016 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Shephard, Alex (2016 թ․ ապրիլի 29). «Here's What We Know About George Saunders' First Novel». The New Republic. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «George Saunders: By the Book». The New York Times. 2017 թ․ փետրվարի 16. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Smith, Zadie (2017 թ․ փետրվարի 2). «George Saunders by Zadie Smith». Interview Magazine. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ Corrigan, Maureen (2017 թ․ փետրվարի 9). «George Saunders Re-Imagines A President's Grief With 'Lincoln In The Bardo'». NPR. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 15-ին.
- ↑ 17,0 17,1 17,2 Crain, Caleb (2017 թ․ մարտի 25). «The Sentimental Sadist». The Atlantic. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
- ↑ «Consciousness Is Not Correct: A Conversation with George Saunders». Weld for Birmingham (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 2-ին.
- ↑ «Bookmarks reviews of Lincoln in the Bardo by George Saunders». LitHub. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
- ↑ Whitehead, Colson (2017 թ․ փետրվարի 9). «Colson Whitehead on George Saunders's Novel About Lincoln and Lost Souls». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
- ↑ Finch, Charles (2017 թ․ փետրվարի 17). «Review: George Saunders' remarkable first novel, 'Lincoln in the Bardo'». Chicago Tribune. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 26-ին.
- ↑ Kakutani, Michiko (2017 թ․ փետրվարի 6). «Review: 'Lincoln in the Bardo' Shows a President Haunted by Grief». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 26-ին.
|
