ឈីលី
| República de Chile (ភាសាអេស្ប៉ាញ) | |
|---|---|
បាវចនា Por la razón o la fuerza ("ដោយប្រើហេតុផល ឬដោយកម្លាំង") | |
 ទីតាំងប្រទេសឈីលីនៅលើភូគោល (ក្រហម) និងបូករួមទាំងទឹកដីទាមទារ (ឆ្នូតក្រហម) | |
| រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត | សង់ចាកូa 33°26′S 70°40′W / 33.433°S 70.667°W |
| ភាសាជាតិ | ភាសាអេស្ប៉ាញ |
| ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០១២)[១] |
|
| សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)[២] |
|
| រដ្ឋាភិបាល | រដ្ឋឯកភូត សាធារណរដ្ឋប្រធានាធិបតីនិយម |
| សេបាស្ទាន ពីញេរ៉ា | |
| ស៊ីមេណា រីងកុន | |
| ឌីអេហ្គោ ប៉ូលសិន | |
| នីតិបញ្ញត្តិ | សមាជជាតិ |
| ព្រឹទ្ធសភា | |
| សភាតំណាងរាស្ត្រ | |
| ទទួលឯករាជ្យពី អេស្ប៉ាញ | |
| ១៨ កញ្ញា ១៨១០ | |
| ១២ កុម្ភៈ ១៨១៨ | |
- ទទួលស្គាល់ | ២៥ មេសា ១៨៤៤ |
| ១១ កញ្ញា ១៩៨០ | |
| ក្រឡាផ្ទៃ | |
- ផ្ទៃសរុប | ៧៥៦,០៩៦.៣ គ.ម២ [៣] (ទី៣៧) |
- ផ្ទៃទឹក (%) | ២.១ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៥)[៤] |
| ប្រជាជន | |
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១៧) | ១៧,៥៧៤,០០៣[៥] (ទី៦៤) |
- ដង់ស៊ីតេ | ២៤ នាក់/គ.ម២ (ទី១៩៨) |
| GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) |
- សរុប |  ៤៥៦.៣៩៤ ពាន់លានដុល្លារ[៦] (ទី៤៣) |
- ក្នុងម្នាក់ | ២៣,៤៥៥ ដុល្លារ[៦] (ទី៥៧) |
| GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២០) |
- សរុប | ២៤៥.៤១៤ ពាន់លានដុល្លារ[៦] (ទី៤៥) |
- ក្នុងម្នាក់ | ១២,៦១២ ដុល្លារ[៦] (ទី៥៥) |
| ជីនី (២០២១) |  ៤៦[៧]ខ្ពស់ |
| HDI (២០១៩) |  ០.៨៥១[៨]ខ្ពស់ណាស់ · ទី៤៣ |
| រូបិយវត្ថុ | ប៉េសូឈីលី (CLP) |
| ល្វែងម៉ោង | UTC−៤ និង −៦ (CLT និង EASTc) |
- រដូវក្តៅ (DST) | UTC-៣ និង −៥ |
| មេសាទៅកញ្ញា | |
| ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ | dd/mm/yyyy |
| ទិសបើកបរ | ស្ដាំ |
| កូដហៅទូរស័ព្ទ | +៥៦ |
| ដែនកម្រិតខ្ពស់ | .cl |
| |
ប្រទេសឈីលី (ភាសាអេស្ប៉ាញ៖ Chile, ប្រកបថា៖ "ឈី–លេ") ដោយមានឈ្មោះផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋឈីលី (ភាសាអេស្ប៉ាញ៖ República de Chile) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅប៉ែកខាងលិចនៃទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង។ ទឹកដីប្រទេសនេះមានរាងវែងចង្អៀតដោយលាតសន្ធឹងពីជួរភ្នំអង់ដេសនៅភាគខាងកើត មកប៉ះមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកនៅភាគខាងលិច។ ឈីលីបានគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី ៧៥៦,០៩៦ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហើយមានប្រជាជនសរុប ១៧.៥ លាននាក់គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៧។[៥] ឈីលីគឺជាប្រទេសប៉ែកខាងត្បូងគេបំផុតនៅលើពិភពលោកនិងស្ថិតនៅជិតតំបន់មហាទឹកកកអង់តាក់ទិកបំផុតផងដែរ។ ក្រៅពីនេះ វាមានព្រំដែនគោកជាប់ប្រទេសប៉េរូនៅភាគខាងជើង ប្រទេសបូលីវីនៅភាគឦសាន អាហ្សង់ទីននៅភាគខាងកើត និងច្រកដ្រេកនៅចុងភាគខាងត្បូង។ កោះមួយចំនួននៅលើមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកដូចជា ហ័នហ្វែណង់ដែស អ៊ីស្លាសាឡាសស៊ីហ្គោមេស ដេសវិនទូរ៉ាដាស និងកោះអ៊ីស្ទែរគឺសុទ្ធតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់ឈីលី។ ប្រទេសនេះតែងទាមទារដែនដីអង់តាក់ទិកមួយភាគទំហំ ១,២៥០,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដោយសម្តៅលើវាថាដែនដីអង់តាក់ទិកឈីលី។[សម្គាល់ ១] រដ្ឋធានីរបស់ប្រទេស និងត្រូវជាទីក្រុងធំជាងគេមានឈ្មោះថា សង់ចាកូ ហើយភាសាជាតិគឺភាសាអេស្ប៉ាញ។
វាលខ្សាច់ភាគខាងជើងប្រទេសឈីលីលោកមានទ្រព្យសម្បត្តិរ៉ែដ៏អស្ចារ្យ, ស្ពាន់សំខាន់។ តំបន់ភាគកណ្តាលតូចបានត្រួតត្រានៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃចំនួនប្រជាជននិងធនធានកសិកម្ម, និងជាមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌និងនយោបាយដែលប្រទេសឈីលីបានពង្រីកនៅចុងសតវត្សរ៍ទី 19 នៅពេលដែលវាបានដាក់បញ្ចូលតំបន់ភាគខាងជើងនិងភាគខាងត្បូងរបស់ខ្លួន។ ស៊ីលីភាគខាងត្បូងសម្បូរព្រៃឈើនិងដីដែលមានស្មៅនិងមានលក្ខណៈពិសេសខ្សែអក្សរនៃភ្នំភ្លើងនិងបឹងមួយ។ ឆ្នេរសមុទ្រភាគខាងត្បូងជាការ លាដយរិនតហ នៃ យោ្រដស, ដៃសមុទ្រ, ប្រឡាយ, ឧបទ្វីប បងិល, និងកោះមួយ។
ប្រទេសអេស្ប៉ាញបានសញ្ជ័យនិងអាណានិគមឈីលីនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី 16-ជំនួសការគ្រប់គ្រង Inca នៅភាគខាងជើងនិងភាគកណ្តាលប្រទេសឈីលីប៉ុន្តែបានបរាជ័យក្នុងការយកឈ្នះនៅ Mapuche ឯករាជ្យដែលរស់នៅភាគកណ្តាលប្រទេសឈីលី។ បន្ទាប់ពីបានប្រកាសឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួនពីប្រទេសអេស្ប៉ាញនៅឆ្នាំ 1818, ប្រទេសឈីលីបានផុសឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ 1830 ជាសាធារណរដ្ឋផ្តាច់ស្ថិរភាព។ នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី 19 ប្រទេសឈីលីបានមើលឃើញពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិងទឹកដីដ៏សំខាន់នៅក្នុងការបញ្ចប់ការតស៊ូ Mapuche ទសវត្សទី 1880 រហូតនិងការទទួលបានទឹកដីភាគខាងជើងនាពេលបច្ចុប្បន្នរបស់ខ្លួននៅក្នុងសង្គ្រាមនៃតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិក (1879-83) បន្ទាប់ពីបានផ្តួប្រទេសប៉េរូនិងបូលីវី។ នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ 1960 និងដើម ឆ្នាំ 1970 ប្រទេសនេះបានជួបប្រទះបន្ទាត់រាងប៉ូលនយោបាយឆ្វេងស្តាំធ្ងន់ធ្ងរនិងភាពចលាចល។ ការអភិវឌ្ឍនេះបានឈានដល់កម្រិតកំពូលជាមួយរដ្ឋប្រហារឈីលី 1973 ដែលបានទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលឆ្វេងនិយមសាល់វ៉ាឌ័ Allende និងបង្កើតរបបផ្តាច់ការយោធា 16 ឆ្នាំជាយូរមកស្តាំនិយមដែលបានចាកចេញច្រើនជាង 3000 នាក់បានស្លាប់ឬបាត់ខ្លួន។ របបផ្តាច់ការនេះដឹកនាំដោយ Augusto Pinochet បានបញ្ចប់នៅក្នុងឆ្នាំ 1990 បន្ទាប់ពីវាបានបាត់បង់ការធ្វើប្រជាមតិមួយនៅឆ្នាំ 1988 ហើយត្រូវបានស្នងរាជ្យបន្តដោយក្រុមចម្រុះកណ្តាលបានចាកចេញមួយដែលបានគ្រប់គ្រងតាមរយៈការចំនួនបួនគណៈប្រធានរហូតដល់ឆ្នាំ 2010 ។
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]សម្គាល់
[កែប្រែ]- ↑ តាំងពីឆ្នាំ១៩៦១, គ្មានរដ្ឋអធិបតេយ្យណាមានសិទ្ធិទាមទារដែនដីអង់តាកទីកទាំងមូលនោះទេដោយយោងតាមប្រព័ន្ធសន្ធិសញ្ញាអង់តាកទិក។
អាគតដ្ឋាន
[កែប្រែ]- ↑ ទីភ្ញាក់ងារស៊ើបការណ៍កណ្តាល. "Chile". The World Factbook. Langley, Virginia: ទីភ្ញាក់ងារស៊ើបការណ៍កណ្តាល. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
- ↑ "Estudio Monitoreo Post Plebiscito 2020 - 25 Octubre 2020" (PDF). Archived from the original (PDF) on 14 សីហា 2021. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ Instituto Nacional de Estadísticas (October 2006). "Compendio estadístico 2006" (PDF). Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
- ↑ "Surface water and surface water change". (OECD). Retrieved 11 October 2020.
- ↑ ៥,០ ៥,១ "RESULTADOS CENSO 2017" (PDF). RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017. វិទ្យាស្ថានស្ថិតិជាតិ. 1 January 2018. Archived from the original (PDF) on 23 ធ្នូ 2017. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
- ↑ ៦,០ ៦,១ ៦,២ ៦,៣ "Chile". World Economic Outlook Database, October 2020. មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
- ↑ "Inequality - Income inequality". OECD. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
- ↑ "Human Development Report 2020" (PDF). កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. Retrieved 15 កុម្ភៈ 2022.
 |
អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |