wit

Nederlands

 

wit

Uitspraak

• Geluid:  wit    (hulp, bestand)
• IPA: / wɪt / (1 lettergreep); /ʋɪt/

Woordafbreking

• wit

Woordherkomst en -opbouw

• [A] erfwoord, via Middelnederlands wit van Oudnederlands wit, in de betekenis van ‘kleurnaam’ aangetroffen vanaf 901
  • [3] omdat het middelpunt van een schietschijf traditioneel een wit gekleurd was
• [B] erfwoord, via Middelnederlands wit / witte van Oudnederlands witti, in de betekenis van ‘wijsheid’ aangetroffen vanaf 901

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	wit	witten
verkleinwoord	witje	witjes

Zelfstandig naamwoord

[A] het wit o

1. (kleur) lichtst mogelijke kleur, kleur die wordt waargenomen bij een gelijkmatige vermenging van alle zichtbare kleurtinten in het spectrum

   • Heeft u die ook in het wit? 
   • Grijs, wit en zwart zijn achromatische kleuren en dat betekent letterlijk dat dit kleuren zijn ‘zonder een echte kleur’. 

2. voorwerp of substantie met een zeer heldere, lichte kleur
3. (figuurlijk) waar je op gericht bent, wat je probeert te bereiken

Vertalingen

    1. lichtst mogelijke kleur   

Afrikaans: wit (af) Aino: retar Baskisch: zuri (eu) Bosnisch: bijela (bs) Bretons: gwenn (br) Bulgaars: бял (bg) m Catalaans: blanc (ca) m, blanca (ca) v blanc (ca) Cebuano: puti Chinees: 白色 (zh) (báisè) Corsicaans: biancu (co) Deens: hvid (da) Duits: weiß (de), weiss (de) Engels: white (en) Esperanto: blanko (eo) Estisch: valge (et) Fins: valkoinen (fi), valkea (fi) Frans: blanc (fr) Fries: wyt (fy) Grieks: άσπρος (el), λευκός (el) Guarani: morotĩ (gn) Hebreeuws: לבן (he) Hindi: सफ़ेद (hi) (safed) Hongaars: fehér (hu) Ido: blanka (io) Iers: bán (ga) Indonesisch: putih (id) Interlingua: blanco (ia) Italiaans: bianco (it) Japans: 白 (ja) Javaans: putih (jv), pethak (jv)

Koerdisch: spî (ku) Kroatisch: bijela (hr) Latijn: albus (la) m, alba (la) v, album (la) o, candidus (la) m Limburgs: wit (li), wiet (li) Mantsjoe: šanyan, šanggiyan Marathi: pandhara (mr) Nauruaans: õbũrũbũr (na) Nedersaksisch: saf (nds) Oekraïens: білий (uk) m Perzisch: سِفيد (fa) Pools: biały (pl) m, biała (pl) v, białe (pl) o Portugees: branco (pt) Quechua: yuraq (qu) Roemeens: alb (ro) m, albă (ro) v Russisch: белый (ru) Siraya: mapuli, mapuni Sloveens: bela (sl) v Slowaaks: biely (sk) Spaans: blanco (es) Tagalog: puti (tl) Taroko: bahagai Tibetaans: དཀར་པོ་ (bo) Tsjechisch: bílý (cs) Tupinambá: ting Turks: beyaz (tr), ak (tr) Veluws: wit Vietnamees: trắng (vi), bạc (vi), bạch (vi) Welsh: gwen (cy) Wit-Russisch: белы (be) Zweeds: vit (sv)

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	wit	witter	witst
verbogen	witte	wittere	witste
partitief	wits	witters	-

Bijvoeglijk naamwoord

[A] wit

1. (kleur) de kleur wit hebbend

   • Hij rijdt in een witte auto. 
   • Sneeuw is wit, doordat alle ijskristallen op elkaar zijn gestapeld, over elkaar heen gegooid en neer zijn gedwarreld. 

   ▸ De zwart verkoolde buitenkant omhulde zacht, wit vlees.

   ▸ Ik liep op een tapijt van kleine witte en roze bloemen en kon mijn geluk niet op.

2. een lichte huidskleur hebbend

   • De witte man. 

• 
  1. Een potje met deksel van wit porselein.

Hyponiemen

• [1] (intensivering) hagelwit, inwit, krijtwit, parelwit, sneeuwwit
• [1] (intensivering) krijtwit, lijkwit, spierwit

   

beeldwit blauw-wit blauwwit crèmewit de Wit dimwit doelwit eiwit geelwit grauwwit grijs-wit grijswit groen-wit groenwit halfwit helderwit helwit inwit ivoorwit kiemwit kippenwit kremserwit leliewit loodwit melkwit mengwit oogwit ossenwit paars-wit papyruswit plaatwit pluimwit preiwit rood-wit rookwit roomwit schelpwit signaalwit titaanwit vaalwit verkeerswit vuilwit warmwit witte kerst zilverwit zinkwit zuiver wit zuiverwit zwart-op-wit zwart-wit

Afgeleide begrippen

   

Belgischwitblauwstier Wit-Rus Wit-Rusland Witte Donderdag Witte Donderdagen Witte Donderdagjes Witten Witteveen Witveen Witzand boze witte man rood-wit-blauw wit-blauw wit-rood wit-zwart wit-zwartfoto witachtig witbalans witbestoven witbier witbloedig witbloemig witblond witboek witbol witbont witborstel witbrood witgat witgatje witgedekt witgeel witgehandschoend witgejast witgekalkt witgekleurd witgelakt witgeld witgepleisterd witgeschilderd witgetint witgeverfd witglas witgloeiend witgoed witgoud witgouden witgrijs witgroen witharen witharig witheer witheet witheid withoen without withouten witjas witkalk witkar witkiel witkop witkopaap witkoper witkuif witkwast witleren witlof witloof witloog witmaker witmarmeren witmetaal witneussaki witoog witpoot witregel witrot witruimte witspeler witstok witstuitbarmsijs witte bes witte haai witte haaien witte haaitjes witte ibis witte ibisjes witte ibissen witte kornoelje witte kwikstaart witte kwikstaartjes witte wijn witte wijnen witte wijntjes wittebrood wittebroodje wittekaas wittekool witteman witten wittenbuik witvis witvissie witvoet witwassen witwasser witwerk witwerker witziekte zwart-wit-tv

Uitdrukkingen en gezegden

• de prins op het witte paard
  De man van iemands dromen
• een wit voetje halen
  een goede indruk bij iemand maken, zich bij iemand in de gunst werken
• witte raaf
  iets wat heel zeldzaam is
• wit wegtrekken
  verbleken van schrik
• witte woede
  verzet door werknemers in de zorg tegen bezuinigingsplannen
• zwart op wit
  schriftelijk vastgelegd (bij afspraken en toezeggingen)

Spreekwoorden

• aprilletje zoet heeft ook nog weleens een witte hoed
• aprilletje zoet sneeuwt nog wel een witte hoed
• witte paarden hebben veel stro nodig
  rijke, pronkzieke vrouwen geven hoge onkosten

Vertalingen

    1. kleur   

Bulgaars: бял (bg) m, бяла (bg) v, бяло (bg) o, бели (bg) mv Duits: weiß (de) Engels: white (en)

Nedersaksisch: wit (nds), witt (nds) Pennsylvania-Duits: weiss (pdc) Tsjechisch: bílý (cs)

Kleuren in het Nederlands (nld) (de kleuren zijn slechts indicatief) (zie ook: RAL-kleuren)

Werkwoord

vervoeging van
witten

[A] wit

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van witten
2. gebiedende wijs van witten

Zelfstandig naamwoord

[B] het wit o

1. (verouderd) verstand
2. (verouderd) kennis
3. (verouderd) mening
4. (verouderd) karakter

Gangbaarheid

• Het woord wit staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wit" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de lichtst mogelijke kleur, in wezen geen kleur op zich maar een combinatie van alle zichtbare kleuren in het spectrum

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de kleur wit hebbend

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit

Angelsaksisch

Uitspraak

• IPA: /wit/

Persoonlijk voornaamwoord

wit

1. wij twee.

Engels

Uitspraak

• Geluid:  wit (VS)    (hulp, bestand)

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord van Angelsaksisch witt. Verder te herleiden tot Protogermaans *wit-, Indo-Europees *weid-.

enkelvoud	meervoud
wit	wits

Zelfstandig naamwoord

wit

1. scherpzinnigheid, vernuft, verstand

vervoeging
onbepaalde wijs	to  wit
he/she/it	wits
verleden tijd	wit
voltooid deelwoord	wit
onvoltooid deelwoord	witting
gebiedende wijs	wit

Werkwoord

wit

1. (verouderd), overgankelijk weten

Afgeleide begrippen

• bewit
• unwitting
• witness

Gotisch

	enkelvoud	tweevoud	meervoud
nominatief	ik	wit	weis
accusatief	mik	ugkis	uns/unsis
genitief	meina	ugkis	unsara
datief	mis	*ugkara	uns/unsis

Persoonlijk voornaamwoord

wit

1. wij twee (nominatief van de eerste persoon tweevoud)

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /wɪt/ (Etsbergs)

Woordherkomst en -opbouw

• Mogelijk een leenwoord uit het Nederlands.

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit

Zelfstandig naamwoord

wit o

1. (kleur) wit

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	wit	-	-	-	witter	-	-	-
genitief	wits	-	-	-	witter	-	-	-
locatief	wittes	-	-	-	wittese	-	-	-
datief	witte	-	-	-	witter	-	-	-
accusatief	wit	-	-	-	witter	-	-	-

Synoniemen

• wiet

Nedersaksisch

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	wit	witten
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de lichtst mogelijke kleur, in wezen geen kleur op zich maar een combinatie van alle zichtbare kleuren in het spectrum

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de kleur wit hebbend

Schrijfwijzen

• witt

Sallands

Zelfstandig naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de lichtst mogelijke kleur, in wezen geen kleur op zich maar een combinatie van alle zichtbare kleuren in het spectrum

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de kleur wit hebbend

Twents

Zelfstandig naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de lichtst mogelijke kleur, in wezen geen kleur op zich maar een combinatie van alle zichtbare kleuren in het spectrum

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de kleur wit hebbend

Veluws

Zelfstandig naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de lichtst mogelijke kleur, in wezen geen kleur op zich maar een combinatie van alle zichtbare kleuren in het spectrum

Bijvoeglijk naamwoord

wit

1. (kleur) wit; de kleur wit hebbend