Shımbay

Shımbay — Qaraqalpaqstan Respublikası Shımbay rayonındaǵı qala hám 1974-jıldan rayonnıń orayı. Ámiwdárya deltasında, Kegeyli kanalınıń hár eki shetinde, Nókis temir jol. stansiyasınan 56 km. Xalqı 112.3 mıń. Qala 17-a.de balıqshılar hám sharwadarlar qalası bolıp dúzilgen. Shımbay qalası respublikamızdıń arqa bóliminde, Ámiwdáriyanıń oń jaǵalawında paytaxtımız Nókisten 60 shaqırım uzaqlıqta jaylasqan. Shımbaydıń jaylasqan ornı Ámiwdaryadan 45 shaqırım, al Shımbay qalasınan Aral teńizine shekemgi aralıq 60 shaqırımdı quraydı. Shımbay qalasınıń ishinen úlken irrigaciyalıq áhmiyetke iye Kegeyli kanalı ótip, qalanı eki bólekke ajıratıp turadı. Sol sebepli qala átirapında jer astı izey suwları júdá jaqın jer qatlamında jaylasqan. Shımbay qalası hám onıń átirapındaǵı elatlar erteden qaraqalpaqlardıń eń tıǵız jaylasqan mákanı bolıp esaplanadı. Ásirese Shımbay qalası aymaǵı átirapında xalqımızdıń eski salt-dástúrleri hám ádebiy tilimizdiń sóylew tazalıǵı saqlanıp kiyatırǵan qalalardıń biri bolıp esaplanadı. Shımbay qalasınıń payda bolıwına hám tez pát penen ósip rawajlanıwına onıń qonıslasıw goegrafiyalıq ornı unamlı tásir tiygizgen bolıwı kerek. Birinshiden, Ámiwdáriyadan Shımbayǵa shekem Qızkentken (házirgi Doslıq) hám Kegeyli kanalları suw jolı menen kishigirek suw kemeleri júze alatuǵın bolǵan. Charjawdan, Xiywadan, Xojeliden kemeli sawdagerler Shımbay bazarına turaqlı kelip sawda-satıq islep turǵan. Ekinshiden, Shımbaydıń turǵan ornı, sol úlken sawda jolınıń dárbenti bolǵan. Bul jol eki tárepten kelip qosılatuǵın bolǵan. Birewi Shoraxan, Xiywa tárepten Qallı jaǵıstıń ústi, ekinshisi Góne Úrgenish, Xojeli tárepten Nókis arqalı Shımbayǵa ótip Shımbay arqalı Aq Qalaǵa, Perobckiyge, Qızıl Ordaǵa, onnan Orenburgke sawdagerlerdiń kárwan jolı bolǵan. Úshinshiden Shımbaydıń jaylasqan jeri ortalıq jer bolǵan. Ol dáwirde Shımbaydıń átirapında xalıq kóp bolǵan. Sonlıqtan bul qala hákimshilik, ekonomikalıq mádeniy orayǵa tezirek aynalǵan. Qalada kóplegen sawda orayları