Аврелиан
Луций Домиций Аврелиан[1](лат. Lucius Domitius Aurelianus), Аврелиан есімімен танымал— 270—275 жылдардағы рим императоры. Аврелиан Рим империясын нығайтуда елін сәтті басқарған екінші "әскери император" еді. Аврелианнның басқаруы жылдарында бүлікшіл Галль империясы мен Пальмир патшалығы Римге қайта қосылған еді, ал шекара тұсындағы варварлық мемлекеттерді ойсырата жеңген болатын. Оның жетістіктері ІІІ 2ғасыр дағдарысы мен мемлекет тұрақтылығын сақтауға себепшілегенде жатыр. Аврелиан келесі жеңіс лауазымдарына ие болды: 270 немесе 271 жылдарда "Германдық Ағзам", 271 жылдан бастап "Готтық ағзам" 271 немесе 272 жылдардан бастап "Парфяндық Ағзам", "Карпийлік Ағзам", "Дакийлік Ағзам", келесі лауазымды алған уақыты белгісіз "Британдық Азам", "Сарматтық Ағзам", 274 жылдан бастап "Пальмирлік Ағзам", 274 жылдан бастап "Отан әкесі" және "Империя мен Шығысты жаңғыртушы". 2 Мінбе билігін алты рет иемденді (270 жылы екі рет, жыл сайын әр жылдың 10 желтоқсанында.), 270 жылдан бастап - ұлы понтифик. 271,274, 275 жылдары Консул.
Ертеректегі өмірі мен мансабы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аврелиан 214 жылы 9 қыркүйекте аврелия сенаторынан жерді жалға алып, өңдеумен айналысқан шаруаның отбасында дүниеге келді. Антикалық ауторлардың пікірі бойынша Аврелианның дүниеге келген мекені әр жаққа меңзейді: Евтропий Дакии жағалауында дүниеге келді десе, Аврелианның "Августер тарихы" биографиясының ауторы Сирмийді нұсқайды.[2]. "Августер тарихы" сол сияқты Аврелианнның император болатындығы турасында жорамал болғанын айтады.[3].
Аврелиан Рим азаматы болғаннан кейін жер өңдеуші тұрмыстық жағдайын легион сарбазына ауыстырды. Рим әскерінің құрамында сәтті қызмет етті. Батыр әрі шешімді тез қабылдай алатын Аврелиан өзіне кейін сәтті әскери мансапқа қол жеткізуде көмегі болған басшыларды қарата білді. Алтыншы Галль легионының трибуны, кейін Персияда елші қызметін атқарды. Валериан тұсында Аврелиан консул-суффект қызметіне бекітілуі мүмкін. (алайда оның консулдығы еш жерде , "Августер тарихынан" басқа жерде белгіленбеген, ).[4].
Император Галлилен билігі тұсында Аврелиан Атты әскер бөлімшесінің басшысы болып бекіді. Готтардың Грецияға шабуылын естіген Галлиен оларға қарсы әскермен шыққан еді, мұнда Аврелиан да болуы мүмкін. Алайда, осы шайқаста император полк басшыларының бірі Авреол көтеріліске шығып, Медиолан бекінісін басып алды. Сол уақыттарда Галлиен бекіністі қоршауға алуыны тура келді, дәл осы кезеңде қастандық ойлаушылардың қолынан Галлиен қаза тапты. Дереккөздердің бірініе сүйенсек, Галлиенге қастандық ойлағандардың арасында Аврелиан да бар болуы мүмкін. Ол Галлиенге қарсы қастандық ойластырушылар қатарында болған КлавдииІІ жаңа императорды қолдаған болатын.[5].
Клавдии ІІ императорлығы тұсында Аврелиан мансаптың биіктеріне қол жеткізді. Готтармен соғыс басталған сәттерде оған барлық рим кавалериясы бағынды. Аврелиан Клавдияның оң қолы болды. Оның атты әскері Ниша тұсындағы шайқаста шешуші рөл атқарды. Готтар бұл соғыста жеңіліс тауып, Аврелиан ерекше қолбасшы ретінде танылды. Ол Балқандағы варварларға қарсы римдіктер жеңісімен аяқталған бірнеше соғысты өзі жүргізген болатын.[6].
Сыртқы тұлғасы мен жеке қасиеттері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Басқаруы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Империяны қайта құру
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вандалдармен қақтығыс
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Алемандар, маркомандар, ютунгтер құлауы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]271 жылғы көтеріліс
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Готтармен соғыс
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Пальмир патшалығымен алғашқы соғыс
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Галль империясын басып алу
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Реформалар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Діни реформа
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ақша реформасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Басқа да реформалар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сенаттың әскермен қарым-қатынасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенат
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Әскер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жанұясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қаза болуы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Басқаруының қорытындысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Сыртқы сілтемелер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ PLRE. «L. Domitius Aurelianus 6».
- ↑ «История Августов». Божественный Аврелиан. III. 1.
- ↑ «История Августов». Божественный Аврелиан. IV. 3-7.
- ↑ «История Августов». Божественный Аврелиан. V. 8.
- ↑ Weigel, Richard D. «Claudius II Gothicus (268 −270)», De Imperatoribus Romanis, 2001 Мұрағатталған 30 тамыздың 2011 жылы.
- ↑ Alaric Watson Aurelian and the Third Century. — Routledge, 1999. — р. 43-44.