ხორვატული ენა
ხორვატული ენა (იგივე სერბულ-ხორვატული ან ხორვატულ-სერბული ენა) წარმოადგენს სლავური ენების სამხრეთსლავურ ჯგუფს და შედის ინდოევროპული ენების დიდ ოჯახში. ხორვატები გამოყენებენ ლათინურ ანბანს, ანუ ე.წ. „ლატინიცას“, განსხვავებით სერბებისაგან, რომლებიც კირილურ ანბანს ხმარობენ, კირილურ ანბანს, ანუ კირილიცას (სერბები და ხორვატები ამ უკანასკნელს წარმოთქვამენ როგორც „ჩირილიცა“).
ხორვატული ენა სერბულისაგან მეტად მინიმალურად განსხვავდება, თუმცა ისტორიული, პოლიტიკური და რელიგიური მიზეზების გამო ისინი დღესდღეობით სხვადასხვა ენებად იწოდებიან.
ხორვატულისა და სერბულის შედარებისას თავს იჩენს რიგი მცირედი ლექსიკური სხვაობებისა, არის სხვაობები მორფოლოგიასა და სინტაქსში, ასევე ფონეტიკაშიც.
კომუნიკაცია სერბულად და ხორვატულად მოსაუბრეებს შორის შეიძლება სრულიად დაუბრკოლებლად მიმდინარეობდეს.
ხორვატული ანბანი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ხორვატები, სერბებისაგან განსხვავებით, გამოიყენებენ ლათინურ ანბანის გავრცობილ ვარიანტს, რომელსაც მთელს სლავეთში ლატინიცა ეწოდება.
| A a | B b | C c | Č č | Ć ć | D d | Đ đ |
| Dž dž | E e | F f | G g | H h | I i | J j |
| K k | L l | Lj lj | M m | N n | Nj nj | O o |
| P p | R r | S s | Š š | T t | U u | V v |
| Z z | Ž ž | (ie) | (ŕ) |
ენის სახელწოდება და სტატუსი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ხორვატული, ანუ სერბულ–ხორვატული ენის ყველაზე ოპტიმალური დახასიათება იქნებოდა თუ ვიტყოდით, რომ ეს არის ენა, რომელსაც რამდენიმე ეთნოსი (სერბები, ხორვატები, ბოსნიელები) მშობლიურად მიიჩნევს, თუმცა სხვადასხვა სახელს კი არქმევს. ეს ფაქტი აისახება ენის ოფიციალურ სახელწოდებაზე.
უწინ, იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის (1991/1992) დაშლამდე სერბულ-ხორვატულს უწოდებდნენ ერთ ენას, დღესდღეობით კი ახლადაღმოცენებული ქვეყნების მიხედვით ცალ-ცალკე ენებად მოიხსენიებენ მათ, ძირითადად მაინც ხორვატულ და სერბულ ენებად, ხოლო უფრო იშვიათად ასევე ბოსნიურადაც.
ამ სივრცეში პოლიტიკური სეპარაციის პროცესი ჯერ არაა დასრულებული. სწორედ მწვავედ მიმდინარე პოლიტიკური სეპარაციის გამო, არც იმის შესახებ არ არსებობს ზუსტი რიცხვითი მონაცემი, თუ სინამდვილეში რამდენი ადამიანი მიიჩნევს თავს სერბულ-ხორვატულად მოსაუბრედ. ხორვატულად, სერბულად, ბოსნიურად და მონტენეგრ(ინ)ულად (ანუ ჩერნოგორულად) მოსაუბრეთა რიცხვი კი მთლიანობაში 17–22 მლნ. კაცი არის.
ხორვატული ენა (თვითსახელრქმევა hrvatski jezik) წარმოადგენს სლავური ენების სამხრეთსლავური შტოს ერთ-ერთ სტანდარდიზებულ ვარიეტეტს და ბოსნურისა და სერბულის მსგავსად ეფუძნება შტოკავურ დიალექტს.
ცალკეული მეცნიერება, რომელიც ხორვატული ენის შესწავლითა და კვლევითაა დაკავებული ხორვატისტიკა ჰქვია, თუმცა მის პარალელურად არსებობს აგრეთვე სერბო-ხორვატიტიკა, რომელიც სლავისტიკის ერთ-ერთი დარგია.
2013 წლის 1 ივლისს ხორვატიის გაწევრიანებით ევროპის კავშირის შემადგენლობაში ხორვატული ენა გახდება ევროკავშირის 24-ე ოფიციალური ენა.
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Dubravko Škiljan: From Croato-Serbian to Croatian: Croatian linguistic identity. წიგნში: Multilingua 19, 2000, გვ. 3–20.
- Leopold Auburger: Die kroatische Sprache und der Serbokroatismus. Ulm : Hess, 1999, ISBN 3-87336-009-8
- Robert D. Greenberg: Language and Identity in the Balkans: Serbo-Croatian and its Disintegration. Oxford u. a. 2004, ISBN 0-19-925815-5.
- Mario Grčević: Die Entstehung der kroatischen Literatursprache. Köln/Weimar/Wien : Böhlau, 1997, ISBN 3-412-16196-9
- Radoslav Katičić: Undoing a 'Unified Language': Bosnian, Croatian, Serbian. In Michael Clyne, ed. Undoing and Redoing Corpus Planning. Berlin : Mouton de Gruyter, 1997, ISBN 3-11-012855-1, გვ. 165–191
- Milan Moguš: Die Geschichte der kroatischen Literatursprache. Übersetzt von Nicole Emmerich unter Mitarbeit von Mario Grčević. Zagreb : Globus, 2001, ISBN 953-167-125-7
- Miloš Okuka: Eine Sprache – viele Erben: Sprachpolitik als Nationalisierungsinstrument in Ex-Jugoslawien. Klagenfurt 1998, ISBN 3-85129-249-9.
| |||||||||||||||||