Маорски јазик
| Маорски јазик | |
|---|---|
| te reo Māori | |
| Застапен во | Нов Зеланд |
| Подрачје | Полинезија |
| Народ | Маори |
| Говорници | 60,000 (2011) 160.000 секојдневен разговор (попис 2006)[1] |
| Јазично семејство | австронезиско
|
| Писмо | латиница (маорска азбука) |
| Статус | |
| Службен во |  Нов Зеланд |
| Регулативен орган | Маорска јазична комисија |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-1 | mi |
| ISO 639-2 | mao (B) mri (T) |
| ISO 639-3 | mri |
 | |
|
| |
Маорскиот (te reo Māori) е полинезиски јазик и мајчин јазик на староседелското население на Нов Зеланд - Маорите. Јазикот е еден од трите официјални јазика во државата, прогласен како таков во 1987 година. Маорскиот е дел од групата на источнополинезиски јазици и е сроден со куковоостровскиот маорски, туамотскиот и тахитскиот јазик. Според истражувањето од 2001 година, бројот на возрасни луѓето кои течно го зборуваат јазикот се движи на околу 9% од вкупното маорско население, илиу 29.000 возрасни лица.[2]
Загрозеност
[уреди | уреди извор]Од вкупно 4 милиони жители на Нов Зеланд, само околу 1,000,000 од нив се од полинезиско потекло. Од нив пак, само околу 15% умеат да го зборуваат Маорскиот јазик на нивните предци. Овој јазик ги има следните слични проблеми како и ирскиот келтски јазик:
- во последниов век се претворил во малцински јазик иако бил главен пред тоа
- се зборува во островска држава со мал број на жители
- англискиот јазик сѐ повеќе е застапен во секојдневниот живот
- се смета дека овој јазик изумира
Класификација
[уреди | уреди извор]Споредбената лингвистика го класифицира маорскиот јазик како полинезиски јазик, поточно дел од подгрупата на тахитски јазици од групата на источнополинезиски јазици. Во оваа група на источнополинезиски јазици се и тахитскиот, раротонганскиот, хавајскиот и рапанујскиот, меѓу другите.[3][4][5] Маорските говорници веруваат дека јазиците од Куковите Острови, меѓу кои и раротонганскиот, се најлесните за нив полинезиски јазици во поглед на разбирање и говорење.
Примери
[уреди | уреди извор]Маорски јазик
| |
| Писмо | латиница |
| Пример | Прв член од „Декларацијата за човекови права“ |
| Текст | Ko te katoa o nga tangata i te whanaungatanga mai e watea ana i nga here katoa; e tauriterite ana hoki nga mana me nga tika. E whakawhiwhia ana hoki ki a ratou te ngakau whai whakaaro me te hinengaro mohio ki te tika me te he, a e tika ana kia meinga te mahi a tetahi ki tetahi me ma roto atu i te wairua o te noho tahi, ano he teina he tuakana i ringa i te whakaaro kotahi. |
| Македонски | Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност. |
| Портал: Јазици | |
Календар
[уреди | уреди извор]Уште од времето на мисионерите, маорскиот користел транслитерација на англиските имиња за денови и месеци. Од 1990 година, Маорската јазична комисија промовирала нов („традиционален“) сет називи. Новите имиња немаат еквиваленти од предевропскиот период, но се совпаѓаат со потеклото на англиските називи (на пример, hima = moon [месечина]). Комисијата при изработката на месеците се засновала на традиционалниот племенски месечев календар.
|
|
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Statistics New Zealand:Language spoken (total responses) for the 1996–2006 censuses (Table 16) Архивирано на 9 март 2013 г..
- ↑ „2001 Survey on the health of the Māori language“. Statistics New Zealand. 2001. Посетено на 12 June 2012.
- ↑ Biggs, Bruce (1994). "Does Māori have a closest relative?" In Sutton (Ed.)(1994), pp. 96–105
- ↑ Clark, Ross (1994). "Moriori and Māori: The Linguistic Evidence". In Sutton (Ed.)(1994), pp. 123–135.
- ↑ Harlow, Ray (1994). "Māori Dialectology and the Settlement of New Zealand". In Sutton (Ed.)(1994), pp. 106–122.
Литература
[уреди | уреди извор]- Banks, Sir Joseph. The Endeavour Journal of Sir Joseph Banks, Journal from 25 August 1768 – 12 July 1771. Project Gutenberg. Also available on Wikisource.
- Biggs, Bruce (1994). Does Māori have a closest relative? In Sutton (ed.) (1994), pp. 96–105.
- Biggs, Bruce (1998). Let's Learn Māori. Auckland: Auckland University Press.
- Biggs, Bruce (1988). Towards the study of Maori dialects. In Ray Harlow and Robin Hooper, eds. VICAL 1: Oceanic languages. Papers from the Fifth International Conference on Austronesian linguistics. Auckland, New Zealand. January 1988, Part I. Auckland: Linguistic Society of New Zealand.
- Bauer, Winifred (1997). Reference Grammar of Māori. Auckland: Reed.
- Bauer, Winifred (1993). Maori. Routledge. Series: Routledge descriptive grammars.
- Clark, Ross (1994). Moriori and Māori: The Linguistic Evidence. In Sutton (ed.) (1994), pp. 123–135.
- Harlow, Ray (1996). Maori. LINCOM Europa.
- Harlow, Ray (1994). Māori Dialectology and the Settlement of New Zealand. In Sutton (ed.) (1994), pp. 106–122.
- Goodall, Maarire, & Griffiths, George (1980). Maori Dunedin. Dunedin: Otago Heritage Books.
- Sutton, Douglas G., уред. (1994). The Origins of the First New Zealanders. Auckland: Auckland University Press. стр. 269. ISBN 1-86940-098-4. Посетено на 2010-06-10.
Поврзано
[уреди | уреди извор]
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Маорски јазик на Curlie (англиски)
- Маорски јазичен акт 1987 Архивирано на 26 мај 2012 г.
- Маорски јазични образовни ресурси[мртва врска]
- Маорска јазична комисија
- Колекција историски маорски весници
- Маорска фонологија Архивирано на 21 јули 2011 г.
- maorilanguage.net - страница за изучување основен маорски
- Седмица на маорскиот јазик
- Публикации за маорскиот јазик Архивирано на 22 мај 2010 г.
- Чести маорски зборови
 | Оваа статија поврзана со австронезиските јазици е никулец. Можете да помогнете со тоа што ќе ја проширите. |
|