Brassica napus
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
| Brassica napus | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||
| Brassica napus L., Sp. Pl., vol. 2, p. 666, 1753[1] |
La Brassica napus l'è 'na piànta de la famìa botànica de le Brassicaceae e la sò cultivar de öle l'è cognusìda col nom de raisù a Bèrghem, de raviscion, ravuscion o ravetton 'ndi variàncc ocidentài (in italià ravizzone). Töte i brassicaceae i'è sùra de töt piànte cultiàde, però de spès s'tróa ach di ezemplàr selvàdech cresìcc despersocönt, fò sùra la Brassica napus l'è ach öna spéce artificiàla, dezà che l'è nasìda dal incruzià la Brassica rapa (20 cromozòmi) e la Brassica oleracea (18 cromozòmi) e de fati la gh'à 38 cromozòmi[1].
Cultivar
[Modifega | modifica 'l sorgent]Gh'è dò varietà de Brassica napus, la Brassica napus var Napus ciamàda ach Brassica napus var Oleifera e la Brassica napus var Napobrassica. La prìma la gh'à öna raìs fìna fìna e l'è cultiàda per dàghela de maià a le bès•cie, ma ach, come 'l dis ol nòm, per caàn fò da la somésa 'n òio vegetàl alimentàr e per fà sö 'n tìpo de carbürànt, menimà la segónda la gh'à öna raìs bèla gròsa che l'è bùna de mangià.
Döbe sö i nòm
[Modifega | modifica 'l sorgent]De spès s'confónt ol raissù col verzàch e de spès s'pènsa che i sìes la stèsa piànta, menimà i è dò spéce diferènte, acasìbè i sìes töte e dò cultivar de öle. Ach in italià s'confónt de spès ol raisù-ravizzone col verzàch-colza ach se 'l Dalla Fior 'l à ciarìt bé che 'l se ciàma ravizzone la cultivar de öle de la Brassica napus e colza la cultivar de öle de la Brassica campestris o Brassica rapa [2], nòm che bé o mal i è confermàcc dal Sandro Pignatti[3]. In töte i manére l'è mia malfà tróa di óter autùr, sùra de töt sö internet, che i se confónt e i dóvra chès-ce nòm mia a la stèsa manéra del Dalla Fior.
Descrisiù
[Modifega | modifica 'l sorgent]
L'è 'na piànta erbacea che che la càmpa ün an, l'è sènsa péi o quàze, col gamp che pöl rià a 'n méter e mès de altèsa del teré, ramificàt sura de töt endèl tòch piö àlt.
Le fòie le pöl véser grànde 'nfìna a 40 ghèi, de culùr che tìra al gris-vért, mìa pilùse o de spès cigliàde sö le nervadüre o söi òrli. Le fòie piö 'n bàs le g'ha 'l gambì, de fùrma liràda, con 2÷5 pér de segmèncc laterài entréch e giü terminàl en bèl pó piö grant, capetàt ma 'n manéra mìa regolàra; chèle sö ensìma i è sènsa gambì, cioè sèsii o subamplesicàule, e i è oblónghe-lanceolàde e 'ntréghe.
La fà sö 'na sórt de spìga de 20÷60 fiùr, che i se dèrf a partì dal bas, ma i fiùr zamò deèrcc i rèsta piö 'n bas de i böcc che i gh'à amò de dervìs e chèsto l'è ü caràter botànech che 'l permèt de mia sconfónt la Brassica napus e la Brassica oleracea co la Brassica rapa che menimà la gh'à i fiùr deèrcc che i rèsta piö 'n vólt de i böcc [4]. Ògna fiùr 'l gh'à quàter sépai e quàter pétai metìcc a crùs compàgn de töte i crucifere, che l'è 'l nòm vècc di Brassicaceae. Quan che i è 'n fiùr i ciós cultiàcc a raisù, ma ach a verzàch i par en tapé zalt.
Ol sò fröt l'è strècc e lónch, l'è almànch 3 ólte piö lónch che larch, e l'è ciamàt siliqua, quan che l'è marüt 'l se dèrf despersocönt con dò linguète e isé la trèca fò la somésa.
Le ótre spéce de Brassica
[Modifega | modifica 'l sorgent]- Brassica oleracea, ol càol.
- Brassica rapa o Brassica campestris, cioè la ràa e 'l verzàch.