Hen Ejyp
 | |
| Sort |
hen hwarheans, ranndir gonisogethel, pow istorek, ranndir istorek  |
|---|---|
| Fondys |
4 millennium BC |
| Doronieth | |
| Gwlas |
Ejyp |
| Kesordnogyon |
30°N 31°E |
 | |
Hen Ejyp o hwarheans yn hen Afrika, keskreunys a-hys avon Nil ha desedhys y'n le aswonnys lemmyn avel an pow arnowydh a Ejyp. Kemeneth o hag a dhallathas a-dro dhe 3150 KOK gans an unyans politek a Ejyp Wartha hag Ejyp Woles ha durya bys yn 30 KOK pan veu goryskynnys gans an Emperoureth Romanek. Istori hen Ejyp a hwyris avel kevres a wlaskordhow fast divaglys gans spysow a anfaster. An gwlaskordhow o an Ruvaneth Koth a'n Oos Brons A-Varr, an Ruvaneth Kres a'n Oos Brons Kres ha'n Ruvaneth Nowydh a'n Oos Brons Diwedhes. An moyha gallosek o y'n nessa milvledhen KOK, y'n Ruvaneth Nowydh, ha wosa henna y entras oos deklinya yn lent.
Tir hen Ejyp a ystynnas a dhelta Nil dhe Nubi, gwlaskor may ma yn Soudan hedhyw. Dres y istori Ejyp a veu goryskynnys po fethys gans nebes estrenyon, y'ga mysk an Hyksos, an Libians, an Nubians, an Assyrians, an Persians ha'n Makedonians yn-dann vaystri Aleksander Veur. An Ruvaneth a Rekys Ptolemaek, formyes wosa mernans Aleksander, a rewlyas Ejyp bys yn 30 KOK yn rewl Cleopatra, pan godhas dhe'n Emperoureth Romanek ha dos ha bos provyns anedhi.
Yn rann, sewena hwarheans hen Ejyp a dheuth a'y wodhvos a janjya dhe studh nans an Nil rag ammeth. Liva darganadow ha dowrheans kontrolys a'n nans feyth a askorras gorlanwes a drevasow ha henna a skoodhyas poblans doos keffrys ha displegyans sosyel ha gonisogeth. Gans kemmys a asnodhow, an rewlyoryon a Ejyp a skoodhyas gul devnydh a'n monyow y'n nans ha'n difeyth, displegyans a-varr a gevreyth skrifa anserghek hieroglyfow, ragdresow ammeth ha drehevel war-barth, kenwerth gans ranndiryow y'ga herghyn ha lu desinys rag kenertha gwarthevyans ejypek. Rag kenertha ha restra an gwriansow ma, yth esa burokratieth a skrivynysi, ledyoryon kryjyek ha menystroryon yn-dann vaystri a faro neb a surha kesoberyans ha kesunyans an dus ejypek y'n gettesten a gevreyth komplek a gryjyansow ha duwow.
Moy a'n kowlwriansow pals a'n dus a hen Ejyp a yssyns palas an mengleudhyow, an arhwithrans ha'n gisyow ober a skoodhya drehevel an pyramidow, an templys ha'n naswydhow men; kevreyth awgrym; kevreyth hewul hag effeythus a vedhegneth; an kynsa skathow gwrys a estyll; teknegieth weder ha fayens (faience); furvow nowydh a lien; ha'n kynsa kevambos kres aswonnys, gwrys gans an dus Hittit.
Yma kemynro a dhur dhe hen Ejyp. Y art ha pennserneth a veu kopiys liesgweyth hag y hen daklow a veu dres dres an bys. Y magoryow yw awedhyans dhe awen viajoryon ha skriforyon nans yw lies milvledhen. Bern nowydh yn taklow koth hag yn kleudhyansow y'n oos arnowydh a-varr gans Europeanyon hag Ejyptyonyon a ledyas dhe hwithrans skiansek a hwarheans hen Ejyp ha moy a vri rag y gemynro gonisogethel.
Yma'n erthygel ma owth usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek kres.
|
Onan a'n mil erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma. |