Óákveðið fornafn

Óákveðið fornafn er fornafn sem á við einn eða fleiri hlut, veru eða stað.

Óákveðin fornöfn í íslensku

Það eru mörg óákveðin fornöfn í íslensku og sum algengustu eru oft sett upp í vísu:

Annar, fáeinir, enginn, neinn,

ýmis, báðir, sérhver,

hvorugur, sumur, hver og einn,

hvor og nokkur, einhver.

Allur, annar hvor, annar hver, annar tveggja, hvor tveggja, samur, sjálfur, slíkur og þvílíkur.

Listi yfir öll algengustu óákveðnu fornöfnin

• allur
• annar
• annar hver
• annar hvor
• annar tveggja
• báðir
• enginn
• einhver
• einn
• fáeinir
• hver
• hvor
• hvor tveggja
• hvorugur
• neinn
• nokkur
• samur (sami)
• sérhver
• sjálfur
• slíkur
• sumur
• ýmis
• þvílíkur

Óákveðna fornafnið „hvor tveggja“

Hvor tveggja beygist þannig að fyrri hlutinn beygist eins og spurnarfornafnið „hvor“ en töluorðið „tveggja“ er óbeygt. Til er gamla óákveðna fornafnið hvortveggi í einu orði þar sem fyrri liðurinn beygist eins og í hvor tveggja en seinni liðurinn eins og veikt lýsingarorð.

Óákveðnu fornöfnun „einhver“ og „nokkur“

Í nefnifalli og þolfalli í hvorugkyni eintölu hafa einhver og nokkur tvímyndir í hvorugkyni. Eitthvað hefur eitthvert og eitthvað á meðan nokkur hefur nokkurt og nokkuð. Myndirnar eitthvað og nokkuð á eru sérstæðar eins og sést:

Eitthvað er á seyði, sérðu nokkuð?

Óákveðnu fornöfnun „annar hver“ og „annar hvor“

Annar hver er notað um annan hvern af þrem eða fleiri, á meðan annar hvor er notað um annan af tveim:

Hann kemur alltaf annan hvern dag.

Ég fæ annan hvorn strákinn, Jón eða Svein til að vinna hjá mér.

Óákveðin fornöfn í ensku

Óákveðin fornöfn í ensku geta verið aðrir setningarhlutar en óákveðin fornöfn. Óákveðna fornafnið many („margir“) í setningunni many disagree with his views („margir eru honum ósammála“) getur verið lýsingarorð í setningunni many people („margt fólk“) og nafnorð eins og í setningunni a good many of the students had skipped class („stór hluti nemandanna höfðu skrópað“). Af þessari ástæðu eru dæmi gefin til aðgreiningar ef merking er torskilin.

Óákveðin fornöfn í eintölu

• another – Thanks, I'll have another. („Takk, ég fæ mér annan.“)
• anybody
• anyone
• anything
• each – From each according to his ability, to each according to his need. („Hver gefur það sem hann getur og fær það sem honum nægir.“)
• either – Either will do. („Annað hvort er fínt.“)
• enough – Enough is enough. („Nóg er nóg.“)
• everybody
• everyone
• everything
• less – Less is known about this period of history. („Minna er vitað um þetta tímabil í sögunni.“)
• little – Little matters any more. („Fátt eitt skiptir máli.“)
• much – Much was discussed at the meeting. („Margt var rætt á fundinum.“)
• neither – In the end, neither was selected. („Hvorug var valið þegar leið undir lok.“)
• no one
• nobody
• nothing
• one – One might see it that way. („Hægt væri að líta á þetta á þennan veg.“)
• other – One was singing while the other played the piano. („Einn söng á meðan hinn spilaði á píanóið.“)
• plenty – Thanks, that's plenty. („Takk, þetta er fínt.“)
• somebody – Somebody has to take care of it. („Einhver verður að sjá um þetta.“)
• someone – Someone should fix that. („Einhver ætti að laga þetta.“)
• something – Something makes me want to dance. („Eitthvað lætur mig vilja dansa.“)
• you (í óformlegu máli þegar átt er við „mann“) – You can understand why. („Maður skilur af hverju.“)

Óákveðin fornöfn í fleirtölu

• both – Both are guilty. („Þeir eru báðir sekir.“)
• few – Few were chosen. („Fáir voru valdir.“)
• fewer – Fewer are going to church these days. („Færri sækja messur þessa dagana.“)
• many – Many were chosen. („Margir voru valdir.“)
• others – Others can worry about that. („Leyfum öðrum að hafa áhyggjur af þessu“)
• several – Several were chosen. („Ýmsir voru valdir.“)
• they (í óformlegu máli, með merkingunna „fólk upp til hópa“) – “They say that smoking is bad for you. („Fólk segir að reykingar séu slæmar.“)

Óákveðin fornöfn í eintölu eða fleirtölu

• all – All is lost. („Öllu er tapað.“)
• any – Any will do. („Skiptir ekki máli hver það er.“)
• more – More is better. („Meira er betra.“)
• most – Most would agree. („Flestir væru því sammála.“)
• none – None of us will join you! („Engir okkar munu ganga í lið með þér!“)
• some – Some would agree. („Sumir væru sammála.“)
• such – Such is life („Svona er lífið“, „soddan er livet“)

Heimildir

• Bjarni Ólafsson (1995). Íslenskur málfræðilykill. Mál og menning. ISBN 9979-3-0874-5.
• Björn Guðfinnson (án árs). Íslensk málfræði. Námsgagnastofnun.
• Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.