worden

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  worden    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈwɔrdə(n) / (2 lettergrepen)
• IPA:
  • (Noord-Nederland): /ˈʋɔrdə(n)/
  • (Vlaanderen, Brabant): /ˈβ̞ɔrdə(n)/
  • (Limburg): /ˈwɔrdə(n)/

Woordafbreking

• wor·den

Woordherkomst en -opbouw

• Te herleiden tot Protogermaans *werþan(an)-, Indo-Europees *werþ-. De oorspronkelijke betekenis was "draaien". In de niet-ruimtelijke betekenis van ‘in de genoemde toestand raken, hulpwerkwoord van de lijdende vorm’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901.

[1] erfwoord afkomstig van: Middelnederlands: werden Oudnederlands: werthan Germaans: *werþanan Indo-Europees: *wert-/*werþ-

Verwant in Germaans: West: Engels: weird, worth (Angelsaksisch: weorþan), Duits: werden, (Oudhoogduits: werdan), Fries: wurde (Oudfries: wertha) Noord: Zweeds: varda, Deens: vorde, Noors: verta, verte, verda, (Nynorsk: vart, Oudnoords: verða), IJslands/Faeröers: verða Oost: Gotisch: wairþan

Verwant in Romaans: Italisch Latijn: vertere, Frans: verser, Italiaans: versare, Spaans: versar

Verwant in andere Indo-Europese talen: Litouws: vir̃sti, vartýti Russisch: вертеть

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
worden	werd/ (verouderd) wierd	geworden
klasse 7	volledig

Werkwoord

worden

1. hulpwerkwoord vormt de lijdende vorm

   • "Ik word geslagen" is een lijdende zin. 

   ▸ Door een klein raam werden we steeds fel verlicht door de bliksem.

2. koppelwerkwoord gaan zijn, zich ontwikkelen tot

   • Hij wil piloot worden als hij groot is. 

   ▸ Na veel passen en meten werd duidelijk dat we om en om op onze zij moesten gaan liggen.

   ▸ Dit zou toch niet mijn laatste nacht op aarde worden? Met zeven andere hikers zou ik de nacht in deze piepkleine ruimte van drie bij drie meter moeten doorbrengen.

   ▸ Maar het is jouw leven en als je er blij van wordt moet je het gewoon doen.’ Mijn twaalfjarige dochter was stil en hield zich op de vlakte.

3. ergatief, (financieel) gaan kosten

   • Dat wordt dan zes euro tien, mevrouw! 

Opmerkingen

1. Verleden tijd is soms ook wierd.

   • 'Owienie alleen, de jongste, en
     wierd geen vogel, maar zat spraakloos,
     oud, verrunseld daar, en lustloos,... 

Hyponiemen

• blauwwordens, gewaarworden, geworden, ontworden, verworden

Afgeleide begrippen

• wording

Uitdrukkingen en gezegden

   

Als de ene hand de ander wast worden ze allebei schoon. wanneer je samenwerkt en elkaar helpt, is hetgeen gebeuren moet sneller gedaan De soep wordt nooit zo heet gegeten als ze wordt opgediend. de uitvoer van erg strenge maatregelen valt in de praktijk erg mee; de woorden van iemand worden minder zwaar opgepakt dan dat ze uitgesproken zijn Door schade en schande wordt men wijs. een mens leert het beste van z'n fouten Door vragen wordt men wijs. door het stellen van vragen kun je veel te weten komen en veel kennis opdoen Ergens heet noch koud van worden zich nergens iets van aantrekken Groen en geel voor de ogen worden duizelen en/of erg van schrikken Het beste paard van stal wordt overgeslagen. grappige uitspraak wanneer iemand overgeslagen wordt Maak je maar boos, dan heb je twee keer werk, één keer om boos te worden, en één om niet meer boos te zijn. woede kost veel energie en lost niets op Met de maat waarmee gij meet, zal u weder gemeten worden. op de manier zoals je een ander behandelt zal je ook zelf behandeld worden Met passen en meten wordt de tijd versleten. men moet het aanpakken en geen tijd met onbelangrijke dingen verspillen Op de bon geslingerd worden Op staande voet (ontslagen worden) direct Uitstel is geen afstel. (Tegenovergestelde wordt ook vaak gebruikt: Uitstel is afstel). als je iets uitstelt wil dat nog niet zeggen dat je het nooit meer gaat doen (Tegenovergestelde: je kunt het beter maar meteen doen, als je het uitstelt, komt het er vaak niet meer van) Vieze varkens worden niet vet. als iemand te kieskeurig is, krijgt die wellicht te weinig eten Wie met pek omgaat, wordt ermee besmet. wie met slechte mensen omgaat neemt de gewoontes van die mensen over Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje. je kunt nooit boven de stand komen waarin je geboren bent. Arm geboren, zal wel arm blijven

Vertalingen

    1. vormt de lijdende vorm   

Duits: werden (de)

    2. gaan zijn, zich ontwikkelen tot   

Bulgaars: ставам (bg), случва се (bg) Duits: entstehen (de), werden (de)

Oudnoords: verða

Onderstaande vertalingen dienen nagekeken te worden en omgezet in de bovenstaande tabellen. Nummers na de vertalingen komen niet noodzakelijk overeen met de opgegeven definities. Voor meer uitleg zie WikiWoordenboek:Hoe vertalingen nakijken.

    1.   

Engels: will be (en), to be (en), get (en), become (en), amount to (en), will be (en) Frans: être (fr), devenir (fr), se faire (fr), faire (fr)

Papiaments: bira Spaans: ser (es), convenir (es), convertirse (es), devenir (es), volverse (es)

Gangbaarheid

• Het woord worden staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "worden" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.