Ans 1480
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
1480 : modernizacion de l'armada francesa per lo rèi Loís XI que decidèt de remplaçar la milicía deis arquiers francs per una infantariá permanenta.
1480 : revirada d'una ataca otoman còntra Ròdes defenduda per l'Òrdre deis Espitaliers (→ 1522).
1480 : mandadís d'una ambaissada etiopiana en Egipte per lo regent. La mission obtenguèt divèrsei concessions dei Mamelocs, compres la nominacion d'un metropolita novèu a la tèsta de la Glèisa Etiopiana. En revènge, l'armada etiopiana, totjorn en guèrra còntra leis estats musulmans d'Africa Orientala, foguèt durament batuda laissant l'iniciativa dei combats a seis adversaris.
1480 : mòrt de Tlacaelel, fiu de Huitzilihuitl e fraire de Chimalpopoca e de Moctezuma Ièr. Dempuei 1428, aviá un ròtle important au sen dau govèrn e dau clergat de Tenochtitlan e èra estat a l'origina d'una reforma importanta de la religion astèca, especialament amb l'integracion de divinitats novèlas eissidas dei pòbles vencuts, e de la redaccion d'una mitologia novèla regardant leis originas deis Astècs permetent de legitimar lo poder e lei conquistas de son paire e de sei fraires.
1480 : represa de combats entre Astècs e Tarascs. S'acabèron per de succès defensius tarascs.
1480 : revirada d'una expedicion militara organizada per lo Khanat d'Astrakhan còntra Moscòu.
1481 : mòrt dau còmte Carles III de Provença. En l'abséncia d'eiretiers clars, aquò entraïnèt l'annexion dau Comtat de Provença per França.
1481 : mòrt dau tlatoani Axayacatl. Son fraire Tizoc li succediguèt. Son rèine acomencèt d'un biais negatiu ambé la revirada de l'expedicion militara que deviá tradicionalament l'inaugurar.
1481 : mòrt dau khan de l'Òrda d'Aur, Mahmud bin Küchük. Foguèt remplaçat per Shayk Ahmad.
1483 : arribada e l'explorator portugués Diogo Cao en Kòngo. Foguèt receput dins la capitala per lo manikongo Nzinga Nkuwu e de contactes pacifics foguèron establits amb Portugal.
1486 : mòrt dau tlatoani astèc Tizoc que foguèt belèu assassinat. Son fraire Ahuitzotl li succediguèt.
1487 : fin de la bastida dei trabalhs d'agrandiment dau Templo Mayor acomençats durant lo rèine de Tizoc (1481-1486). Leis autoritats de Tenochtitlan organizèron una ceremònia religiosa fòrça importanta marcada per un nombre important de sacrificis umans (80 400 segon lo Codex Durán).
1489 : mòrt dau sultan de Delhi, Bahlul Lodi, que foguèt remplaçat per son fiu Sikandar Lodi.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]
1480 : après aperaquí dos sègles de trabalhs, acabament de la catedrala d'Albi.
1485 : començament de la construccion dau Kremlin de Moscòu actuau. La fortalesa medievala, destrucha en 1446 per un tèrratrem, foguèt pas restaurada. En plaça, un edifici fortificat inspirat per l'arquitectura italiana de la Renaissença. Lei trabalhs iniciaus s'acabèron en 1495, mai la màger part dei tsars ordonèron l'apondon de construccions suplementàrias.
v. 1486 : realizacion dei Païsatges dei quatre sasons, cap d'òbra dau pintre japonés Sesshū Tōyō (1420-1506). Es un rotlèu d'una longor de 15 m pintat segon la tecnica dau suiboku, una mena de lavat amb de tencha de China, que mèscla un estil d'origina chinesa amb de tèmas nipons.
1487 : acabament de trabalhs d'agrandiment dau Templo Mayor de Tenochtitlan que prenguèt sa forma quasi definitiva. D'efiech, lei trabalhs ulteriors son totalament desconeguts en causa dei destruccions entraïnadas per la conquista espanhòla dau territòri astèc.
Sciéncias e tecnicas
[modificar | Modificar lo còdi]1481 : invencion d'un modèl de paracasuda per l'Italian Leonardo da Vinci (1452-1519).
1489 : invencion dei signes "+" e "–" per l'Alemand Johannes Widmann (1462-1498) dins son obratge aritmetic Behende vnnd hübsche Rechnug auff allen Kauffmanschafften.
Decès
[modificar | Modificar lo còdi]- Al-Qalasadi, matematician arabe.
- Axayacatl, tlatoani astèc.
- Bahlul Lodi, sultan de Delhi.
- Carles III de Provença, còmte de Provença.
- Mahmud bin Küchük, khan de l'Òrda d'Aur.
- Ricard III, rèi d'Anglatèrra.
- Tizoc, tlatoani astèc.
- Tlacaelel, prince astèc.