Акция (каржы)

Акция (лат. аctio – тескеме, улуксат, доомат) — аны кармоочунун (акционердин) акционердик коомдун пайдасынын бир бөлүгүн үлүшпайда түрүндө алууга, акционердик коомдун иштерин башкарууга катышууга жана ал жоюлгандан кийин калган мүлккө болгон укугун ырастоочу баалуу кагаз.

Артыкчылыктуу акциялар

Биринчи кезекте (жөнөкөй акциялардын ээлерине караганда) коом жоюлганда төлөнүүчү (жоюу наркы) наркта жана белгиленген өлчөмдөүлүшпайда алууга укук берүүчү акциялар. КР мыйзамдарына ылайык А. а. добуш берүү укугуна ээ эмес, б. а. алардын ээлеринин (добуш берүү жолу менен) эмитент-уюмду башкаруу ишине катышуу укуктары жок. Жайгаштырылган А. а. саны акционердик коомдун баардык акцияларынын 25 пайызынан ашпоосу тийиш.

Артыкчылыктуу чогултма акциялар

1) ээлери акционерлердин жалпы чогулушунда анын компетенциясындагы баардык маселелер боюнча, артыкчылыктуу акцияларга дивиденддерди төлөө жөнүндө чечим кабыл алынбаган, же толук эмес төлөө жөнүндө чечим кабыл алынган акционерлердин жылдык чогулушунан кийинки чогулуштан тартып добуш берүү укугуна ээ болгон акциялар. А. ч. а. ээлеринин акционерлердин жалпы чогулушуна катышуу укугу көрсөтүлгөн акциялар боюнча топтолгон үлүшпайданы толук өлчөмдө төлөп берген учурдан баштап токтойт;

2) төлөнбөгөн дивиденддери топтолгон, өз ээлерине эмитент-компаниядан карыздарын жоюуну талап кылууга укук берүүчү акциялар. Карыздар жөнөкөй акциялар боюнча үлүшпайдалай төлөнгөнгө чейин жоюулушу керек.

Акция наркы

Акция наркы – акциялардын сатуу баасы, ал эркин базар шарттарында туруктуу чоңдук боло албайт; фондулук биржада аныкталат. Акция аны банкка жайгаштырууда үлүш пайдадан кем эмес киреше алып келүүчү суммага сатылат. Акциянын наркы акциялардын ушул түрүнө суроо-талапка жана сунушка жараша болот. Акционердик коом ал боюнча үлүшпайдага төлөп берүүчү документ купондук баракча деп аталат.

Тастыктамасы

Акция тастыктамасы – эмитент тарабынан чыгарылып, күбөкатта көрсөтүлгөн акциялардын санына карата укуктар жыйындысын күбөлөндүрүүчү документ; эмиссиялык баалуу кагаздар тастыктамасынын кеңири тараган түрү.

Акция түрүндөгү үлүшпайда

Акция түрүндөгү үлүшпайда – кошумча акция түрүндө төлөнүүчү үлүшпайдалар (акчалай төлөнүүчү үлүшпайдалардын карама-каршысы); бөлүнбөгөн кирешенин кошундусу менен чектелет.

Акцияларды консолидациялоо

Акционердик коомдун аракети менен акционердик коомдун жүгүртүүдөгү акцияларынын санын азайтуу ыкмаларынын бири, натыйжада коомдун жайгаштырылган 2 же андан көп акциялары ошол категориядагы (түрдөгү) бир жаңы акцияга конвентирленет. А. к. акционерлердин жалпы чогулушунун чечими менен жүргүзүлөт.

Акциялардын көзмөлдөгү пакети

Өзүнүн ээсине акционердик коомдун үстүнөн иш жүзүндө көзөмөлдү камсыз кылган акциялардын саны. Майда акциялар кеңири таралган шарттарда коомдун ишин толук көзөмөлдөө үчүн акциялардын 20–30 пайызына (кээде андан аз) ээлик кылуу жетиштүү болот. Ошондуктан жекебасарга каршы мыйзамдар акциялардын көзмөлдөгү пакетине так аныктама бербейт, бул укукту тийиштүү органдарга калтырат.