Мечка
| Мечки Период: ран миоцен - денес | |
|---|---|
| |
| Кафеава мечка (Ursus arctos) | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни |
| Колено: | Хордови |
| Класа: | Цицачи |
| Ред: | Ѕверови |
| Семејство: | Мечки фон Валдхајм, 1817 |
| Родови | |
Мечките (науч. Ursidae) — семејство на цицачи кои се одликуваат со големо тело, моќни екстремитети, густо крзно и кратка опашка. Мечките живеат во Северна Америка, Јужна Америка, Европа и Азија, каде опстојуваат на различни живеалишта, како планини, шуми и арктичка дивина. Во текот на минатиот век, популациите од мечки се намалени поради нивниот интензивен лов и нарушување на нивната животна средина.
Сите мечки, со исклучок на некои популации од очилни и сончеви мечки, живеат северно од екваторот. Мечките денес не можат да се најдат во Африка, Австралија или Антарктикот. Сите мечки делат слична анатомија, но поедини видови варираат во големина, исхрана и вид на живеалиште. На пример, белите мечки живеат во смрзнатата арктичка дивина, каде се хранат главно со фоки, додека сончевите мечки живеат во азиските дождовни шуми и се хранат со инсекти, овошја, ореви и мали животинки. Со тежина од преку 800 кг, белите мечки можат да израснат 12 пати поголеми отколку нивните помали роднини, сончевите мечки, кои ретко надминуваат 66 кг.
Биологија
[уреди | уреди извор]Заби
[уреди | уреди извор]За разлика од останатите животни кои спаѓаат во редот Ѕверови (Carnivora), забите на мечките се адаптирани за исхрана која е составена претежно од растително потекло. Имаат широки очници (кучешки заби), и рамни катници. Компзицијата на забите е варијабилна дури и помеѓу мечки од ист вид. Ова ни укажува дека мечките се сѐ уште во процес на еволуција од месојади во животни кај кои во искраната доминираат растенијата.
Презимување
[уреди | уреди извор]Се претпоставува дека повеќето мечки од северните региони хибернираат преку зимата. Иако многу видови ја поминуваат зимата во длабок сон, сепак тоа не е вистинска хибернација. За време на вистинска хибернација, температурата на телото паѓа на ниво приближно на надворешната температура и ритамот на срцето е драматично намален, но животните повремено се будат за да јадат од складираната храна, и да извршат физиолошки потреби (уринирање и дефекација). За разлика од овие животни, телесната температура на мечките паѓа само неколку степени под нормалната и ритамот на срцето е многу малку намален. Тие не сте будат за време на оваа „хибернација“, што значи дека не јадат, не пијат, не уринираат и не вршат дефекација за време на целиот овој период, и не ја напуштаат пештерата. Сепак се случува мечките да се разбудат од зимскиот сон, доколку се нападнати или во случај кога мајката раѓа младенчиња.
Класификација
[уреди | уреди извор]
Семејството Ursidae е утврдено од Јохан Фишер фон Валдхајм (Johann Fischer von Waldheim, 1771-1853) во 1817 година.
- Род Ailuropodinae
- Џиновска панда (Ailuropoda melanoleuca)
- Џуџеста панда (Ailuropoda minor) – изумрен вид
- Род Tremarctinae
- Очилна (андска) мечка (Tremarctos ornatus)
- Флоридска пештерска мечка (Tremarctos floridanus) – изумрен вид
- Arctodus simus – изумрен вид
- Arctodus pristinus – изумрен вид
- Arctotherium brasilense – изумрен вид
- Arctotherium latidens – изумрен вид
- Род Ursinae
- Кафеава мечка (Ursus arctos)
- Евроазиска кафеава мечка (Ursus arctos arctos)
- Гризли (Ursus arctos horribilis)
- Кодиак (Ursus arctos middendorffi)
- Сириска кафеава мечка (Ursus arctos syriacus)
- Сибирска кафеава мечка (Ursus arctos collaris)
- Хималајска кафеава или Хималајска црвена мечка (Ursus arctos isabellinus)
- Хималајска сина мечка (Ursus arctos pruinosus)
- Гобиска (Ursus arctos gobiensis)
- Атласка (Берберска) мечка (Ursus arctos crowtheri) – изумрен вид
- Ursus arctos piscator – изумрен вид?
- Американска црна мечка (Ursus americanus)
- Ursus americanus kermodie (Кермодова мечка)
- циметна мечка (Ursus americanus cinnamomum
- Бела (поларна) мечка (Ursus maritimus)
- Азиска црна мечка (Ursus thibetanus)
- Формозанска црна мечка (Ursus thibetanus formosanus)
- Белуџистанска црна мечка (Ursus thibetanus gedrosianus)
- Јапонска црна мечка Ursus thibetanus japonica)
- Ursus thibetanus laniger
- Ursus thibetanus mupinensis
- Ursus thibetanus thibetanus
- Ursus thibetanus ussuricu
- Тромава мечка (Melursus ursinus)
- Тромава мечка од Шри-Ланка (Melursus ursinus inornatus)
- Индиска тромава мечка (Melursus ursinus ursinus)
- Малајска (сончева) мечка (Helarctos malayanus)
- Ursus minimus – изумрен вид
- Ursus etruscus – изумрен вид
- Пештерска мечка (Ursus spelaeus) – изумрен вид
- Ursus inopinatus – изумрен вид
- Кафеава мечка (Ursus arctos)
Мечката како тема во уметноста и во популарната култура
[уреди | уреди извор]Мечката во народното творештво
[уреди | уреди извор]- „Зошто мечката ја преспива зимата“ — африканска приказна.[1]
- „Детето и мечката“ — влашка народна приказна.[2]
- „Лисицата, мечката и сиромавиот“ — унгарска народна приказна.[3]
- „Мечката, свињата и лисицата“ (српски: Међед, свиња и лисица) - српска народна приказна.[4]
- „Како се излажала мечката“ (српски: Како се медвјед преварио) - српска народна приказна.[5]
Мечката како мотив во книжевноста
[уреди | уреди извор]- „Железно крзно“ - расказ на рускиот писател Иван Бунин.[6]
- „Мечешка приспивна песна“ — песна за деца на хрватскиот поет Григор Витез.[7]
- „И мајките грешат“ — расказ за деца на македонскиот писател Киро Донев од 2013 година.[8]
- „Среќа во несреќа“ — расказ за деца на Киро Донев од 2013 година.[9]
- „Лавот и мечката“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.[10]
- „На Медо му згорчи медот“ — песна на македонскиот поет Васил Куноски.[11]
- „Мецана“ — песна на Васил Куноски.[12]
- „Песна за болната баба меца“ — песна на македонскиот поет Живко Ризовски од 1995 година.[13]
- „Медо Медокрадец“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.[14]
- „Добро дело“ — песна на Живко Ризовски од 1995 година.[15]
- „На слава кај мечката“ — песна на македонскиот поет Васе Тодоров - Шлеговец.[16]
- „Мечки“ - песна во проза на полскиот поет Збигњев Херберт.[17]
Мечката како мотив во музиката
[уреди | уреди извор]- „Сајмон Смит и неверојатната мечка што танцува“ (англиски: Simon Smith And The Amazing Dancing Bear) - песна на американската поп-рок музичар Ренди Њумен (Randy Newman) од 1972 година.[18]
- „Сакам да бидам мечка“ (англиски: I Wanna be a Bear) — песна на американската хардкор-панк група Дисендентс (Descendents) од 1982 година.[19]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Крилатиот лав (црнечки приказни). Детска радост, Скопје, 1954, стр. 12-14.
- ↑ Волшебни сказни на балканските народи. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 41-42.
- ↑ Мађарске бајке. Београд: Народња књига, 1974, стр. 104-106.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 248-250.
- ↑ Вук Караџић, Српске народне приповијетке. Београд: Лагуна и Вукова задужбина, 2017, стр. 426.
- ↑ Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 33-35.
- ↑ Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 25.
- ↑ Киро Донев, Приказни од куќичката на дрво. Скопје: Македоника литера, 2013, стр. 82-83.
- ↑ Киро Донев, Приказни од куќичката на дрво. Скопје: Македоника литера, 2013, стр. 107.
- ↑ Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 91-92.
- ↑ Васил Куноски, Песни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 13-14.
- ↑ Васил Куноски, Песни. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2004, стр. 43.
- ↑ Живко Ст. Ризовски, Дете и светулка. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 13-14.
- ↑ Живко Ст. Ризовски, Дете и светулка. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 15.
- ↑ Живко Ст. Ризовски, Дете и светулка. Скопје: Наша книга, 1995, стр. 52.
- ↑ Васе Тодоров - Шлеговец, Магија на детството. Скопје: александар & александар, 2000, стр. 34.
- ↑ Zbignjev Herbert, Izabrane pesme. Beograd: Treći trg – Čigoja štampa, стр. 20.
- ↑ Randy Newman – Sail Away (пристапено на 23.1.2017)
- ↑ YouTube, Descendents - Milo Goes to College (Full Album)(пристапено на 31.5.2017)
| ||||||||||||||||
|