Azerbeidzjan

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Azerbeidzjan
Basisgegaevens
Officieel taal	Azeri
Huidsjtad	Bakoe
Sjtaotsvörm	Rippubliek
Sjtaotshoof (lies)	Ilham Alijev (sinds 2003)
Premier	Ali Asadov (sinds 2019)
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	86.600 km² 1,6%
Inwoeners – Deechde:	10.130.100 (2021) 116,9/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Manat (AZM)
Tiedzaone	UTC +4
Nationale fiesdaag	28 mei
Vouksleed	Azərbaycan marşı,
Web | Code | Tel.	.az | AZE | +994

Azerbeidzjan (officieel: Azərbaycan Respublikası) is e land in de Kaukasus, grenzend aon Rusland, Georgië, Armenië, Turkije en Iran. De grens mèt Turkije is mer e paar kilometer laank, en löp laanks de exclaaf Naxçivan. Hoofstad en groetste stad is Bakoe, ander stei zien Gäncä, Mingäçevir, Xaçmas en Astara. Azerbaidzjan ligk aon de Kaspische Zie.

Bestuurleke indeiling

Azerbaidzjan is ingedeild in 59 regio's, 11 losse stei en ein otonoom rippebliek.

Taole

De taol vaan de Azerische bevolking is 't Azeri, wat hendeg ing verwant is aon 't Turks. 't Azeri weurt door zo'n 90 procent vaan de bevolking gesproke. 't Belangrieks versjèl is tot 't Turks väöl mie Arabische en Perzische wäörd opgenome heet, dewijl de vocabulair vaan 't Azeri väöl mier èrfwäörd bevat. Talysh, 'n taol die verwant is aon 't Perzisch, sprik me in 't zuidooste. In de Kaukasus weure versjèllende Noord-Kaukakische taole gesproke, boe-oonder 't Lezgisch en 't Avaars. Väöl vaan die gemeinsjappe zien hendeg klein; hun taole weure soms daan ouch mèt oetsterve bedreig.

In Azerbeidzjan woene wijer zoe'n 150.000 modertaalsprekers vaan 't Rössisch. 't Armeens, wat tot veur kort nao sjtatting zoe'n 120.000 sprekers had, woort gesproke door de inwoeners vaan de veurmalege neet-erkinde Rippebliek Artsach. Veur d'n oorlog vaan 1988-1994 goof 't 'n significant groeter Armeense minderheid.

Historie

Vaan de negende tot de zevende iew veur Christus laog hei 't riek Mannai, wat door de Mede in 616 v.Chr. vereuverd woort. De historie weurt weer dudelek es in d'n achsten iew de Arabere 't land vereuvere en dao d'n islam bringe. Es in d'n èlfden iew de Seldzjoekse Turke 't land vaanaof de steppes binnenvalle vestege sommege ziech dao definitief; dit zien de etnische Azeri's. In de daartienden en veertienden iew valle aoventouw de Mongole in. Vaanaof de vieftienden iew waor 't land deil van Perzië, boe de Safavide, 'n Turkssprekende dynastie, aon de mach waore, tot tsaristisch Rusland in 1813 't land vereuverde.

Nao de collaps vaan 't tsaredom verklaorde Azerbaidzjan ziech in 1918 oonaofhenkelek, meh al in 1920 annexeerde de USSR 't, boemèt 't 'n Sovjetrippebliek woort. In 1991 verklaorde Azerbaidzjan ziech, zjus wie al ander rippeblieke, oonaofhenkelek. Al zoeget oonmiddellek perbeerde de euverwegend Armeense deilrippubleik Hoeg-Karabach ziech oet Azerbeidzjan los te make, wat mèt militair hölp vaan Armenië lökde. Es gevolg vaan d'n oorlog waor Azerbeidzjan de control euver zie westelek groondgebeed kwiet. Sinds de waopestèlstand vaan 1994 waor de situatie gespanne gebleve; bei len gaove groete somme geld aon hun legers oet.

In d'n oorlog vaan 2020 wis Azerbeidzjan e gedeilte vaan de separatistische regio in 't weste vaan 't land te herovere. Deile vaan de oblas blieve evels in hen vaan Armeense separatiste. In 2023 zien de euvergebleve deile in Azerbeidzjaanse hen gevalle. Zó'n 120.000 etnische Armene vlöchde daonao nao Armenië.