Јапонски календар
Јапонските календари вклучуваат низа официјални и неофицијални системи. Во моментов, Јапонија го користи грегоријанскиот календар заедно со годишните означувања во кои се наведува годината на владеењето на сегашниот цар.[1]
Историја
[уреди | уреди извор]Месечево-сончевиот кинески календар бил донесен во Јапонија преку Кореја во средината на шестиот век. Потоа, Јапонија користела различни кинески процедури за календар, а од 1685 година користела јапонска варијанта на кинеските процедури. Но, во 1873 година, како дел од јапонската модернизација на периодот Мејџи, бил воведен календар заснован врз сончевиот Грегоријански календар.[2] Денес во Јапонија, стариот кинески календар е практично игнориран, а прославите на месечевата нова година се ограничени на кинески и други азиски заедници на имигранти.
Јапонија има повеќе од еден систем за определување години[3] вклучувајќи ги:
- Кинескиот сексагенарен циклус бил воведен рано во Јапонија.[4] Често се користел заедно со имињата ерите, како во календарот од 1729 г. прикажан погоре. Но, денес, циклусот ретко се користи освен околу Нова година.
- Системот на јапонска ера (元号, gengō) исто така бил донесен во Кина и се користел сè до 701 година од нашата ера.[5] Од стапување на престолот на царот Таишо во 1912 година, владеењето на секој император започнувала нова ера. Пред ерата на 1868 година, имињата на ерите честопати биле прогласени и од други причини.[6] Овој систем исто така се користел во општа употреба во приватниот или личниот бизнис.
- Јапонската царска година (皇紀, kōki, or 紀元 kigen) се основа врз датумот на легендарното основање на Јапонија од страна на царот Џиму во 660 година пред наша ера.[7] Првпат се користела во официјалниот календар во 1873 година. Сепак, никогаш не ги заменила имињата на ерите, а од Втората светска војна била напуштена.[8]
- Западниот систем „наша ера“ (Anno Domini) (西暦, seireki) постепено стапил во општа употреба уште од периодот Мејџи.[9] Сега, повеќето луѓе го знаат системот, исто како што ги знаат имињата на ерите.
Официјален календар
[уреди | уреди извор]Години
[уреди | уреди извор]Официјалниот систем познат како nengō (年号) (или gengō (元号)), се користи уште од крајот на 7 век. Годините се нумерираат во кралски ери, кои ги именува владеечкиот цар. Започнувајќи од Мејџи (1868–1912), секое владеење било една ера, но многумина од претходните цареви прогласувале нова ера по секој голем наста. Така, владеењето на последниот цар пред периодот Мејџи (1846–1867) било поделено на седум ери, од кои едната траела само една година. Системот „ненго“ останува во широка употреба, особено на официјални документи на владата.[10]
Царскиот систем (kōki) се користел од 1872 година до Втората светска војна. Царската година 1 (Коки 1) била годината кога легендарниот цар Џиму ја основал Јапонија - 660 година п.н.е. според грегоријанскиот календар. Употребата на датирање според системот „коки“ може да биде националистички сигнал, кој посочува дека историјата на царското семејство во Јапонија е подолга од онаа на христијанството, односно на системот Ано Домини. Годината 2600 според системот „коки“ (1940 од нашата ера) била посебна година. Летните олимписки игри во 1940 година и „Експо“ во Токио биле планирани како јубилејни настани, но биле откажани заради Втората сино-јапонска војна. Јапонскиот авион Мицубиши А6М го добил името по оваа година. По Втората светска војна, Соединетите држави ја окупирале Јапонија, и ја прекинале употребата на системот коки од страна на службените лица. Денес овој систем ретко се користи, освен во некои судски контексти.
Законот од 1898 година што го одредува поставувањето на престапните години е официјално заснован врз системот „коки“, користејќи формула која е еквивалентна на онаа на грегоријанскиот календар: ако бројот на годината од системот „коки“ е деллив со четири, тоа е престапна година, освен кога бројот минус 660 е деллив со 100, а не со 400. Така, на пример, годината 2560 според „коки“ (1900 година од нашата ера) е деллива со 4, но 2560 - 660 = 1900, што е делливо со 100, а не со 400. Според ова, годината од „коки“ системот 2560 не е престапна година, исто како и во повеќето делови на светот.
Сегашната ера, Рејва, официјално започна на 1 мај 2019 година. Името на новата ера го објави јапонската влада на 1 април 2019 година, еден месец пред доаѓањето на Нарухито на престолот. Претходната ера, Хејсеи, заврши на 30 април 2019 година, откако поранешниот цар на Јапонија, Акихито, го напушти престолот.
Сезони
[уреди | уреди извор]| Македонско име | Јапонско име | Изговор | Традиционални датуми |
|---|---|---|---|
| Пролет | 春 | хару | 21 март - 20 јуни |
| Лето | 夏 | натсу | 21 јуни - 8 октомври |
| Есен | 秋 | аки | 9 октомври - 7 декември |
| Зима | 冬 | фују | 8 декември - 20 март |
Погледнете исто така „ Сезонски денови “, подолу.
Месеци
[уреди | уреди извор]
Современите јапонски имиња за месеците буквално се преведуваат како „прв месец“, „втор месец“ и така со ред. Соодветниот број е комбиниран со наставката 月 ( -гацу, „месец“). Во табелата подолу се користат традиционални броеви, но употребата на западните броеви ( １月 , ２月 , ３月 итн.) е вообичаена.
Покрај тоа, секој месец има традиционално име кое сè уште се користи во некои области, како што е поезијата. Воведниот пасус на писмо или поздрав во говорот може да содржи едно од овие имиња за да го пренесе чувството на сезоната. Некои, како што се Јајој и Сацуки, имаат двојна употреба: како лични имиња, обично за жени. Овие имиња на месеците се појавуваат од време на време на џидајгеки, современи телевизиски емисии и филмови поставени во периодот Едо или порано.
Стариот јапонски календар бил прилагоден месечев календар, заснован врз кинескиот календар, и годината - а со тоа и месеците - започнувала некаде околу 3 до 7 недели подоцна од модерната година, така што во историски контексти не е целосно точно да се изедначи првиот месец со јануари.
| Македонско име | Општо јапонско име | Традиционално јапонско име |
|---|---|---|
| Јануари | 一月 ( ичигацу ) | Mutsuki (睦月, "Месец на љубов").[11] |
| Февруари | 二月 ( нигацу ) | Kisaragi (如月) или Kinusaragi (衣更着, "Менување облека"). |
| Март | 三月 ( сангацу ) | Yayoi (弥生, "Нов живот"). |
| Април | 四月 ( шигацу ) | Uzuki (卯月, "u-no-hana month"). У-не-Хана ( 卯の花 ) е цвет, од родот Деутсија.[12] |
| Мај | 五月 ( Гогацу ) | Satsuki (皐月) или Sanaetsuki (早苗月, "Месец за раното садење на ориз"). |
| Јуни | 六月 (рокугацу) | Minazuki (水無月, "Месец на вода"). 無 карактер, што вообичаено значи „отсутен“ или „нема“, е овде јадеј, односно се користи само за звукот „на“. Во ова име, na е всушност посесивна честичка, така што „minazuki“ значи „месец на вода“, а не „месец без вода“, а тоа се однесува на поплавување на оризовите полиња, за кои е потребна голема количина вода.[13] |
| Јули | 七月 (шичигацу) | Fumizuki (文月, "Месец на знаење"). |
| Август | 八月 (хачигацу) | Hazuki (葉月, "Месец на лисја"). На старо јапонски, месецот се викал 葉落ち月 ( Хаочизуки, или „Месец на паѓање на лисјата“). |
| Септември | 九月 ( кугацу ) | Nagatsuki (長月, "Долгиот месец"). |
| Октомври | 十月 ( југацу ) | Каназуки или Kaminazuki (神無月, Месец на боговите). |
| Ноември | 十一月 (јуичигацу) | Shimotsuki (霜月, "Месец на мраз"). |
| Декември | 十二月 ( јунигацу ) | Shiwasu (師走, "Свештениците што трчаат"). Ова се однесува на свештениците што се зафатени на крајот на годината за новогодишните подготовки и благослови. |
Поделби во месецот
[уреди | уреди извор]Јапонија користи седумдневна недела, усогласена со западниот календар. Седумдневната недела, со имиња за деновите што одговараат на латинскиот систем, била донесена во Јапонија околу 800 година од нашата ера, со будистичкиот календар. Системот се користел за астролошки цели до 1876 година.
Имињата на деновите потекнуваат од петте видливи планети, кои пак се именувани по петте кинески елементи (метал, дрво, вода, оган, земја), како и од месечината и сонцето (јин и јанг). За потеклото на имињата на деновите во неделата, видете во Источноазиски седум луминари.
| Јапонски | Изговор | Елемент (планета) | Македонско име |
|---|---|---|---|
| 日曜日 | ничијоби | Сонце | Недела |
| 月曜日 | гецујоби | Месечина | Понеделник |
| 火曜日 | кајоби | Оган ( Марс ) | Вторник |
| 水曜日 | суијоби | Вода ( Меркур ) | Среда |
| 木曜日 | мокујоби | Дрво ( Јупитер ) | Четврток |
| 金曜日 | кинјоби | Метал ( Венера ) | Петок |
| 土曜日 | дојоби | Земја ( Сатурн ) | Сабота |
Неделата и саботата се сметаат за „денови за одмор“, во западен стил. Од крајот на 19 век, денот недела се сметал за „целосен одмор“, а денот сабота за полуодмор. Овие денови немаат религиозно значење (освен за оние кои веруваат во христијанството или јудаизмот). Многумина јапонски трговци не ги затвораат продавниците во сабота или недела, затоа што се очекува дека многумина канцелариски работници и нивните семејства ќе ги посетат продавниците за време на викендот. Во старата песна на јапонската царска морнарица (月月火水木金金) се пее: „Ние работиме во текот на целата недела“.
Јапонците исто така користат десет-дневни периоди наречени џун. Секој месец се дели грубо на три 10-дневни периоди:
- Првиот (од 1 до 10) е jōjun (上旬, upper jun)
- Вториот (од 11-ти до 20-ти), chūjun (中旬, middle jun)
- Последниот (од 21-ви до крајот на месецот), gejun (下旬, lower jun) .
Овие често се користат за да се означат приближни периоди, на пример, „температурите се типични за џоџун во април“, или „се очекува гласање за нацрт-законот за време на геџун овој месец“.
Денови во месецот
[уреди | уреди извор]Секој ден во месецот има полусистематско име. Деновите начелно користат кун (јапонски) бројчени читања до десет, а потоа он (кинеско читање), но има некои неправилности. Табелата подолу ги прикажува датумите напишани со традиционални броеви, но употребата на арапски броеви ( １日 , ２日 , ３日 итн.) е исклучително честа појава во секојдневната комуникација, што претставува речиси норма.
|
|
Цуитачи е форма на цуки-тачи ( 月立ち ), што значи „почеток на месецот“. Последниот ден во месецот е наречен цугомори, што значи „скриена месечина“. Овој класичен збор потекнува од традицијата на месечево-сончевиот календар.
Триесеттиот ден од месецот бил наречен мисока, а 20-тиот се нарекува хетсука. Денес, термините за броевите 28–31 плус ничи се многу почести. Како и да е, мисока многу повеќе се користи во договорите, со што се означува дека плаќањето треба да се изврши на или до последниот ден во месецот, без оглед на бројот на денови. Новогодишната ноќ е позната како „омисока“ (големиот 30-ти), и тој термин сè уште е во употреба.
Постои традиционално верување дека некои денови се среќни ( кичиџицу ) или несреќни. На пример, некои луѓе избегнуваат да започнат нешто во ден што се смета за несреќен.[14]
Национални празници
[уреди | уреди извор]
По Втората светска војна, имињата на јапонските национални празници биле целосно променети заради принципот на секуларната држава (член 20 од уставот на Јапонија). Иако многу од нив всушност потекнувале од шинтоизмот, будизмот и важните настани што се однесуваат на јапонското царско семејство, не е лесно да се разберат оригиналните значења од површните и нејасните официјални имиња.
Забелешки: Денови помеѓу два национални празници се сметаат за граничен празник. Ова се однесува на 4 мај, кој е празник секоја година. Кога националниот празник паѓа во недела, следниот ден кој не е празник (обично понеделник) се зема како празник.
Јапонски национални празници Датум Македонско име Јапонско име Изговор 1 јануари Нова година 元日 Ганџитсу Втор понеделник од јануари Ден на полнолетност 成人の日 Сејџин но хи 11 февруари Национален ден на основање † 建国記念の日 Кенкоку кинен но хи 23 февруари Царски роденден 天皇誕生日 Тено танџоби 20 или 21 март Прослава на пролетната рамноденица 春分の日 Шунбун но хи 29 април Денот на Хирохито* 昭和の日 Шова но хи 3 мај Ден на спомен на уставот* 憲法記念日 Кенпо кинеби 4 мај Ден на зеленило* みどり(緑)の日 Мидори но хи 5 мај Ден на детето* 子供の日 Кодомо но хи Трет понеделник од јули Ден на морнарицата 海の日 Уми но хи 11 август Ден на планината 山の日 Јама но хи Трет понеделник од септември Ден на почит кон постарите 敬老の日 Keirō no hi 23 или 24 септември Прослава на есенската рамноденица 秋分の日 Шубун но хи Втор понеделник од октомври Ден на зравје и спорт 体育の日 Таику но хи 3 ноември Ден на културата 文化の日 Бунка но хи 23 ноември Ден на благодарност кон трудот 勤労感謝の日 Кинро канша но хи
- † Традиционален датум на кој според легендата царот Џиму ја основал Јапонија во 660 година п.н.е.
- * Дел од Златната недела .
Временска рамка за промени во националните празници
[уреди | уреди извор]- 1948: Воведени се следниве национални празници: Нова Година, Ден на полнолетство, Ден на спомен на уставот, Ден на децата, есенска рамноденица, Ден на културата, Ден на благодарност кон трудот.
- 1966: Ден на здравјето и спортот кој бил воведен во спомен на Олимпијадата во Токио во 1964 година, како и прослава за пролетната рамноденица.
- 1985: Реформа на законот за национални празници, воведен на 4 мај, кој е ден меѓу два други национални празници, да биде исто така празник.
- 1989: По смртта на царот Хирохито на 7 јануари, царскиот роденден го славеле на 23 декември, а Денот на зеленило го вовеле наместо роденденот на поранешниот цар.
- 2000, 2003: Системот на среќен понеделник (ハッピーマンデー制度, Happī Mandē Seido) пренел неколку празници во понеделник.
- 2005, 2007: Според одлука од мај 2005 година, започнувајќи со 2007 година Денот на зеленилото бил преместен од 29 април до 4 мај.
- 2014: Ден на планината бил утврден како нов празник, што се одбележува почнувајќи од 2016 година.
- 2019: Не се слави роденденот на царот.
Вообичаени проблеми во современа Јапонија
[уреди | уреди извор]Грегоријански месеци и „Едномесечно одложување“
[уреди | уреди извор]За разлика од другите источноазиски земји како Кина, Виетнам, Кореја и Монголија, Јапонија скоро целосно го заборави кинескиот календар . Од 1876 година, јануари официјално се смета за „прв месец“ дури и при одредување датум на јапонски традиционални фолклорни настани (другите месеци се исти: февруари како втор месец, март како трет, и така натаму). Но, овој систем често има сезонски разлики, бидејќи настанот е 3 до 7 недели порано според традиционалниот календар. Современата јапонска култура измислила еден вид компромис на поставување датуми за фестивали наречени Цуки-окуре („Едномесечно одложување“) или Чуреки („Еклектичен календар“). Фестивалот се слави само еден месец подоцна од датумот на грегоријанскиот календар. На пример, будистичкиот фестивал Обон се слави 15-от ден од 7-ми месец. На многу места верските служби се одржуваат на 15 јули. Сепак, во некои области, обредите се одржуваат на 15 август, што е сезонски близу до стариот календар. (Општиот поим „празник Обон“ секогаш се однесува на средината на август). Иако ова е само обичај, широко се користи кога се одредуваат датумите на многу народни настани и верски фестивали. Но, јапонската нова година е исклучок. Датумот на јапонската нова година е секогаш 1 јануари.
1 април
[уреди | уреди извор]Првиот ден од април има големо значење во Јапонија. Тој ден го означува почетокот на фискалната година на владата.[15] Корпорациите често се формираат или се спојуваат на тој датум. Во последниве години, општините денот го користат за спојувања. На овој датум, многу нови вработени започнуваат со работа, а тоа е почеток на бројни закупи на недвижнини. Учебната година започнува на 1 април.
Поврзано
[уреди | уреди извор]- Јапонски празници
- Пресметување на времето во Источна Азија
- Јикан Јуниши
- Список на киго
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ "Calendar" at Japan-guide.com; Bramsen, William. (1880). Japanese chronological tables, p. 25.
- ↑ See the page on the history of the calendar at the National Diet Library site: .
- ↑ Clement, Ernest W. (1902). "Japanese Calendars", in Transactions of the Asiatic Society of Japan, Vol. 30-31, p. 3,
- ↑ Bramsen, pp. 5-11.
- ↑ Bramsen, pp. 2–5.
- ↑ See list of nengō with the reasons for the changes in Rekishi Dokuhon, January 2008 ("Nihon no Nengo Tokushuu"), pp. 196–221.
- ↑ Bramsen, p. 11.
- ↑ "kigen" in Kokushi Daijiten, vol. 4 (Yoshikawa Kôbunkan, 1983).
- ↑ Bramsen, p. 25.
- ↑ „Understanding The Ways That Japan Tells Time“. Tofugu.com. July 15, 2014.
- ↑ „Can you tell me the old names of the months?“. About.com. Посетено на 2011-05-05.[ About.com, Can you tell me the old names of the months?]
- ↑ „「卯月」で始まる言葉 - 国語辞書の検索結果 - goo辞書“ (јапонски). Посетено на 2011-11-23.
- ↑ „「水無月」で始まる言葉 - 国語辞書の検索結果 - goo辞書“ (јапонски). Посетено на 2011-11-23.
- ↑ Nussbaum, "Kichijitsu" at p. 513.
- ↑ „THE JAPANESE FISCAL YEAR AND MISCELLANEOUS DATA“ (PDF). Japan International Research Center for Agricultural Sciences. 2003. Архивирано од изворникот (PDF) на October 25, 2007. Посетено на 2007-10-08.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Rokuyo – Lucky and Unlucky Days of the Japanese Calendar in Japanese
- National Diet Library, "The Japanese Calendar"
- The Lunar Calendar in Japan
- The Japanese Lunar Calendar Архивирано на 26 септември 2011 г. Mechanics of the Japanese lunar calendar and hints on using NengoCalc (see below)
- Koyomi no page in Japanese
- Koyomi no hanashi in Japanese
- Rokuyō calculator in Japanese
- Rokuyō calendar in English
- Convert Western Years to Japanese Years converts Gregorian calendar years to Japanese Emperor Era years (known as nengo)
- Japanese Year Dates Архивирано на 20 мај 2012 г. Detailed explanations of Reign years, Era years, Cyclic years, Western years, Imperial years
- NengoCalc Архивирано на 13 август 2016 г. (Tool for converting Japanese dates into Western equivalents)
- This Year in Japan Архивирано на 22 јули 2011 г. Shows what the current year in Japan is
- Convert a Western year into a Japanese year (sci.lang.Japan FAQ pages)