Deleng sumberé Pompeii

{{Infobox World Heritage Site
| WHS         = Laladan Arkéologi Pompeii, [[Herculaneum]] dan [[Torre Annunziata]]
|Image       = [[Gambar:Pompeii forum2007.JPG|thumb|250 px]]
| State Party = {{ITA}}
| Type        = Budaya
| Criteria    = iii, iv, v
| ID          = 829
| Region      = [[Pratélan Situs Warisan Dunia di Amérika Utara dan Éropah|Amérika Utara dan Éropah]]
| Year        = 1997
| Session     = ke-21
| Link        = http://whc.unesco.org/en/list/829
}}

'''Pompeii''' punika kutha jaman [[Romawi kuna]] ingkang sapunika sampun dados ''puing'' caket [[kutha]] [[Napoli]]. Sapunika Pompeii wonten ing wewengkon [[Campania]], [[Italia]]. Kutha Pompeii rusak amargi jeblugan [[Gunung Vesuvius]] nalika 79 [[Masehi]] <ref name="pompeii1">[http://aksesdunia.com/2012/10-kota-besar-yang-lenyap-dari-peradaban/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121225235859/http://aksesdunia.com/2012/10-kota-besar-yang-lenyap-dari-peradaban/ |date=2012-12-25 }}, 10 Kota besar yang lenyap dari peradaban (dipun-akses tanggal 27 Dhésèmber 2012).</ref>. Awu fulkanik saking letusanipun gunung punika njalari kutha punika ical antawisipun 1.600 taun sadèrèngipun kapanggih malih kanthi boten sengaja. Sapunika kitha Pompeii kalebet salah satunggaling [[Situs Warisan Dunia UNESCO]].

== Lokasi ==
[[Gambar:Vesuvius 79 AD eruption-la.svg|thumb|right|350px|Pompeii lan Campania Romawi.]]
Pompeii punika mapan wonten ing koordinat {{coord|40|45|00|N|14|29|10|E|}}, wonten ing sisih [[Kidul wétan]] kutha [[Napoli]] caket kaliyan kutha modern Pompeii sapunika. Kutha punika wonten ing papan ingkang dumadi saking aliran [[lava]] saking sisih [[lor]] hilir [[Lèpèn Sarno]] (jaman rumiyin anama "Sarnus").

Nalika abad kapisan [[masèhi]], Pompeii namung satunggaling saking kutha-kutha ingkang mapan wonten ing kaki [[Gunung Vesuvius]]. Papan punika kathah pendudukipun ingkang dados makmur amargi laladan pertanian. Wonten kempalan kutha alit ing sakiwa tengené Pompeii kados [[herculaneum]] ingkang rusak ugi awit saking jeblugan Vesuvius <ref name="pompeii2">[http://www.anneahira.com/peradaban-dunia.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130324001205/http://www.anneahira.com/peradaban-dunia.htm |date=2013-03-24 }}, (id) http://www.anneahira.com Peradaban donya (dipun-akses tanggal 27 Dhésèmber 2012).</ref>.

== Sajarah wiwitan ==
Kutha Pompeii punika jumeneng kirang langkung [[abad]] kaping 6 SM déning tiyang [[Osci]] utawi Oscan <ref name="pompeii1" />, inggih punika sawijining kelompok masarakat ing Italia tengah. Kala punika, kutha punika sampun kaginakaken kanggé pelabuhan ingkang aman déning para pelaut [[Yunani]] lan [[Fenisia]]. Nalika tiyang [[Etruska]] ngancam badhé nyerang, kutha Pompeii damel sekuthu kaliyan tiyang Yunani ingkang lajeng nguwasani [[Lempongan Napoli]]. Ing abad kaping 5 SM, tiyang [[Samnium]] lenggah ing mriku kaliyan sadaya kutha ing [[Campania]]. para panguwasa énggal mau meksa para arsitèktur kanggé miyaraken wewengkon kutha. DIpunyakini ugi bilih nalika pendudukan tiyan Samnium, [[Roma]] naté ngrebut malih Pompeii kanggé sawatawis, nanging téyori punika dèrèng kebukti.

Pompeii ndhèrèk mendhet peran ing perdagangan kawiwitan déning kutha-kutha [[Campania]] nglawan Roma, nanging ing taun 89 SM, kutha punika dipunkepung déning [[Sulla]]. Tentara Liga Sosial kapimpin déning [[Lucius Cluentius]] ndhèrèk paring pambiyantu anggènipun nglawan Rona, nanging taun 80 SM Pompeii dipunpeksa nyerah sasampunipun [[Nola]] takluk. Lajeng Pompeii dados koloni Roma kanthi nama ''Colonia Cornelia veneria Pompeianorum''. Kutha punika dados jalur wigati kanggé barang-barang ing dugi liwat arus lan kedah dipunkintun dhateng Roma utawi Italia kidul ingkang mapan ing sepanjang [[Via Appia]] ingkang boten tebih saking mriku.

Wonten ing taun 62 SM, wonten lindhu ingkang ngrisak Pompeii sareng kutha sanèsipun ing Campania. Ing masa antawisipun taun 62 Sm dumugi jeblugan ageng [[Gunung Vesuvius]] taun 79 SM kutha punika dipunyasa malih <ref name="pompeii1" />.

== Vesuvius ngubur kutha Pompeii ==

Para penduduk Pompeii, kados ingkang gesang wonten ing laladan mau sapunika sampun biyasa kaliyan getaran-getaran alit. Nanging nalika 5 [[Fèbruari]] [[62]] [http://www.iath.virginia.edu/struct/pompeii/patterns/sec-02.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111005065858/http://www2.iath.virginia.edu/struct/pompeii/patterns/sec-02.html |date=2011-10-05 }} kadadosan lindhu ageng ingkang damel rusak ing kiwa-tengené lempongan mliginipun ing Pompeii. Sapérangan saking krusakan punika taksih dèrèng saged dipundandani nalika gunung mau njedhot [http://www.archaeology.co.uk/cwa/issues/cwa4/pompeii/eruption.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120121050750/http://www.archaeology.co.uk/ |date=2012-01-21 }}. Nanging punika mungkin kalebet lindhu tektonik tinimbang lindhu awit saking [[magma]] ingkang wonten ing gunung geni.

== Cathetan suku ==
{{Reflist}}

== Pranala njawi ==
* [http://www2.Pompeiisites.org Situs resmi Pompeii] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080705124518/http://www2.pompeiisites.org/ |date=2008-07-05 }}
* [http://www.auav46.dsl.pipex.com/p99.htm Herculaneum/Pompeii/Stabiae Website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050826180352/http://www.auav46.dsl.pipex.com/p99.htm |date=2005-08-26 }}
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/3954659.stm Digitizing Pompeii]
* [http://www.Italianvisits.com/campania/Pompeii ItalianVisits.com]
* [http://www.Pompeiithemusical.com Pompeii: The Musical]
* [http://www.iath.virginia.edu/struct/Pompeii/patterns Patterns of reconstruction at Pompeii] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060304084636/http://www.iath.virginia.edu/struct/pompeii/patterns/ |date=2006-03-04 }}
* [http://www.archaeology.co.uk/cwa/issues/cwa4/Pompeii/eruption.htm Current Archaeology article, Visting Pompeii] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120121050750/http://www.archaeology.co.uk/ |date=2012-01-21 }}
* [https://web.archive.org/web/20060220085016/http://benfieldhrc.com/VolcAlert/Website/Root/Publications/DeNatale_etal_VesuviusSeismicity.pdf Three decades of Seismic Activity at Mt.Vesuvius 1972-2000]
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Nero*.html#20 Biography of Nero, by Suetonius]
* [http://mcadams.posc.mu.edu/txt/ah/tacitus/TacitusAnnals15.html The Annals by Publius Cornelius Tacitus]
* [http://www.eyewitnesstohistory.com/Pompeii.htm Translation of Pliny's letters to Tacitus]
* [http://volcanology.geol.ucsb.edu/pliny.htm Another translation, and comments on Pliny the Elder's death, at UCSB's The Volcano Information Center website]
* [http://www.mnsu.edu/emuseum/archaeology/sites/europe/Pompeii.html Pompeii at University of Minnesota's Emuseum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100213104501/http://www.mnsu.edu/emuseum/archaeology/sites/europe/pompeii.html |date=2010-02-13 }}

[[Kategori:Romawi]]