Dominika
| Dominika | ||
| Commonwealth of Dominica | ||
|
| |
| Standardo di Dominika | Blazono di Dominika | |
| Nacionala himno: | ||
| Isle of Beauty, Isle of Splendour | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Roseau | |
| · Habitanti: | 14 725 kontado (2011) | |
| Precipua urbo: | Roseau | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Angla | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Sylvanie Burton | |
| · Chefministro: | Roosevelt Skerrit | |
Surfaco: (184ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 754 km² | |
| · Aquo: | 1,6 % | |
Habitanti: (201ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 74 656 (2023) | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Dolaro di Estal Karibia | |
| Veho-latero: | sinistre | |
| ISO: | DM
| |
DMA
| ||
212
| ||
| Reto-domeno: | .dm | |
Dominika esas insulo e lando en Karibia. Jacanta sud-sudeste de Guadelupa e nordweste de Martinik, lua tota surfaco esas 750 km².
Bazala fakti pri Dominika.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Historio di Dominika |
L'unesma habitanti di Dominika esis l'indijeni Karib. L'insulo nomesis da Cristoforo Colombo qua deskovris ol ye sundio (Latine: dominica), ye la 3ma di novembro 1493.
Hispani ne sucesis koloniigar l'insulo, ed en 1635 Francia reklamacis ol kom lua teritorio. Lore, Franca misioneri divenis l'unesma Europani habiteri dil teritorio. Lua situo inter Martinik e Guadelupa faciligis Franca administrado e koloniigo.
En 1763, konseque de la Sep-yara milito, l'insulo divenis Britaniana posedajo. En 1778, dum la milito pri la nedependo di Usa, Francia muntis sucesoza invado kun la koopero di lokala habitanti. Tamen, en 1783 per la kontrato di Paris, Francia retrodonis l'insulo al Unionita Rejio.
En 1763 Britaniani establisis legifala Asemblitaro, qua reprezentis nur blanka habitanti. En 1831 tre negra habitanti komencis partoprenar l'Asemblitaro. En 1838 pos l'aboliso di sklaveso Dominika divenis l'unika Britaniana kolonio ube negri kontrolis legifantaro.
Dum la 20ma yarcento pos l'Unesma mondomilito komencis kreskar politikala koncio en la regiono di Karibia pri autonomeso e nedependo. Dominika administresis kom parto de la Federuro di Westal Indii de 1958 til 1962, e pose kom stato asociita al Unionita Rejio en 1967. Fine, ol nedependanteskis ye la 3ma di novembro 1978.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Dominika esas parlamentala republiko. La prezidanto esas la chefo di stato di la lando, ed elektesas dal parlamento por 5 yari. La chefo di guvernerio esas la chefministro. La nuna konstituco aprobesis en 1978 e modifikesis en 1983 e 1984[1]
La legifala povo havas unika chambro, la Domo dil Asemblitaro (House of Assembly) kun 32 membri, di qui 21 elektesas direte dal populo, e 9 esas senatani qui elektesas dal prezidanto (di qui 5 indikesas dal chefministro e 4 dal chefo di la opozantaro). L'altra du membri del Asemblitaro esas la Prezidanto di la Asemblitaro e la generala prokuratoro. La deputati elektesas por 5-yara mandato, ma la chefministro povas dissolvar la parlamento.
La judiciala povo inspiresas en la Common Law Angla. Existas tri judiciala korti en la lando ed un Supra Korto, ma on povas facar apelo a la Korto di Apeli de Estal Karibia e, fine, a la Tribunalo di Karibia. La sideyo di la Korto di Apeli de Estal Karibia esas en Santa Lucia, ma adminime 1 ek la 16 judiciisti mustas esar de Dominika, e prezidar la Supra Korto.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Dominika esas un ek l'insuli de la Mikra Antili. Ol kovresas da abundanta pluvala foresto, ube jacas la duesma maxim granda termala lago de la mondo, Boiling Lake. L'insulo havas multa kaskadi e fluveti. An regiono Calibishie, nord-este del insulo, existas multa plaji sabloza. L'insulo havas multa arei protektita, exemple nacionala parko Morne Trois Pitons, kun boski tropikala e peizaji kreita da volkanal agado. Ca parko deklaresis Mondala Patrimonio di la Homaro en 1995.
La du maxim importanta zoni habitata esas la chef-urbo Roseau, kun 14 725 habitanti en 2011, e Portsmouth, kun 4 167 habitanti ye la sam yaro.
La klimato dil insulo esas tropikala, moderata da nord-estala venti e da pluvi. La monti dil insulo modifikas la fluo di la venti e la temperaturi. La mezavalora temperaturo en januaro esas 26°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en junio (somero en nordala misfero) esas 32°C. Dominika esas vundebla a uragani, exemple David, uragano kategorio 5 qua frapis ol en 1979, ed uragano Maria, qua frapis ol en 2017 e produktis 30 morti e serioza domaji en lua substrukturo.
La maxim multa fluvii e riveri dil insulo originas de pluvi portata da venti alizei. Pluvi esas frequa dum tota yaro, malgre varianta segun zono. Este de la lando, la pluvo-quanto yarala povas superirar 5.000 milimetri. Altralatere, weste de la lando la mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1800 milimetri. En Roseau, la mezavalora humedeso diala varias de 70% til 90%.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Dominika |
En 2008 Dominika havis un ek la min granda KLP per persono de la stati di Estal Karibia.[2][3] Lando preske havis financala krizo en 2003ed en 2004, ma l'ekonomio kreskis cirkum 3.5% en 2005 e 4% en 2006 danko a turismo.
Banano ed altra agrokultivala produkturi dominacas l'ekonomio di la lando. La precipua regioni habitata jacas an la litoro.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por 2021, Dominika havis 74 656 habitanti.[4] La maxim multa (86,6%) esas negri. Mestici esas 9,1%, indijeni esas 2,9%, altri 1,3%, e 0,2% sen specigo, segun statistiki de 2001.[4]
L'oficala linguo di la lando esas l'angla. La Franca kreolo de Dominika anke parolesas.[4]
La religio kun maxim granda nombro di adepti esas katolikismo (52,7%, segun statistiki de 2001). Protestanti esas 29,7%, Rastafariani esas 1,1%, Testi di Jehova esas 1,3%, altri esas 4,3%, nula 9,4%, e 1,4% ne informis.[4]
La maxim granda urbo esas Roseau. Altra importanta urbo esas Portsmouth.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]L'indijeni Arawak e Karib influis la kulturo di Dominika. Nun prezervesas 15 km²-a teritorio este de la lando, ube la cetera Karibi vivas.
Muziko e danso anke esas importanta en la kulturo di Dominika. En 1973 la muziko di la lando ganis evidenteso kande Gordon Henderson fondis la muzikala grupo Exile One e kreis la ritmo surnomizita "Cadence-lypso". To kreis la moderna "muziko kreola".
Quale altra ex-kolonii Britaniana en Karibia, la maxim populara sporto di Dominika esas kriketo. Netball, basketbalo, rugbio*, teniso e futbalo anke ganabas populareso.
En la dio di la nedependo, eventas festi kun kreola muziko, qua havas Afrikana e Kubana influi.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Dominica:Constitution
- ↑ (Dominica 07/08) www.state.gov
- ↑ World Bank:Dominica at a glance
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Dominica - Publikigita da CIA. Nomo di la publikigo: The World Factbook. URL vidita ye 11ma di septembro 2023.
| Suverena stati e Nesuverena teritorii che Karibia |
|---|
| Antigua e Barbuda | Bahama | Barbados | Dominika | Dominikana Republiko | Grenada | Haiti | Jamaika | Kuba | Santa Kitts e Nevis | Santa Lucia | Santa Vincent e Grenadini | Trinidad e Tobago |
| Nesuverena teritorii: Anguila | Aruba | Virgin Insuli Britaniana | Guadelupa | Insuli Kaiman | Kuracao | Martinik | Montserrat | Navassa | Porto-Riko | Sint Maarten | Insuli Turks e Kaikos | Virgin Insuli Usana |
| Anciena Nederlandan Antili, nun parto de Nederlando: Bonaire | Saba | Sint Eustatius |