Aargau
| Aargau | |||
| Argovie, Argovia, Argovia | |||
| kanton | |||
 | |||
|
|||
| Forkorting: AG | |||
| Land |  Sveits
| ||
|---|---|---|---|
| Del av | North West Switzerland | ||
| Hovudstad | Aarau | ||
| Høgaste punkt | Geissfluegrat | ||
| • høgd | 908 moh. | ||
| Areal | 1 403,77 km² | ||
| Folketal | 678 207 (31. desember 2018)[1] | ||
| Kanton sidan | 1803 | ||
 Aargau 47°25′05″N 8°06′36″E / 47.418°N 8.11°E | |||
 Kart som viser Aargau.
| |||
| Wikimedia Commons: Canton of Aargau | |||
Aargau er ein kanton i Sveits.
Geografi
[endre | endre wikiteksten]
Aargau ligg nord i Sveits, ved dei austlega utløparane til Jurafjella. Kantonen ligg ved det nedre løpet til elva Aare, som har gitt namn til han. Hovudstaden i kantonen er Aarau. I nord grensar kantonen til Tyskland ved grenseelva Rhinen, i aust til kantonen Zürich, i sør til kantonane Luzern og Zug og i vest til kantonane Bern, Solothurn og Basel-Landschaft.
Folkesetnad
[endre | endre wikiteksten]Aargau har tysk som offisielt språk. Tysk vert tala av 87,1 % av folket. 79,3 % er sveitsarar og 20,7 % utlendingar. Den opphavlege folkesetnaden er om lag likt delt mellom katolske og protestantiske kristne. I 2000 var 40,1 % romersk-katolske og 37,2 % protestantiske. Dei største byane er Wettingen (19 454 ib.), Baden (17 098 ib.) og Aarau (15 791 ib.)
Distrikt og kommunar
[endre | endre wikiteksten]Aargau består av elleve distrikt, som i 2010 omfatta til saman 220 kommunar. Distrikta har namn etter sine hovudstader: Aarau, Baden, Bremgarten, Brugg, Kulm, Laufenburg, Lenzburg, Muri, Rheinfelden, Zofingen og Zurzach.
Historie
[endre | endre wikiteksten]Namnet Aargau vert første gong nemnt i 763. På 1300-talet kom Øvre Aargau under Bern. Nedre Aargau, som i dag utgjer kantonen Aargau, høyrde i mellomalderen først under grevane av Lenzburg, så grevane av Kyburg og så hertugane av Habsburg. I 1415 vart det erobra av sveitsarane. Den vestlege delen kom under styre av Bern, den austlege under Zürich.
I 1798 vart Aargau erobra av franskmennene. I eit halvt år var Aarau hovudstad i republikken Helvetia og soleis den første hovudstaden i Sveits. Det vart danna tre kantonar - Aargau, Baden og Fricktal. Den noverande kantonen vart danna av Napoleon i 1803. Etter Napoleon sitt fall i 1815 fekk kantonen eit aristokratisk dominert styre, men frå 1830 vart dette gjort om, og kantonen vart ein av dei liberale kantonane. Mange demokratiske flyktningar frå Tyskland fekk tilhald her. I 1841/43 vart alle kloster i kantonen oppløyste, før nonneklostera igjen vart tillatne. Dette var ei av årsakene til borgarkrigen i Sveits i 1847, som førte fram til den moderne sveitsiske sambandsstaten.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Bilanz der ständigen Wohnbevölkerung nach Kanton, definitive Jahresergebnisse, 2018». statistisk byrå. Henta 28. august 2019.
