Rhynia
| Rhynia | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Reconstructie van Rhynia gwynne-vaughanii[1] | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Geslacht | |||||||||
| Rhynia † Kidston & Lang (1917) | |||||||||
| Soorten | |||||||||
|
R. gwynne-vaughanii | |||||||||
| |||||||||
Rhynia[2][3][4] is een geslacht van uitgestorven primitieve vaatplanten (behorend tot de embryofyten) uit het Onder-Devoon. De enige beschreven soort is Rhynia gwynne-vaughanii, die gevonden is in de Schotse Rhynie Chert. Rhynia was een sporofyt[5] die op het land leefde. Het geslacht was duidelijk verder ontwikkeld dan de mossen en was basaal voor moderne vaatplanten.
R. gwynne-vaughanii werd voor het eerst als soort beschreven in 1917.[6] Later werd hier nog R. major aan toegevoegd, maar deze soort werd later omgedoopt in Aglaophyton major, waarmee ze onder een ander geslacht valt. De fossiele exemplaren uit de Rhynie Chert groeiden in de buurt van een silicarijke hete bron. Rhynia groeide samen met andere primitieve vaatplanten als Asteroxylon mackei, een mogelijke voorouder van de Lycopsida; en met voorlopers van vaatplanten als Aglaophyton major, een basale vorm voor alle echte vaatplanten.[7]
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]
Rhynia had een wortelstok die over de bodem liep, waaruit min of meer dichotome vertakkingen in de vorm van stengels omhoog groeiden. De tracheïden (vaten die vloeistoffen omhoog brachten) waren versterkt met ringvormige of schroefvormige verdikkingen van de celwand, die in Aglaophyton misten.[8] Veel populaties moeten uit klonen hebben bestaan. Bewijs voor de voortplanting van de gametofyt zijn gevonden in de vorm van kleine bolvormige gametangia op de stengels van Rhynia, die als fossiel de geslachtsnaam Remyophyton delicatum hebben gekregen.[9] Net als bij Aglaophyton major, Horneophyton lignieri en Nothia aphylla[10] waren de gametofyten van Rhynia slechts van één geslacht per as: ze waren eenhuizig (mannelijk of vrouwelijk). Deze assen waren mede gevormd uit vaatcellen, in tegenstelling tot bijna alle gametofyten bij moderne varens, uitgezonderd het geslacht Psilotum.[11]
Taxonomie
[bewerken | brontekst bewerken]Twee soorten Rhynia werden aanvankelijk beschreven door R. Kidston en W. H. Lang uit het Rhynie chert-bed: R. gwynne-vaughanii in 1917 en R. major in 1920. R. gwynne-vaughanii werd genoemd door Kidston en Lang ter ere van hun voormalige collega, de botanicus Helen Gwynne-Vaughan. Een studie van het vaatweefsel van de twee door David S. Edwards in 1986 leidde tot de conclusie dat de celstructuur van R. major geen secundaire verdikkingsstaven had die werden gezien in het xyleem van R. gwynne-vaughanii en leek meer op het watergeleidingssysteem (hydrome) van mossporophytes. Zijn conclusie was dat R. gwynne-vaughanii thuishoort bij de vaatplanten, terwijl R. major behoort tot de bryophyta. Dienovereenkomstig bracht hij het over naar een nieuw geslacht als Aglaophyton, waardoor R. gwynne-vaughnii de enige soort van Rhynia bleef. Rhynia is het type geslacht voor de rhyniophyten, opgericht als de onderverdeling Rhyniophytina door Banks, maar sindsdien behandeld in verschillende rangen.
Literatuur
- (en) Bateman, R.M.; Crane, P.R.; Dimichele, W.A.; Kenrick, P.R.; Rowe, N.P.; Speck, T. & Stein, W.E.; 1998: Early evolution of land plants: Phylogeny, Physiology, and Ecology of the Primary Terrestrial Radiation, Annual Reviews in Ecology and Systematics 29(1), p. 263-292.
- (en) Edwards, D.S.; 1980: Evidence for the sporophytic status of the Lower Devonian plant Rhynia gwynne-vaughanii (Kidston and Lang), Review of Palaeobotany and Palynology 29, p. 177-188.
- (en) Holloway, J.E.; 1939: The gametophyte, embryo and young rhizome of Psilotum triquetrum Schwarz, Annals of Botany 3, p. 313-336.
- (en) Kerp, H.; Trewin, N.H. & Hass, H.; 2004: New gametophytes from the Early Devonian Rhynie chert, Transactions of the Royal Society of Edinburgh (Earth Sciences) 94, p. 411–428.
- (en) Kidston, R. & Lang, W.H.; 1917: On Old Red Sandstone plants showing structure from the Rhynie chert bed, Aberdeenshire. Part I: Rhynia gwynne-vaughanii, Transactions of the Royal Society of Edinburgh 5, p. 761-784.
- (en) Remy, W. & Hass, H.; 1996: New information on gametophytes and sporophytes of Aglaophyton major and inferences about possible environmental adaptations, Review of Palaeobotany and Palynology 90, p. 175–93.
- (de) Remy, W. & Hass, H.; 1991a: Langiophyton mackiei nov. gen., nov. spec., ein Gametophyt mit Archegoniophoren aus dem Chert von Rhynie (Unterdevon Schottland), Argumenta Palaeobotanica 8, p. 69–117.
- (de) Remy, W. & Hass, H.; 1991b: Kidstonophyton discoides nov. gen. nov. spec., ein Gametophyt aus dem Chert von Rhynie (Unterdevon, Schottland), Argumenta Palaeobotanica 8, p. 29–45.
- (de) Remy, W. & Remy, R. 1980: Lyonophyton rhyniensis n. gen. et nov. spec., ein Gametophyt aus dem Chert von Rhynie (Unterdevon,Schottland), Argumenta Palaeobotanica 6, p. 37–72.
Noten
- ↑ P. Kenrick, P.R. Crane (1997) The origin and early diversification of land plants. A cladistic study. Smithsonian Institution Press, Washington & London, ISBN 1-56098-729-4. Fig. 4.8, p. 101.
- ↑ (en) Features and Anatomy of Rhynia (With Diagram). Biology Discussion (16 september 2016). Geraadpleegd op 09-01-2023.
- ↑ (en) Rhynia. Oxford Reference. Geraadpleegd op 09-01-2023.
- ↑ (de) Rhynia. www.spektrum.de. Geraadpleegd op 09-01-2023.
- ↑ Edwards (1980)
- ↑ Kidston & Lang (1917)
- ↑ Edwards D.S. (1986) Aglaophyton major, a non-vascular land-plant from the Devonian Rhynie chert. Botanical Journal of the Linnean Society, 93- 173-204.
- ↑ Zie voor de plantenfysiologie bijvoorbeeld Bateman et al (1998); Edwards (1980)
- ↑ Kerp et al (2004)
- ↑ Zie Remy & Hass(1996) en Remy & Remy (1980) over Aglaophyton; Remy & Hass (1991a) over Horneophyton en Remy & Hass (1991b) over Nothia
- ↑ Holloway (1939)
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Rhynia gwynne-vaughanii op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.