Sapayoa
| Sapayoa | |
 Sapayoa | |
Læte | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  Livskraftig Utbreiinga av sapayoa | |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Fuglar Aves |
| Orden: | Sporvefuglar Passeriformes |
| Familie: | Sapayoidae |
| Slekt: | Sapayoa |
| Art: | Sapayoa S. aenigma |
| Vitskapleg namn | |
| Sapayoa aenigma | |
Sapayoa (Sapayoa aenigma) er ein sporvefugl i underorden Tyranni funnen i låglandet i regnskogar i Panama og nordveste Sør-Amerika. Som epitetet aenigma ('enigma') ymtar om, har relasjonane til andre fugleartar lenge vore gåtefulle.
Skildring
[endre | endre wikiteksten]Sapayoa er 15 cm lang, han er nær einsfarga oliven, men litt bleikare underside, litt gråleg på hale og venger og med litt gulskjær i strupen. Kjønna er like, men hannen har ein liten gul flekk øvst på hovudet. I habitus liknar han ein større, langhala breinebba hofugl av manakinar. Han er sjeldan til uvanleg i underskog, og favoriserer ravinar og små bekker.[1] Vanlegvis ser ein dei i par eller fleirartsflokkar. Dei kan drive fjørpleie i lange periodar, avbroten av flukt for å plukke frukt eller fange insekt. Dei tar insekt frå lauvverk eller i lufta med det flate, breie nebbet sitt på ein måte som minner om nokre tyrannar.[1] Andre aspekt av biologien for denne arten var enno ukjente så seint som i 2003.[2]
Fuglar av denne arten er lett å oversjå, men synast å vere vanleg i eit vidt utbreiingsområde, og IUCN reknar han ikkje som truga.
Taksonomi
[endre | endre wikiteksten]Sapayoa har alltid vore rekna som monotypisk i slekta Sapayoa, og har historisk vore klassifisert i underorden Tyranni. Spesifikt har han lenge vore plassert i manakinfamilien, Pipridae. Likevel blei arten oppført som incertae sedis, 'usikker plassering' i Sibley-Ahlquist-taksonomi, fordi
- «førebels DNA-DNA hybridisering samanlikningar [...] indikerer at denne arten er anten ein slektning av breinebbar, Eurylaimidae, i den gamle verda, eller ei syster gruppe av alle andre Tyrannida, som føreslått av tidlegare biokjemiske studiar [...] I alle høve, han er ikkje ein nær slektning av manakinar eller nokre andre seinare tyrannoid.»[3]
Nyare forsking tyder på at det ikkje er ein suboscine i den nye verda i det heile, men ein suboscine i den gamle verda. I 2004 vart det vist at sapayoa ligg utanfor suboscine i den nye verda.[4] I ein tidlegare DNA-analyse, fann forfattarane Sapayoa
- «som ei djup utgreining i gruppa av breinebbar og pittaer i tropane i den gamle verda.»[5]
Om så er, kan sapayoa vere den siste overlevande arten i den nye verda av ein avstamming som utvikla seg i regionen Australia og Ny-Guinea då Gondwana var i ferd med å splitte opp. Forfedrar til sapayoa kan hypotetisk ha nådd Sør-Amerika via den vestlege delen av Antarktis-halvøya.
I dag er sapayoa nokre gonger plassert i familien Eurylaimidae saman med breinebbar.[6] Andre førebelse plasseringar har vore i asitifamilien Philepittidae,[7] som elles berre finst på Madagaskar og nokre gonger er inkludert i breinebbfamilien.
Likevel er det slik at skilnadane mellom breinebbar og sapayoa funne i 2003-studien berre er litt mindre djupe enn mellom sapayoa og pittaer.[5] Det er òg mogleg, om usannsynleg, at dagens sapayoa jamvel er nærare pittaer enn å breinebbar. Følgjeleg er det gjort framlegg om å plassere sapayoa i ein eigen monotypisk gruppe sapayoafamilien, Sapayoidae,[8] som det er gjort her.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Første versjon av denne artikkelen byggjer på «Sapayoa» frå Wikipedia på engelsk, den 16. desember 2011. Artikkelen gav følgjande referansar:
- BirdLife International 2009. Sapayoa aenigma. In: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. <www.iucnredlist.org>. Henta 15. desember 2011
- Banks, Richard C.; Chesser, R. Terry; Cicero, Carla; Dunn, Jon L.; Kratter, Andrew W.; Lovette, Irby J.; Rasmussen, Pamela C.; Remsen, J. V. Jr.; Rising, James D.; Stotz, Douglas F. & Winker, Kevin (2008): Forty-ninth supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. The Auk 125(3): 758–768. doi:10.1525.auk/2008.9708 PDF fulltext Arkivert 2010-12-12 ved Wayback Machine.
- Chesser, R. Terry (2004): Molecular systematics of New World suboscine birds. Mol. Phylogenet. Evol. 32(1): 11-24. doi:10.1016/j.ympev.2003.11.015 PDF fulltext Arkivert 2007-06-09 ved Wayback Machine.
- Fjeldså, Jon; Zuccon, Dario; Irestedt, Martin; Johansson, Ulf S. & Ericson, Per G.P. (2003): Sapayoa aenigma: a New World representative of 'Old World suboscines'. Proc. R. Soc. B 270(Supplement 2): 238-241. doi:10.1098/rsbl.2003.0075 PDF fulltext[daud lenkje] Electronic supplement[daud lenkje]
- Irestedt, M.; Ohlson, J.I.; Zuccon, Dario; Källersjö, M. & Ericson, Per G.P. (2006): Nuclear DNA from old collections of avian study skins reveals the evolutionary history of the Old World suboscines (Aves: Passeriformes). Zool. Scripta 35(6): 567-580. doi:10.1111/j.1463-6409.2006.00249.x PDF fulltext
- Kemp, Alan & Sherley, Greg H. (2003): Asities. In: Perrins, Christopher (ed.): Firefly Encyclopedia of Birds: 421. Firefly Books. ISBN 1-55297-777-3
- Remsen, J. V., Jr.; Cadena, C. D.; Jaramillo, A.; Nores, M.; Pacheco, J. F. Robbins, M. B.; Schulenberg, T. S., Stiles, F. G.; Stotz, D. F.; & Zimmer, K. J. Version [2009-04-02]. A classification of the bird species of South America. American Ornithologists' Union. HTML full text
- Ridgely, Robert S. & Tudor, Guy (1994): The Birds of South America (Volume 2: The suboscine passerines). University of Texas Press, Austin. ISBN 0-292-77063-4
- Sibley, Charles Gald & Monroe, Burt L. Jr. (1990): Distribution and taxonomy of the birds of the world: A Study in Molecular Evolution. Yale University Press, New Haven, CT. ISBN 0-300-04969-2
Referansar
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 Ridgely & Tudor (1994): p.689, plate 46.
- ↑ Kemp & Sherley (2003)
- ↑ Sibley & Ahlquist (1990)
- ↑ Chesser (2004)
- ↑ 5,0 5,1 Fjeldså et al. (2003)
- ↑ E.g. Banks et al. (2008), Remsen et al. (2009)
- ↑ Kemp & Sherley (2003), men det er ikkje klårt om det var Kemp og Sherley eller Perrins som tok avgjersle om å inkludere Sapayoa i Philepittidae.
- ↑ T.d. Irestedt et al. (2006)