იხილეთ წყარო გვერდისთვის სტერეოტიპი

{{ვიკი}}
[[ფაილი:18th_century_ethnography.jpg|მარჯვნივ|მინი|300x300პქ|მე18 საუკუნის ჰოლანდიური გრავირება, რომელზეც გამოსახულია აზიის, ამერიკის და აფრიკის მოსახლეობა თავიანთ ტიპურ სამოსში. მათ ქვემოთ კი ნაჩვენებია ინგლისელი, ჰოლანდიელი, გერმანელი და ფრანგი.]]
[[ფაილი:Cops_in_a_Donut_Shop_2011_Shankbone.jpg|მინი|პოლიციის ოფიცერები ყიდულობენ ყავას და დონატებს; აღქმადი სტეროტიპული ქცევის მაგალითი ჩრდილოეთ ამერიკაში.]]
'''სტერეოტიპი''' — ზეტმეტად განზოგადებული რწმენა ხალხის გარკვეული კატეგორიის შესახებ. სტერეოტიპები განზოგადებულია იმიტომ რომ, ვიღაცის აზრით, განსაზღვრული სტერეოტიპი, მართალია ამ კატეგორიის ყველა ინდივიდუალურ წევრზე.<ref>{{Cite web|url=https://www.simplypsychology.org/katz-braly.html|title=Stereotypes {{!}} Simply Psychology|last=|first=|date=|website=www.simplypsychology.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20110211223644/https://www.simplypsychology.org/katz%2Dbraly.html|archive-date=2011-02-11|dead-url=yes|access-date=2018-03-25}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ როდესაც სწრაფ გადაწყვეტილებებს ვიღებთ, ასეთი დისკუსია შეიძლება იყოს სასარგებლო, ისინი შეიძლება იყოს მცდარი, როდესაც ჯგუფის წევრებს ინდივიდუალურად განვიხილავთ.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.simplypsychology.org/katz-braly.html|title=Stereotypes|last=McLeod|first=Saul|date=|website=Simply Psychology|archive-url=https://web.archive.org/web/20110211223644/https://www.simplypsychology.org/katz%2Dbraly.html|archive-date=2011-02-11|dead-url=yes|access-date=12 March 2018}}</ref> სტერეოტიპები ხელს უწყობს ცრურწმენებს და იგი შეიძლება წარმოიშვას რიგი მიზეზების გამო.

== აშკარა სტერეოტიპები ==
აშკარა სტერეოტიპები არის ის ხალხი, რომლებიც მზად არიან, გამოთქვან და აღიარონ სტერეოტიპები სხვა პირების წინაშე. ეს ასევე ეხება სტერეოტიპებს, როდესაც ადამიანმა იცის, რომ ფლობს გარკვეულ სტერეოტიპს და ამას იყენებს ხალხის განსასჯელად. ადამიანებს შეუძლია სცადონ, რომ ცნობიერად გააკონტროლონ მათი აშკარა სტერეოტიპები, მიუხედავად იმისა, რომ კონტროლის მათი მცდელობა შეიძლება ხშირად არ იყოს ეფექტიანი.

== დაფარული სტერეოტიპები ==
[[ფაილი:Children_playing_video_games.jpg|მინი|260x260პქ|"მხოლოდ კაცები თამაშობენ ვიდეო თამაშებს" არის საკმაოდ ხშირი სტერეოტიპი. სინამდვილეში კი, მოთამაშეების დაახლოებით ნახევარი ქალია.<ref>{{Cite web|url=https://www.statista.com/statistics/232383/gender-split-of-us-computer-and-video-gamers/|title=U.S. video gamer gender statistics 2018|website=Statista|language=en|access-date=2018-06-27}}</ref>]]
დაფარული სტერეოტიპები არის სტერეოტიპები, რომლებიც ადამიანებს აქვთ ქვეცნობიერად, ისე, რომ მათ მათზე არც იციან და ვერც აკონტროლებენ.<ref>{{Cite web|url=https://implicit.harvard.edu/implicit/faqs.html#faq1|title=Frequently Asked Questions|website=implicit.harvard.edu|access-date=2018-04-14}}</ref>

[[სოციალური ფსიქოლოგია|სოციალურ ფსიქოლოგი]]<nowiki/>აში, სტერეოტიპი არის რაიმე აზრი, რომელიც ფართოდ მიღებულია კონკრეტული ტიპის ინდივიდების მიერ ან ქცევის ნორმები, რომლებიც ითვლება, რომ წარმოადგენს გარკვეული ჯგუფის ინდივიდებს ან მთლიანად ამ ჯგუფს.<ref name="McGarty Yzerbyt et al. (2002)">{{cite book|url=|title=Stereotypes as explanations: The formation of meaningful beliefs about social groups|last1=McGarty|first1=Craig|last2=Yzerbyt|first2=Vincent Y.|last3=Spears|first3=Russel|publisher=[[Cambridge University Press]]|others=|year=2002|isbn=978-0-521-80047-1|editor1-link=|edition=|volume=|location=Cambridge|page=|pages=1&ndash;15|chapter=Social, cultural and cognitive factors in stereotype formation|authorlink1=|authorlink2=|chapterurl=http://catdir.loc.gov/catdir/samples/cam033/2002073438.pdf}}</ref> ეს აზრები ან რწმენები ზუსტად ასახავდეს ან არ ასახავდეს <nowiki/>[[რეალობა|რეალობას]], მაგრამ სტერეოტიპის ბუნებიდან გამომდინარე, ისინი ხშირად ასახავენ რეალობას. ფსიქოლოგიასა და სხვა დარგებში, სტერეოტიპების სხვადასხვანაირი კონცეპტუალიზაცია არსებობს.

== ეტიმოლოგია ==
ტერმინი "''სტერეოტიპი" ''მომდინარეობს [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] ზედსართავიდან ''stéréotype, ''რომელიც თავის მხრივ წამოვიდა <nowiki/>[[ბერძნული ენა|ბერძნული]] სიტყვიდან στερεός ([[wiktionary:στερεός|''stereos'']]), "მყარი"<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dstereo%2Fs στερεός],
Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus Digital Library</ref> და τύπος ([[wiktionary:τύπος|''typos'']]), ''შ"თაბეჭდილება"''<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dtu%2Fpos τύπος], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on Perseus Digital Library</ref> "მყარი შთაბეჭდილება, ერთ ან მეტ <nowiki/>[[იდეა]]/[[თეორია]]<nowiki/>ზე."

ტერმინი მომდინარეობს საბეჭდი ინდუსტრიიდან და პირველად იგი ფირმინ დიდოტმა (Firmin Didot) გამოიყენა საბეჭდი ფირფიტის, რომელიც ნებისმიერი ტიპოგრაფიის დუბლირებას ახდენდა, გამოიყენა. დუბლირებული საბეჭდი ფირფიტა, ან სტერეოტიპი, ორიგინალის ნაცვლას, ბეჭდვისთვის გამოიყენებოდა.

ბეჭდვის გარდა, სიტყვა "სტერეოტიპი" 1850 წელს გამოიყენეს, ''უცვლელი გამოსახულების'' მნიშვნელობით. 1922 წლამდე "სტერეოტიპი" ფსიქოლოგიაში არ არსებობდა, ის თანამედროვე ფსიქოლოგიაში შემოვიდა ამერიკელი ჟურნალისტის Walter Lippmannის ნაშრომით ''საზოგადოებრივი აზრი'' (Public Opinion).

== ფუნქციები ==
ადრეული კვლევების თანახმად, სტერეოტიპები გამოყენებული იყო მხოლოდ მკაცრი და ავტორიტარული ხალხის მიერ. ეს იდეა უარყო თანამედროვე კვლევებმა, რომლებიც გვთავაზობენ სტერეოტიპების საერთოობას, რომ ერთი სოციალური წრის წევრები იზიარებენ ერთსა და იმავე სტერეოტიპებს.<ref name="Tajfel (1981)">{{cite book|last1=Tajfel|first1=Henri|authorlink1=|authorlink2=|editor1-first=John C.|editor1-last=Turner|editor1-link=|editor2-first=Howard|editor2-last=Giles|title=Intergroup behaviour|url=|edition=|series=|volume=|year=1981|publisher=[[Wiley-Blackwell|Blackwell]]|location=Oxford|isbn=978-0-631-11711-7|page=|pages=144&ndash;167|chapter=Social stereotypes and social groups|chapterurl=}}</ref> თანამედროვე კვლევების მიხედვით, სტერეოტიპების სრულად გასაგებად საჭიროა მისი ორი პერსპექტივიდან დანახვა: კულტურასთან მიმართებაში და ინდივიდის გონების პერსპექტივაში. <ref>Macrae CN, Stangor C, Hewstone M. (eds.) "Stereotypes and stereotyping." 1995, p. 4</ref>

=== სოციალური ფუნქციები: სოციალური კატეგორიზაცია ===
შემდეგ სიტუაციებში, სტერეოტიპების ყოვლისმომცველი მიზანი არის ის, რომ ხალხმა თავისი სოციალური ინდივიდი (in-group წევრობა) დადებითი მხრიდან დაინახოს.<ref name="Haslam et al. (2002)">Haslam, S. A., Turner, J. C., Oakes, P. J., Reynolds, K. J., & Doosje, B. (2002). From personal pictures in the head to collective tools in the word: how shared stereotypes allow groups to represent and change social reality. In C. McGarty, V. Y. Yzerbyt, & R. Spears (Eds.). Stereotypes as explanations: The formation of meaningful beliefs about social groups (pp. 157-185). Cambridge: Cambridge University Press.</ref>

* როდესაც სტერეოტიპები, გამოიყენება სოციალური მოვლენების ახსნისას;
* როდესაც სტერეოტიპები, გამოიყენება  საკუთარი ჯგუფის (ingroup - ჯგუფი, რომელსაც შენ ეკუთნი), სხვა (outgroup - სხვა ჯგუფები, შენი ჯგუფის გარდა) ჯგუფის მიმართ გასამართლებლად;
* როდესაც სტერეოტიპები, გამოიყენება ingroupის outgroupისგან დადებითად განსამიჯნად.

==== ახსნის შინაარსი (მიზანი) ====
[[ფაილი:Antisemitic_caricature_1873.jpg|მინი|221x221პქ|1873 წლის ანტი სემიტური კარიკატურა, რომელზეც ასახულია ებრაელი მამაკაცის სტერეოტიპული ფიზიკური მახასიათებლები.]]
როგორც ზემოთ აღინიშნა, სტერეოტიპები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, სოციალური ღონისძიებების ასახსნელად. ჰენრი ტაჯფელმა (Henri Tajfel). 

== სიზუსტე ==
[[ფაილი:Bettie_Page_driving.jpg|მინი|300x300პქ|ჟურნალი ''სილამაზის აღლუმი'' 1952 წლის მარტი, გამოსახავს სტერეოტიპს ქალი მძღოლების შესახებ. მოდელი - Bettie Page.]]


=== სტერეოტიპული საფრთხე ===
[[ფაილი:Stereotype_threat_-_osborne_2007.png|მინი|250x250პქ|სტერეოტიპული საფრთხის (ST) ეფექტი გოგონებსა და ბიჭებზე მათემატიკის ტესტის შედეგების მიხედვით. Osborne (2007) ის მონაცემების მიხედვით.<br /><ref>{{cite journal|last1=Osborne|first1=Jason W.|title=Linking Stereotype Threat and Anxiety|url=https://archive.org/details/sim_educational-psychology_2007-02_27_1/page/135|journal=Educational Psychology|volume=27|issue=1|year=2007|pages=135–154|doi=10.1080/01443410601069929}}</ref>]]

== References ==
{{Reflist|2}}
[[კატეგორია:მარკირების თეორია]]
[[კატეგორია:სტერეოტიპები]]
[[კატეგორია:პერსონაჟების ტიპები]]