Stadsrechte
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Historisch begrip stadsrechte verwijs nao 't rech, tot in vreugeren Europesen tied door 'ne laandhier aon 'n stad touwgekind woort en beteikende tot de plaots zich zelfstandiger gedrage kós: de nui stad moch walmör bouwe veur häör eige defensie, ze kraog mèrretrech en dèks ouch 't rech um tol te luffe - alles privilezjes die wijer inkel 'ne landshier (graof, hertog, bisjop daan wel lieger edele) touwkaome. Stadsrechte beteikende daomèt 'n groete maote vaan oonaofhenkelekheid veur de börgerij.
Ouch nao de val vaan 't ancien regime bleve väöl jurisdicties oondersjeid make tösse stei en plattelandsgemeintes. In Nederland verdween dat versjèl mèt de nuie Groondwèt vaan 1848 en de Gemeintewèt oet 1851 ('n organieke wèt die logisch oet de Groondwèt volgde en alle soorte gemeintes geliekstèlde umtot hun börgers dat ouch waore). Op 't Belsj kint me 't stadsrech nog wel; in dat land heet deze status evels allein nog symbolische beteikenis. Me sprik dao liever vaan stadstitel. Stadstitele zien in dit land in de recinte historie nog oetgereik, soms obbenuits (es bevesteging wienie de stad/gemeinte teväöre bij 'n fusie waor betrokke).
- Amsterdam: ca. 1300
- Antwerpe: 12e iew
- Aoke: Romeinsen tied
- Arnhem: 1233
- Berringe: 1239
- Bilze: 1386
- Den Bosch: 1185
- Bree (Belsj Limburg): 1386
- Brugge: 1127
- Brussel: 10e iew
- Dilse-Stokkem: 1244 (Stokkem allein); 1987
- Dordrech: 1220
- Eindhove: 1232
- Eupe: 1808
- Gènk: 1999
- Gennep: 1371
- Gent: 1127
- Groninge: 1405
- D'n Haag: 1806
- Haarlem: 1245
- Haëmet-Achel: 14en iew (Haëmet allein); 1985
- Haole: 1206
- Hasselt: 12en iew
- Herk: 1386
- Kampen: 1248
- Leuve: 1161
- Leeuwarden: 1435
- Loeën: ca. 1200
- Lommel: 1990
- Luik: 12en iew
- Mestreech: 1204
- Mezeik: 1244
- Middelburg: 1217
- Mofert: 1263
- Nimwege: 2en iew
- Peer: 1985
- Remunj: ca. 1230
- Rotterdam: 1340
- Sintruin: 11en iew
- Tóngere: Romeinsen tied; 1825
- Utrech: ca. 1120
- Valkeberg: 1452
- Wèrm (Borgworm, Waremme): 1985
- Wezet: 1825
- Wieërt: 1414
- Zittert: 1243
- Zwolle: 1230