Ferrand Magellan
Ferrand Magellan (Fernão de Magalhães [fɨɾˈnɐ̃ũ dɨ mɐgɐˈʎɐ̃ĩʃ] en portugués)[1] (estiu de 1480 – 27 d'abril de 1521, Mactan) es un explorator e un navegaire portugués de la premiera partida dau sègle XVI.
Au servici dau rèi Carles Quint, organizèt una expedicion destinada a trobar la rota deis espècia de l'oèst en contornejant America. Maugrat de dificultats importantas, capitèt de passar lo Destrech de Magellan e l'Ocean Pacific. Puei, assaièt de desvolopar l'influéncia espanhòla en Asia dau Sud-Èst mai sei temptativas d'utilizar lei rivalitats dei rèis localas mau capitèron. Foguèt ansin tuat durant una temptativa de conquistar l'illa de Mactan. Lo rèsta de son expedicion deguèt faciar d'autreis espròvas mai un naviri capitèt de s'entornar en Portugau acabant ansin la premiera circumnavegacion de la Tèrra de l'istòria, çò que permetèt de demostrar d'un biais definitiu la natura esfèrica de la planeta.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Originas
[modificar | Modificar lo còdi]La màger part de la vida de Ferrand Magellan avans la partença de son viatge a l'entorn de la planeta es mau coneguda. En revènge, existís plusors racòntes e cronicas ben documents de son expedicion. Segon leis informacions conegudas, nasquèt vèrs 1480 dins la familha portuguesa dei Magalhães, originària dau nòrd dau reiaume. Sa jovença es pas coneguda e la premiera aparicion de son nom lo designèt coma supletiu e pensionnat reaiau dins la flòta de Francisco de Almeida (vèrs 1450-1510) nomat Vice-Rèi deis Índias Orientalas Portuguesas. Magellan partiguèt ansin de Lisbona lo 25 de març de 1505 per leis Índias. Sota lo comandament d''Afonso de Albuquerque, i participèt a la presa de Malacca en 1511 puei practiguèt lo comèrci deis espècias. Venguèt tanben amic amb l'explorator Francisco Serrão (mòrt en 1521) que participèt ai meteissi campanhas militaras que Magellan.
S'entornèt en Portugau au començament de l'an 1513. A l'estiu, foguèt membre d'una armada mandada en Marròc per conquistar Azemmour. I foguèt leugierament bleçat a la camba e obligat d'abandonar la campanha. Après aquela partença, foguèt sospichat de comèrci illegau amb leis Arabs. Se leis accusacions foguèron pas mantengudas, li laissèron una reputacion marrida. Ansin, sei projèctes d'agantar leis Índias per l'oèst foguèron refusats per lo rèi Manual Ièr (1495-1521) e Magellan decidèt de quitar Portugau per ofrir sei servicis au rèi espanhòu Carles Quint (1516-1556).
L'expedicion Magellan
[modificar | Modificar lo còdi]
Preparacion
[modificar | Modificar lo còdi]
Entre 1517 e 1518, l'idèa d'expedicion de Magellan foguèt acceptada per lo govèrn espanhòu. L'objectiu fixat foguèt principalament la delimitacion dei zonas d'influéncia espanhòla e portuguesa definidas per lo tractat de Tordesillas. Per aquò, la descubèrta dei regions desconegudas èra un avantatge major car lei premiereis explorators podián alora realizar una cartografia per defendre leis interés de lor sobeiran. Enfin, Carles Quint considerèt que la dubèrtura d'un camin novèu vèrs lei regions productritz d'espècias podiá èsser una fònt suplementària de revenguts.
Lo 22 de març de 1518, lo comandament d'aquela expedicion foguèt oficialament donat ai capitanis Magellan e Faleiro[2]. Obtenguèron tanben lo monopòli sus la rota descubèrta pendent dètz ans, lor nominacion coma governadors dei territòris descubèrts amb 5% dei revenguts, 5% dei beneficis dau viatge, lo drech de prelevar 1 000 ducats sus lei viatges seguents e la concession d'una illa, levat dei sièis pus ricas. Lo finançament de l'expedicion foguèt assegurat per lo rèi. Teniá cinc naviris, 237 òmes d'equipatge e doas annadas de norridura :
- lo Trinidad (62 òmes) dirigit per Magellan eu meteis.
- lo San Antonia (55 òmes) dirigit per Juan de Cartagena.
- lo Concepción (44 òmes) dirigit per Gaspar de Quesada.
- lo Santiago (31 òmes) dirigit per Juan Serrano.
- lo Victoria (45 òmes) dirigit per Luis de Mendoza.
Lo trajècte de lòng dau continent american
[modificar | Modificar lo còdi]Lo debanament de l'expedicion es fòrça ben conegut gràcias au jornau tengut per l'Italian Antonio Pigafetta que serà entre lei subrevisquents a la fin de l'expedicion. Son racònte permet de documentar leis eveniments quotidians dau viatge e sus lei ponchs de vista deis autreis oficiers. D'efiech, sembla qu'au mens tres comandants de naviris èran ostils ai projèctes de Magellan.
La premiera partida dau viatge foguèt marcada per la traversada sensa problema de l'Ocean Atlantic, l'exploracion de la costat d'America dau Sud e la mutinariá de tres capitanis còntra Magellan en abriu de 1520. Aquela revòuta foguèt entraïnada per lei reviradas enregistradas per contornejar America après aver explorat lo litorau en direccion dau sud. Ansin, l'expedicion foguèt obligada de passar lo periòde ivernenc en Patagonia quand Magellan i ordonèt una pausa lo 31 de març de 1520.
La mutinariá aguèt luòc lo 1èr d'abriu e toquèt leis equipatges dau San Antonio, dau Concepción e dau Victoria. Dins aquò, amb l'ajuda dau sieu equipatge e d'aqueu dau Santiago, Magellan capitèt de rebutar leis atacas e de reprendre lo contraròtle dei naviris mutins. Mendoza foguèt tuat per suspresa per l'alguazil de la mission, Quesada foguèt executat e Cartagena foguèt abandonat sus lo ribatge amb lo prèire Pedro Sánchez de la Reina. Quarante autrei marins foguèron condamnats puei amnistiats per Magellan que podiá pas executar totei lei mutins sensa comprometre lo succès de l'expedicion.
Lo passatge vèrs l'Ocean Pacific
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo passatge vèrs l'Ocean Pacific foguèt la segonda etapa majora dau viatge de Magellan. Foguèt marcada per la pèrda dau Santiago mandat en reconoissança après l'ivèrn austrau, la desercion dau San Antonio en seguida d'una mutinariá novèla e per la descubèrta dau Destrech de Magellan. Aqueu passatge necessitèt un mes per passar entre lei bauç e lei fiòrds de la region. La mutinariá dau San Antonio foguèt l'òbra de son equipatge qu'arrestèt son comandant, Àlvaro de Mesquita, e s'entornèt en Espanha[3].
La traversada de l'Ocean Pacific e la mòrt de Magellan
[modificar | Modificar lo còdi]La traversada de l'Ocean Pacific comencèt a la fin de 1520 e ocupèt la màger part de l'an 1521. Fòrça dura, foguèt, au contrari d'una opinion frequenta, ben preparada per Magellan qu'ordonèt la constitucion de resèrvas de viures e d'aliments permetent de limitar l'aparicion de l'escorbut. Pasmens, degun conoissiá la talha giganta de l'ocean de passar e, per complicar, la situacion l'azard de l'exploracion alunchèt lei naviris deis illas pus importantas. Ansin, Magellan descurbiguèt un ocean vuege sensa endrech per s'avitalhar levat de quauqueis atòls desertics. Lei resèrvas de norridura comencèron de mancar entraïnant la mòrt ò l'incapacitat de plusors marins avans l'arribada a Guam lo 6 de març de 1521. Aquò permetèt a l'expedicion de s'avitalhar e de se dirigir vèrs l'illa d'Homonhon dins lei Filipinas.
Magellan comencèt d'explorar l'archipèla e assaièt d'utilizar lei rivalitats entre principats de la region per mostrar la poissança espanhòla. Obtenguèt rapidament la conversion au cristianisme dau rèi de l'illa de Cebu en cambi de la conquista militara de l'illa de Mactan. Lo 27 d'abriu de 1521, Magellan desbarquèt donc sus l'illa amb un grop de 60 òmes equipats de fusius. Pasmens, en inferioritat numerica, foguèron rebutats e Magellan foguèt tuat amb d'autrei marins. Quauquei jorns après aquela revirada, lo rèsta de l'expedicion foguèt empoisonat ò atacat durant una recepcion organizada per lo rèi de Cebu desirós de restablir sa reputacion dins la region. Solament 113 òmes poguèron quitar l'illa. Aquò representava dos equipatges e la Concepción foguèt donc abandonada e cremada lo 2 de mai davant l'illa de Bohol.
Lo retorn vèrs Espanha
[modificar | Modificar lo còdi]Après la mòrt de Magellan, l'expedicion se dirigiguèt vèrs l'Ocean Indian e capitèt de trobar d'espècias per s'entornar en Euròpa. Pasmens, en causa dei degalhs causats per lo viatge, un naviri deguèt restar per realizar de reparacions e son equipatge foguèt capturat. Lo rèsta partiguèt vèrs Portugau onte lei subrevisquents i arribèron lo 6 de setembre de 1522. Quauquei presoniers rintrèron tanben pendent leis annadas seguentas.
D'efiech, après la cremada de la Concepción, lei naviris Victoria e Trinidad arribèron ai Molucas onte poguèron se cargar d'espècias. Pasmens, durant lor partença, una intrada d'aiga foguèt descubèrta dins la Trinidad. Obligat de reparar, lo naviri demorèt dins la region enterin que lo Victoria rintrèt en Euròpa sota lo comandament d'Elcano. Lo viatge foguèt murtrier e solament 18 sus 60 òmes arribèron vivents en Portugau après la traversada de l'Ocean Indian. Foguèt lo premier naviri que capitèt lo torn dau mond. De son caire, la Trinidad deguèt restar quatre mes dins leis illas dau sud-èst asiatic. Sota la direccion de João Lopes de Carvalho, assaièron d'anar en America Centrala, mai l'equipatge foguèt tocat per divèrsei malautiás. Foguèt finalament capturat per lei Portugués que prenguèron 20 presoniers. Dotze rintèron en Portugau quauquei setmanas après l'arribada dau Victoria.
Consequéncias e eiretatge
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei consequéncias de l'expedicion de Ferrand Magellan foguèron nombrosas. La pus importanta foguèt la demonstracion definitiva de l'aspècte esfèric de la Tèrra qu'èra ja sospichat dempuei l'Antiquitat. Au nivèu geografic, realizèt la premiera exploracion europèa de l'Ocean Pacific e li donèt son nom actuau. Reconoguèron tanben divèrsei litoraus e descurbiguèron d'illas. Trobèron pereu lo passatge dau Sud-Oèst e mai se lo Destrech de Magellan es pas una rota maritima fòrça utilizada.
Aquela expedicion donèt un prestigi imens a Magellan que fa uei partida dei navegaires pus famós de l'istòria umana. Ansin, recebèt mai d'un onor. Per exemple, au sègle XIX, lei doas galaxias satellitas de la Via Lactèa visiblas dempuei l'emisfèri sud foguèron dichs Nívols de Magellan. Dos cratèrs de la Luna e un cratèr de Mart pòrtan tanben lo nom dau navegaire portugués.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Jean-Michel Barrault, Magellan. La terre était ronde, Gallimard, 1997.
- (en) Tim Joyner, (1992), Magellan, International Marine Publishing, 1992.
- (en) J. H. Parry, The Discovery of the Sea, University of California Press, 1981.
- (en) Pablo E. Pérez-Mallaína (trad. Carla Rahn Phillips), Spain's Men of the Sea: Daily Life on the Indies Fleets in the Sixteenth Century, Johns Hopkins University Press, 1998.
- (en) Edouard Roditi, Magellan of the Pacific, Faber & Faber, 1972.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Ferdinand Magellan en anglés; Fernando de Magallanes en espanhòl; Ferdinando Magellano en italian.
- ↑ Rui Faleiro èra un astronòm e un cartograf portugués que participèt fòrça a la preparacion scientifica e tecnica de l'expedicion. Pasmens, venguèt fòu avans la partença.
- ↑ Menats per lo pilòt Esteban Gómez, lei mutins foguèron arrestats a son arribada e liberats après lo racònte dei sofrenças dei subrevivents de l'expedicion. Perdonat, Gómez foguèt encargat d'autrei missions d'exploracion en America dau Nòrd.