өнчин

Монголоор

Үгийн дуудлага

[цnʧin]

Үндэсний бичиг

ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠣ᠊ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠨ

(өнүчин)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

тэм.

1. Эцэг эхгүй болон эцэг эхийн аль нэг нь нас барсан
2. Мал, амьтны хөхүүл үедээ эхээсээ салсан нь; өнчин ботго (хөх­нөөсөө гараагүй байхдаа эхээсээ хагац­сан ботго), өнчин хурга (эхгүй хөхүүл хурга), өнчин ишигний гарзгүй (малын хорогдолгүй
3. шилж. Оорцог, ганц, ганцаар

Нийлмэл үг

өнчин охин - эцэг эхгүй, эсвэл эх эцгийн аль нэг нь нас барсан охин

өнчин үлдэх/өнчин хоцрох - харж хандах хүнгүй ганцаар үлдэх

өнчин мод - ойролцоо модгүй газар ганцаар ургасан мод

өнчин саримс - хэлтэсгүй ганц саримс, эр саримс

өнчин элэг - элэгний жижиг салбар дэлбэ

өнчин толгой - а.ганц бие хүн; б.тал газарт буй ганц жижиг толгой; в.гэрийн хатавчны ханын богино толгой

өнчин хавирга - малын сүвээний богино хавирга

өнчин мөр - ганц хүний мөр

өнчин тархи - тархи­ны гүнд байх дотоод шүүрлийн булчирхай

өнчин хайлаас - ганцаар ургасан хайлаас мод

өнчин хонгорцгоно урга. - ягаан өнгийн цэцэг бүхий сагс баг цэцэгтэй, навч нь цагаан үсэрхэг, босоо иштэй олон наст өвс

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

өн|чин тэм.. ~ ишиг шилж. (цор ганцаараа) ~ хайлаас

Хоршоо үг

• өнчин бэлэвсэн - гэр бүл, хамаатан садан зэрэг дотны хүмүүс болон хань ижил нь нас барсан хүн
• өнчин өрөөсөн - гэр бүлийн хэн нэгэн нь нас барсан ам бүл дутуу хүмүүс

Товчилсон үг

МӨХЗХ Монголын Өнчин Хүүхэд, Залуучуудын Холбоо

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

өнчин хайлаас шиг - төрөл садангүй ганцаар хүн

өнчин ишигний гарзгүй - малын хорогдолгүй, бүрэн бүтэн, гарз хохиролгүй~Манай говийн сайн малчдыг тэрхүү салхи шуурга тойроогүй атал ижил малтай, ихэр бууцтай байж байгаад нэг нь нийгмийн мал сүргийг алдаж осолдож байхад нөгөө нь өнчин ишигний гарзгүй өнтэй сайхан хаваржиж байгаа жишээ үүнийг гэрчилж байна (Ш.Цэен-Ойдов, Хоёр говийн хайлаас).

өнчин сүвээ - хүн малын биеийн эрхтэн, сүвээ хавиргуудын хавь газар~Гадаад шинжид бас ташаа агуу болон өндөр, өнчин сүвээ нь ташаанаасаа агуу, үс нь эрчимт ёнхор утас мэт... морь хурдан байдаг (Намнандорж, Монголын хурдан морь).

өнчин хайлаас шиг - гав ганцаархнаа, цор ганцаараа~Чи миний үгэнд орохгүй болохоор чи намайг ахаа гэж санахгүй байна. Ийм дүүтэй байснаас чухам өнчин хайлаас шиг ганцаараа байсан нь дээр (Ц.Дамдинсүрэн, Бух гомбо).

өнчин элэг нь өндийх - шунах, дурлах, дэрвэх~Өнчин элэг өндийж, өөрийн мэдэлгүй гар минь явлаа.

өнчин элгээ эмтлэх - зүрх шимшрэх, тэсгэлгүй өр өвдөн хайрлах~Эх улсдаа харьж ирснээс хойш арав гаруй жилийн турш цуглуулсан үе тасарч үндэс залгахаасаа өнгөрөх шахсан эртний дууны тэмдэглэл, овооны бумбан дотроос гарсан шүлэг дууллын сэг тамтгийг нийлүүлэн зүйчилж сийрүүлж авсны гайгаас болоод гэр нь сүйдэж гэргий нь хорлогдсон билээ. Өөрөө ч одоо болтол “тагнуул”-ын нэр дүүжилж малгай өмссөөрөө. Өлгий нутгийнхаа төлөө өнчин элгээ эмтлэн байж, өөрийн сурсан жаахан эрдмээ гаргая гэсэн чинь ийм болчихлоо. Ай! Юуг нь хэлэх вэ (Жамбалжав, Дуучны хувь заяа).

↑ өөрийн гэх өнчин ишиггүй

↑ талд хаягдсан өнчин янзага шиг

Хэвшмэл хэлц

Ахас захсаа хүндлэн дүүчилж

Өнчин бэлбэснээ хүндлэн хайрла

Огторгуйгаас буусан мөндөр гэрт ширүүн

Өнчин ганц хүнд ноён ширүүн

Олон хүн эвгүй бол

Оорцог хүний идэш болно

Өнөр хүн эвгүй бол

Өнчин хүний элэг болно

Өвгөө өвдгөө мэддэггүй

Өнчин өргөснөө мэддэггүй

Өдрийн маханд эзэн олон

Өнчин хүүхдэд ноён олон

Өдрийн тогооны өмч олон

Өнчин хүүхдийн ноён олон

Өдрийн хоолны эзэн олон

Өнчин хүүхдийн зовлон олон

Өдрийн хоолонд өмч олон

Өнчин хүнд ноён олон

Өндөр уул оройдоо цастай

Өнчин хүн сэтгэлдээ зовлонтой

Өндөр хадны өвөр хар

Өнчин хүний элэг хар

Өнөр гэж айшгүй

Өнчин гэж өрөвдөшгүй

Өнөр хүнд нөхөр олон

Өнчин хүнд ноён олон

Өнчин боловч хүн

Өвөн боловч гэр

Өнчин гэж бүү гунигла

Өнөр гэж бүү өмгөөл

Өнчин хүн дууламтгай

Үгээгүү хүн зээлэмтгий

Өнчин хүн дууч

Үгээгүү хүн үлгэрч

Өнчин хүн өөд

Өнчин хүн өөлөмтгий

Өндөр мод шуугимтгай

Өнчин хүн өөч

Өглөгч хүн тусч

Өнчин хүнд ноён

Өлөн хүнд идээ

Өнчин хүний элэг хар

Өндөр уулын өвөр хар

Өнчин хүүд үг бий

Үргэдэг моринд учир бий

Өнчин хүүхэд хэрүүлд дуртай

Өлөн тэмээ хэрсэнд дуртай

Өнчин хэнз

Өрөөсөн ганц

Өөрийн юм биш

Өнчин юм гэх шиг

Өтгөс хөгшдийг хүндлэн тахимд

Өнчин өрөөснийг асран торд

Үгүй хүн үлгэрч

Өнчин хүн дуулаач

Үргэсэн моринд ташуур олон

Өнчин хүүхэнд эзэн олон

Үүл гарвал бороотой

Өнчин гарвал зовлонтой

Үүл ээдэрвэл бороотой

Өнчин үлдвэл зовлонтой

Хаданд ургасан бут зожиг

Өнчин өссөн хүн хажиг

Хойт эхийн цуцал бэрх

Өнчин хүний хорон бэрх

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Өнчинг асарвал хүн болдог

Өргүүлдгийг асарвал мал болдог

Тайлбар: харж хандах хүнгүй хүнийг өргөн тэтгэвэл сайн хүн болж хүмүүжих, ядарч туйлдсан малыг сайн тэжээвэл сэхдэг