wel

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  wel    (hulp, bestand)
• IPA: / wɛl / (1 lettergreep); /ʋɛl/

Woordafbreking

• wel

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘bron’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1001
• In de betekenis "goed" van het Oudnederlandse wala. Via het Protogermaanse *welō verder te herleiden tot Proto-Indo-Europees uelh1-, uolh1-, "kiezen" (zelfde wortel als willen)

	stellend
onverbogen	wel
verbogen

Bijwoord

wel

1. een ontkenning weerleggend, vaak geschreven met accentteken

   • Ik denk dat hij het wél gedaan heeft. 

2. een toegeving makend; weliswaar

   • Hij is wel aanwezig, maar hij let niet op. 
   • Ik heb veel haar op mijn benen en armen, wel nauwelijks zichtbaar omdat ik heel licht ben. 
   • Ik zou nou toch nog maar wel eens even goed nadenken! 

3. een grote hoeveelheid van iets benadrukkend, waarbij tegelijk verbazing en/of verwondering wordt uitgedrukt

   • Hij heeft wel zes pannenkoeken naar binnen zitten werken. 

4. bevestiging zoekend voor iets onzekers

   • Heb je het licht wel uitgedaan? 
   • Klopt dat wel? 
   • Doet deze het wel? 

5. bevestiging zoekend voor iets dat min of meer vaststaat, iets veronderstellend

   • Je zult wel dorst hebben? 
   • Ach, het zal wel lukken. 

6. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord, (verouderd) goed, gunstig

   • Hij vaart er wel bij. 
   • weldoen: Doe wel en zie niet om. 

Schrijfwijzen

• wél (beklemtoonde vorm)
• wèl (alternatief voor beklemtoonde vorm tot 1996)

Hyponiemen

   

awel dan wel dank je wel dank jullie wel dank u wel dankjewel dankuwel evenwel hoewel jawel je-weet-wel oftewel ofwel slaapwel vaarwel vrijwel welwel wonderwel zowel

Afgeleide begrippen

   

Welmoed Wels wel bedankt wel degelijk wel en wee welaan welbedacht welbedoeld welbedoelend welbegrepen welbehaaglijk welbehagen welbekend welbemind welbepaald welberaden welbereid welbeschouwd welbespraakt welbesteed welbevinden welbewust welbezocht weldaad weldadig weldenkend weldoen weldoende weldoener weldoordacht weldoortimmerd weldoorvoed weldra weledel weleens weleer weleerwaard welgaan welgeaard welgeboren welgebouwd welgegrond welgekend welgekleed welgekomen welgekozen welgelegen welgelukken welgemaakt welgemanierd welgemeend welgemikt welgemoed welgemutst welgeordend welgeschapen welgesteld welgeteld welgevallen welgevallig welgevoed welgevormd welgevuld welgezind welhaast welhebbend welingelicht welingericht weliswaar welja welklinkend welkom welkomst wellevend wellicht wellsturbine welluidend wellust welmenend welnee welnemen welnu welomlijnd welomschreven welopgevoed welordening welordeningsprincipe weloverdacht weloverwogen welriekend welslagen welsprekend welstand welstellend welterusten weltevreden welvaart welvaren welvarend welverdiend welversneden welverzorgd welvoeglijk welvoorzien welwel welwijs welwijze welwillend welzalig welzeker welzijn

Uitdrukkingen en gezegden

   

wel degelijk Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel liegen keert zich tegen je, altijd! - met een leugen schiet iemand niets op omdat de waarheid altijd vroeg of laat naar buiten komt Dat zit wel snor De beste breister laat wel eens een steek vallen ook diegene die het kundigst is maakt fouten De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen over kleine fouten van een ander vallen, terwijl de eigen grote fouten niet worden gezien Doe wel en zie niet om doe datgene wat je doet goed, doe goede daden, maar verwacht niet geprezen te worden of een dankjewel daarvoor Doe wel naar mijn woorden, maar ziet niet naar mijn daden ik geef raad waar je je het beste aan kan houden, maar ik doe het zelf niet Een oude bok lust wel eens een groen blaadje een oud persoon kan kan wel eens verliefd zijn op een vrij jong iemand Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken als iemand van uiterlijk is veranderd, maar niet van karakter; ook wanneer een mens ouder wordt, heeft die nog steeds dezelfde karaktertrekken Er is geen koe zo bont of er zit wel een vlekje aan niets is perfect Er is geen pot zo scheef, of er past wel een deksel op ook voor een minder mooi meisje is er een man te vinden Het beste paard struikelt (ook) wel eens ook de beste maakt wel eens een fout Hij heeft de klok wel horen luiden maar weet niet waar de klepel hangt hij heeft iets gehoord, trekt conclusies, maar kent niet het totaalplaatje Komt men over de hond, dan komt men ook (wel) over de staart als men het moeilijkste gehad heeft is de rest eenvoudiger te doen Parijs is wel een mis waard om een voordeel te behalen bij tegenstanders aansluiten Zijn eigen boontjes wel kunnen doppen Menen dat men andermans hulp niet nodig heeft Zonder geluk vaart niemand wel alleen met hard werken komt men er niet, ook een beetje geluk is nodig om ergens te komen

Spreekwoorden

• [2] als de berg niet naar Mohammed komt, komt Mohammed wel naar de berg

Vertalingen

    1. een ontkenning weerleggend   

Duits: schon (de), wohl doch (de)

Nedersaksisch: wal (nds)

    2. een toegeving makend   

Duits: mag (de), wohl (de)

Engels: may (en)

    3. een grote hoeveelheid benadrukkend   

Duits: nicht weniger als (de) Engels: no less than (en)

Nedersaksisch: wal (nds)

    wel degelijk   

Duits: sehr wohl (de), durchaus (de), ganz bestimmt (de)

Tussenwerpsel

wel

1. uitdrukking van verbazing

   • Wel, wel, wie hebben we daar! 

2. gebruikt om iets in te leiden of nader te verduidelijken; welnu

   • Wel, dit ging als volgt.... 
   • Wel, vertel eens op! 

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	wel	wellen
verkleinwoord	welletje	welletjes

Zelfstandig naamwoord

de wel v / m

1. (waterbeheer) een plaats waar water uit de grond tevoorschijn komt

   • Er zit een wel onder onze kelder en dat water moet afgepompt. 

Synoniemen

• bron

Hyponiemen

• bronwel

Afgeleide begrippen

• welbalk, weldorpel, welgat, welijzer, wellen, welpomp, welput, welstaal, welton, welwater, welzand

	stellend
onverbogen	wel
verbogen	(alleen predicaat)

_{Niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie als bijvoeglijk naamwoord}

Bijvoeglijk naamwoord

wel

1. gezond, in orde

   • Ik ben niet wel. 

Antoniemen

• onwel

Werkwoord

vervoeging van
wellen

wel

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wellen
   

   • Ik wel. 

2. gebiedende wijs van wellen
   

   • Wel! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wellen
   

   • Wel je? 

Gangbaarheid

• Het woord wel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wel" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Nedersaksisch

Bijwoord

wel

1. wel

Vragend voornaamwoord

wel

1. wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Schrijfwijzen

• wä
• we
• wie
• wol

Synoniemen

• 'keen
• welkeen
• wokeen

Urkers

Bijwoord

wel

1. wel

Veluws

Bijwoord

wel

1. (Oost-Veluws) wel

Westfaals

Vragend voornaamwoord

wel

1. (Münsterlands) wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Schrijfwijzen

• wä
• we