Schisma

Tabula de fide Christiana Europaea post Magnum schisma occidentale (1378-1417).

Schisma (-atis n.) (ex nomine Graeco σχίσμα 'scissura', ex verbo σχίζω 'scindo'), ut neutraliter res exprimatur, plerumque est separatio formalis inter duo vel tres factiones in ecclesiis vel religionibus, quibus est hierarchia et structura plane definita.

Schisma est divisio inter homines, plerumque ad organizationem, motum, seu denominationem religionis. Verbum frequentius adhibetur ad scissuram in eo quod ante unum corpus religiosum fuerat, ut Magnum schisma occidentale. Usurpatur etiam verbum scissio intra ordinationem non religiosam vel motum vel, latius, separationis inter duos vel plures homines, fiant fratres, amici, amantes, et ceteri.

Schismaticus est qui schisma instigat vel recipit in ordinatione vel membrum festucae. Schismatica adiectivum significat ad schisma vel schismata pertinens, vel ad illas notiones, consilia, et cetera quae ad schisma ducere vel promovere putantur.

In religione, crimen schismatis ab illa haerese distinguitur, quia schismatis offensa non interest fidei vel doctrinae, sed promotionis vel divisionis statum, praesertim inter circulos cum diversis iurisdictionibus et auctoritate pastoralibus. Schismata tamen saepe mutuas haeresis criminationes inducunt, ac etiam magnae apostasiae. In Romano-Catholica doctrina, omnis haeresis schisma est, dum possunt esse schismata quaedam a crimine haeresis addita. Liberalis autem Protestantismus haeresim schismatis saepe praetulit. Iacobus I. McCord, scholaris Presbyterianus (a Petro Lee, Episcopo Episcopali Virginiae, approbatione allatus), distinctionem inter eos distinxit, docens: "Si electionem facere debes inter haeresim et schisma, semper haeresim elige. Pro schismatico habes. Discerptum et divisum corpus Christi. Haeresim semper elige."

Sensu latiore etiam separationes in religione Hinduistica aut Iudaica schismata vocantur, sensu latissimo omnis separatio in societate humana (in populis, familiis et ceteris).

Schismata in Christianitate

Principales religionis Christiani rami secundum evolutionem historicam. Crassitudo linearum nihil valet.

In religione Christiana ab initio et per omnia saecula schismata orta sunt. In Novo Testamento, imprimis in litteris Pauli apostoli, multa controversiarum separationumque vestigia inveniuntur. Discrimen maximum de quaestione, debeantne christiani ex paganis oriundi legis Iudaicae normas servare necne, ortum est. Ebionitae, Christiani ex Iudaeis oriundi, tum ab ecclesia segregati sunt.

Paulatim inter disputationes separationesque communitas nata est, quae se ipsam orthodoxam catholicamque consideravit. Id diu sine vi publica progressum est. Ubi doctrina, qualis Gnosticorum, Donatistarum, Arianorum et aliorum, post multas controversias haeretica declarata est, assectatores quidem excommunicatione affecti sunt, status civilis autem intactus manebat. Usque ad annum 313 (Edictum Mediolanense) et "sectae" et ecclesia "orthodoxa-catholica" a civitate vexabantur.

Ex quo ecclesia a Constantino imperatore et successoribus fulta quasi "ecclesia imperialis" facta est, communitates "haereticae" sive "sectae" varia detrimenta acceperunt.

Distinguitur inter haeresim et schisma. Haereticus quandam ecclesiae doctrinam reicit, schismaticus communionem cum auctoritate ecclesiastica rumpit - cum aut sine de doctrina disputatione. Concilium Nicaenum Primum Arianorum doctrinas "anti-trinitarias" haereticas esse declaravit, Arium assectatoresque eius ecclesia exclusit. Schisma inter Petrum Alexandrensem et Meletium Lycopolitanum autem rem disciplinae, non fidei esse censuit.

Separationes, de quibus in conciliis Ephesi et Chalcedone habitis actum est, non solum haereticae, sed schismaticae aestimatae sunt. Itaque Ecclesiae Orthodoxae Ecclesias Orthodoxas Orientales (inter quas Ecclesiam Aegyptiacam Coptorum) haereticas duxerunt, quod symbolum Chalcedonense de duabus Christologia naturis (scilicet humana et divina) reiecerunt (vide etiam Monophysitismus).

Symbolum Nicaenum profitetur fidem in unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam. Fere omnes, qui hoc symbolum agnoscunt, ecclesiam unam et unitam esse debere et fide et communione credunt. Ecclesiae veteres se unam sanctam catholicam et apostolicam esse ecclesiam considerant. Ita Ecclesia Catholica Romana hunc titulum sibi vindicans Ecclesias Orthodoxas schismaticas esse censet, cum hae sibi titulum vindicantes illam schismaticam et forsitan haereticam putent. Etiam quaedam ecclesiae Protestanticae se unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam repraesentare et ecclesias Catholicas ac Orthodoxas in errore esse arbitrantur, cum aliae ecclesiarum unitatem nec sperent nec appetant.

Controversia hodierna, ex qua schisma oriri possit, est disputatio de Homophylophilia in Communione Anglicana.

Oecumenismus incepta ad unitatem (vel cooperationem) inter ecclesias doctrina, historia praxique divisas fovet et unicam ecclesiam Christianam appetit.

Doctrina Ecclesiae Catholicae Romanae

Secundum Ecclesiae Catholicae doctrinam, schisma est "subiectionis Summo Pontifici aut communionis cum Ecclesiae membris eidem subditis detrectatio." Itaque, illi orientales summo pontifici subiectionem denegantes ab Ecclesia Catholica schismatici censentur. Praeterea, aliae omnes religiones Christianae eidem non subiectae item aestimantur.

Tali quidem modo Ecclesia Catholica ducit summo pontifici subiectionem esse necessariam ut etiam doceat neminem salvum fieri posse nisi ei se subiectum reddat: "Porro subesse Romano Pontifici omni humanae creaturae declaramus, dicimus, definimus et pronuntiamus omnino esse de necessitate salutis."

Poena canonica quae super schismaticos cadit est excommunicatio latae sententiae: "Apostata a fide, haereticus vel schismaticus in excommunicationem latae sententiae incurrit",, quae excommunicatio "medicinalis" habetur, ut reus unionem poena commotus redintegraret. Excommunicatio quidem actum formalem defectionis ab Ecclesia catholica requirit; persona, quae communione auctoritatis ecclesiasticae se recipit neque expulsus neque formaliter deficiens, ecclesiae membrum quamvis non oboediens remanet.

Aliter status eorum se habet, qui a parvis in communitate adoleverunt, quae quidem plena cum Ecclesia Catholica Romana communione caret, tamen autem fide orthodoxa gaudet: qui membra quamvis imperfecta ecclesiae censentur. Quod imprimis ad ecclesias orientales pertinet.

Notissima schismata Christiana

• Schisma Orientale, anno 1054 habitum, evenit cum Graeci ab ecclesia occidentali seiuncti sunt.
• Magnum schisma occidentale, anno 1378 cum inceptum esset, Martino PP V anno 1417 electo finitum est; quo in temporis spatio, duo aut etiam tres viri se legitimum esse Papam praesumebant.
• Schisma Protestantium anno 1517 a Martino Luthero inchoatum est.
  • Variae separationes sive ab ecclesia Catholica sive inter communitates Protestanticas secutae sunt:
    • Anabaptismus, circa 1525
    • Reformatio Anglica, 1529
    • Unitarianismus, Michaele Serveto interempto, anno 1553
    • Reformatio Scotensis, anno 1560
    • Reformation Batava, anno 1571
    • Socinianismus, anno 1605
• Schisma Ecclesiae Russicae saeculo XVII

Alia schismatum exempla in religione Christiana

• Schisma Marcionis, circa 150
• Schisma Gnosticismi, Valentinio vel aliis tributum, circa 150
• Schisma Montanismi
• Schisma Monarchianismi, circa 200
• Schismata multorum antipaparum, quorum primus fuit Hippolytus, 217
• Schisma Donatismi, 311
• Schisma Arianismi et Quartodecimanismi inter Concilium Nicaenum Primum, 325
• Schisma Nestorianismi, inter maximam ecclesiae partem, quae Concilium Nicaenum secuta est, et Ecclesiam Orientis Syrorum, circa 431
• Schisma Ecclesiarum orthodoxarum orientalium post Concilium Chalcedonense, circa 451
• Schisma Acacianum, inter annos 484 et 519
• Schisma Ecclesiae Orthodoxae Armeniae, 491
• Lollardismus, circa 1350
• Iansenismus, anno 1643
• Schisma Ecclesiae Russicae circa annos 1656–1667
• Discessus anni 1843
• Restorationismus Americanus, circa 1850
• Ecclesia Vetus Catholica, quae doctrinam infallibilitatis papalis Concilii Vaticani Primi repudiavit 1871
• Sedevacantismus, anno 1958
• Schisma Crotty in Birr, in Comite Offaly, in Hibernia
• Schisma inter Communionem Anglicanam et Motum Anglicanum Continuantem, anno 1977

Schismata in religione Islamica

Quamquam Alcoranus postulat, ne Musulmani in sectas dividantur, tamen mox numerosa schismata facta sunt. Factiones maximi momenti sunt:

• Secta Siitica et Secta Sunnitica, quae circa annum 632 segregatae sunt.
• Sufismus, mysticus religionis Islamicae modus.
• Charigitae, notio generalis varias Musulmanorum factiones amplectens, qui initio auctoritatem Ali secuti, eam postea reiecerunt.

Schismata in Buddhismo

Etsi plures Buddhismi scholae schismatum modo ortae esse videntur, his diebus melius de variis disciplinis loquendum est.

Sunt tres disciplinae fundamentales:

• Hinayana ("Vehiculum parvum"), cuius ex traditione his diebus sola Theravada ("Disciplina seniorum") exstat.
• Mahayana ("Vehiculum magnum").
• Vajrayana (in occidente saepe "Buddhismus Tibetanicus" aut "Lamaismus" dicta).

Schismata in Iudaeismo

Religio Iudaica multis schismatibus, inter quae religioni Christianae, superstes fuit. Hodie maiores factiones Iudaicae sunt Iudaismus Orthodoxus et non-Orthodoxus: Reformatus, Conservatorius et Reconstructionimus.

Quaedam schismata Iudaica

• Segregatio Samaritanorum, circa annum 586 a.C.n.
• Res Antiochensis, schisma inter Christianos, qui doctrinam Paulinam de lege Iudaica secuti sunt et alios "Iudaizantes" (circa annum 50)
• Concilium Iamnense, circa annum 90, contra Nazarenos et alios Christianos ex Iudaeis.

Nexus interni

• Oecumenismus
• Secessio

Nexus externi

• Encyclopedia Britannica: Schism (Anglice)
• Schism in The Catholic Encyclopedia: an international work of reference (Novi Eboraci: Appleton, 1907–1914) (Anglice)