Materialisme

Lo materialisme designa una disposicion d'esperit que consistís a utilizar la realitat tangibla o materiala coma basa dau saber o de la conoissença. Es opausat a l'idealisme, que preferís utilizar d'elements intangiblas per construrre sei reflexions, e a l'espiritualisme que se fonda sus leis experiéncias percebudas per l'esperit. Coma aquelei tendàncias, es un corrent vièlh de la filosofia, que son existéncia es atestada tre l'Antiquitat, qu'a donat naissença a mai d'una branca de la pensada coma l'empirisme, lo materialisme istoric o lo materialisme scientific.

Istòria

De l'Antiquitat au sègle dei Lutz

Lei movements materialistas de la Grècia Antica

Un corrent materialista influent es atestat en Grècia a l'entorn de l'Escòla de Milet e de sa figura principala, Tales de Milet (625-547 avC). Son inspiracion es dicha mecanista car lei filosòfs d'aqueu movement assaiavan d'explicar lo foncionament de la natura per un principi unic (aiga, aire, matèria...). Engendrèt una tradicion que menèt au sègle seguent a la vision atomista de Leucip (sègle V avC), de Democrit (v. 460-370 avC), d'Epicur (341-270 avC) e, ben pus tard, de Lucrèci (94-55 avC). Aqueu segond movement materialista aguèt probable d'idèas pus radicalas car, segon eu, totei lei fenomèns naturaus èran la consequéncia dei movements e dei combinasons deis atòms. L'arma venguèt alora una causa materiala perissabla, unicament diferenciada dau rèsta dau còrs per lei proprietats particularas de seis atòms.

L'umanisme « matematic » dau sègle XVII

Leis idèas materialistas europèus de l'Antiquitat se desvolopèron gaire durant l'Edat Mejana. Pasmens, dispareguèron pas e foguèron tornarmai estudiats durant la Renaissença gràcias a la libertat intellectuala conquistada per leis umanistas. D'efiech, la redescubèrta de la pensada materialista, especialament aquela deis atomistas, interessèt fòrça de personalitats coma Galileo Galilei (1564-1642), Thomas Hobbes (1588-1679) e Pèire Gassend (1592-1655) que la traduguèron dins un lengatge matematic e geometric. En particular, Hobbes imaginèt una filosofia morala compatibla amb seis idèas materialistas e Gassendi estudièt una teoria per permetre de descriure l'imaginacion a partir d'interaccions entre atòms.

René Descartes (1596-1650) desvolopèt tanben una vision en partida materialista. D'efiech, tre sei premiereis escrichs, adoptèt un apròchi atomista per explicar certanei fenomèns. Pasmens, per defendre sei posicions espiritualas sus l'existéncia d'un monde immateriau dei pensadas, adoptèt jamai la vision deis atomistas. Per resòuvre aquela contradiccion, eliminèt la nocion de matèria de sa fisica. Descartes es donc pas classat dins lei materialistas mai son òbra dualista, fondada sus l'existéncia d'un monde « materiau » (l'estenduda) e d'un monde de l'esperit, aguèt una influéncia sus l'evolucion de la pensada materialista.

Lo materialisme dei Lutz

L'Òme maquina de La Mettrie, premier obratge qu'adoptèt una vision estrictament materialista de l'arma umana.

Lo sègle dei Lutz veguèt un important desvolopament dei doctrinas materialistas dins mai d'una branca dau movement. Premier, lo materialisme matematic dau sègle precedent trobèt de partisans per l'adaptar ai resultats dei sciéncias e per l'utilizar coma una arma ideologic còntra lo dogmatisme religiós. Per exemple, foguèt lo cas de Julien Offray de La Mettrie (1709-1751) que generalizèt a l'òme la tèsi de Descartes sus l'animau-maquina en 1747, de Denis Diderot (1713-1784) o de Paul Thiry d'Holbach (1723-1789).

Lo segond corrent important dau materialisme dei Lutz adoptèt un ponch de vista pus psicologic. Sa personalitat majora foguèt lo filosòf anglés John Locke (1632-1704) mai de figuras coma Voltaire (1694-1778) aguèt un ròtle dins sa difusion en Euròpa. Sa tèsi centrala foguèt construcha en oposicion au dualisme de Descartes. D'efiech, per Locke, èra possible de pensar que Dieu aguèsse dotada la matèria de la proprietat de pensar. Aquela ipotèsi foguèt a l'origina de la vision materialista dei pensadas umanas qu'es una fondacion de la medecina modèrna.

Lei materialismes naturau e istoric

Tre lo sègle XVIII, lo materialisme mecanic de tipe cartesian, es a dire lo vivent modelizat per una maquina, rescontrèt d'oposicions. D'efiech, de comparasons negativas foguèron realizadas amb lei mecanismes dau periòde, coma lei relòtges, qu'èran unicament capables de realizar d'accions definidas a l'avança. Ansin, tre lo sègle XIX, lo materialisme conoguèt d'evolucions novèlas sostengudas per lo progrès generau dei sciéncias (en despiech de la persisténcia de quauquei tèsis metafisicas). Aquò donèt alora naissença a doas tendàncias materialistas importantas, fondadas sus l'unitat de la matèria e de l'esperit, que son dichas materialisme naturalista (o naturalisme) e materialisme istoric.

Lo materialisme naturau

Article principal : Naturalisme.

Lo naturalisme es basat sus una pensada centrala qu'es lo passatge progressiu de l'inèrte au vivent. La teoria darwiniana de l'evolucion ne'n venguèt lèu un element important. D'efiech, permetèt d'explicar l'unitat dau vivent sensa supausar l'existéncia d'una intelligéncia superiora per ne'n definir l'òrdre. De mai, sa descripcion de l'adaptacion deis animaus, compres aquela de l'èsser uman, a son environament coma lo resultat de causas purament fisicas èran ben en acòrdi amb la pensada empirica dau periòde.

Durant lo sègle XIX, aqueu corrent foguèt renforçat per lo desvolopament de la biologia que venguèt pauc a pauc capabla d'explicar l'origina dei malautiás, de descriure lo foncionament de divèrsei foncions de l'organisme e d'explicar certanei trachs caracteristicas de la vida terrèstra amb l'aparicion de la genetica. Aquò menèt alora ai premierei teorias materialistas reduccionistas coma aquelei prepausadas per lo mètge francés Claude Bernard (1813-1878).

D'efiech, per metre en plaça una teoria empirica dau vivent e refutar l'existéncia d'un principi vitau, Bernard postulèt la diferéncia entre l'inèrte e lo vivent coma la consequéncia d'un procès de separacion mai e mai complèx entre un « mitan interior » e lo « mitan exterior ». Coma lo naturalisme tradicionau, aquò implica una mena de continuitat entre l'inorganic e l'organic. Dins aquò, dins aquela vision, lo mitan organic s'especializa mai e mai e s'isola mai e mai per, finalament, s'afranquir dei constrenchas dirèctas de l'environament. Lo vivent vèn alora mai e mai autonòm e paréis escapar, au mens en partida, au determinisme que regís la matèria. Pasmens, per Bernard, aquò èra una illusion consequéncia de mecanismes ben determinats. Ansin, a la fin dau sègle XIX, certanei corrents naturalistas desvolopèron de versions novèlas de la maquina viventa cartesiana.

Lo materialisme istoric

Article principal : Materialisme istoric.

Lo materialisme istoric es una teoria creada per Karl Marx (1818-1883), principalament per descriure lo debanament generau de l'istòria. Segon ela, l'istòria, que son motor es la lucha dei classas, es constituida per un ensemble de fachs istorics, politics e sociaus que son determinats per l'ensemble dei mòdes de produccion, passats, actuaus e futurs. D'efiech, per Marx, l'organizacion de l'activitat economica condiciona l'èsser sociau, politic e intellectuau present en l'òme e determina ansin sa consciéncia. Ansin, lo marxisme transformèt l'istòria en una sciéncia determinista e poguèt prepausar un ensemble de transformacions per assaiar de metre en plaça una societat novèla, liberada dei constrenchas dau capitalisme.

Article principal : Materialisme dialectic.

Dins aquel encastre, lo materialisme dialectic es un otís particular eissit de la pensada dau filosòf alemand Hegel. Fòrça utilizat per lei marxistas, es basat sus l'independéncia e l'importància superiora dau reau sus la conoissença. Es a dire que, segon aquela vision, l'istòria de la filosofia pòu se redurre a una lònga lucha dau materialisme còntra l'idealisme desvolopat per lei tenents dau capitalisme.

Lo materialisme prepausat per Marx suscitèt un important estrambòrd que durèt fins a la segonda mitat dau sègle XX. Pasmens, la revirada dau projècte sovietic entraïnèt un abandon progressiu amb lo declin dau comunisme. De mai, lo materialisme istoric foguèt tanben atacat au nivèu teoric amb l'aparicion de visions mens deterministas de l'istòria.

La revolucion atomista dau sègle XX

Pendent la premiera partida dau sègle XX, la confiermacion de l'existéncia deis atòms aguèt un efiech important per lo materialisme. D'efiech, desenant, la sciéncia aguèt una basa materialista incontestabla. la màger part dei scientifics considèran ansin totjorn l'acceptacion dau materialisme coma una condicion de la sciéncia. Pasmens, un tau materialisme pòu plus explicar la totalitat absoluda dau reau car, per definicion, aquela totalitat es en defòra de la portada de la sciéncia. De mai, regardant lei fenomèns explicables, aqueu materialisme es necessiàrament en evolucion permanenta.

Lei materialismes modèrnes

Lo materialisme « reduccionista »

Lo materialisme « reduccionista » es aparegut dins mai d'un país durant la premiera mitat dau sègle XX. Dins leis ans 1950, foguèt formalizat dins lei mitans universitaris anglosaxons per venir un aisse important dau materialisme modèrne. Es inspirat per lei desvolopaments de la sciéncia durant aqueu periòde. Per exemple, en quimia, l'aiga es identificada per sei proprietats molecularas. En genetica, lei gèns son identificats per de sequéncias d'ADN. Dins aquela vision, l'aiga es reducha a sa molecula (« aiga = H₂O ») e lo gèn a l'ADN (« gèn = ADN »).

Aqueu principi establís pas de liames logics dirèctes entre aqueleis elements. Pasmens, supausa l'existéncia d'una identitat ontologica entre elei. En l'aplicant au foncionament de l'èsser uman, especialament au cervèu, vèn possible de redurre leis estats psicologics a d'estats o de procès cerebraus. Aquela teoria considèra donc possible de trobar una traduccion dau discors psicologic ordinari dins lo lengatge utilizat per la fisica o la biologia. Es donc sovent liada au scientisme.

Lo materialisme « eliminativista »

Relativament popular dins lei mitans scientific, lo materialisme « reduccionista » presenta de limits en causa dei dificultats d'establir de liames clars entre leis estats psicologics e leis estats cerebraus. Lei limits dei tecnicas e dei conoissenças generalas sus lo cervèu, organ fòrça complèx, son benlèu la causa d'aquelei problemas. Pasmens, coma aquò es pas segur, aquela feblessa entraïnèt l'aparicion de criticas de la vision reduccionista.

Lo materialisme « eliminativista » es una reaccion radicala a aquelei criticas. Fòrça scientista, considèra la psicologia es una sciéncia primitiva e arcaïca. Coma l'astrologia per l'astronomia o lo vitalisme per la biologia, serà eliminada per la descubèrta d'una teoria vertadiera dau foncionament dau cervèu. Per lei partisans d'aquela concepcion, lei neurosciéncias son probablament la clau dau desvolopament d'aquela sciéncia dau comportament.

Lo materialisme « computationnalista »

Lo materialisme « computationnalista » es una autra filosofia desvolopada per assaiar de corregir lei limits dau reduccionisme. Pasmens, son encaminament es diferent car reconoís l'existéncia, la realitat e l'especificitat deis estats mentaus. Per aquò, s'inspira dau modèl informatic. Lei relacions entre l'esperit e la matèria i son vistas d'una maniera similara ai relacions entre lo logiciau e lo materiau informatic.

Segon aqueu corrent, un programa informatic es pas compausat d'atòms. Pasmens, a ben una existéncia fisica. Correspònd donc a un nivèu de descripcion particular dau foncionament de l'ordinator que pòu èsser depintat formalament gràcias a de simbòls e de foncions. Es pas necessari de lo descriure en tèrmes de circuits electrics. Lei partisans dau computationnalisme prepausan donc dos aisses de recèrca per estudiar lo foncionament dau cervèu : una descripcion fisica deis estats intèrnes dau cervèu e una descripcion dei procès mentaus.

Definicions e nocions importantas

Lo materialisme filosofic

Lo materialisme es una posicion filosofica que supausa que la matèria es l'unica substància existenta. S'opausa donc ai corrents dualistas e espirituaus. Lo dualisme considèra l'esperit e de la matèria coma doas substàncias diferentas. L'espiritualisme es una mena d'opausat dau materialisme car, per eu, l'esperit es la substància de la realitat.

Au nivèu de la reflexion intellectuau, lo materialisme s'opausa generalament a l'idealisme. D'efiech, lei visions materialistas an tendància d'estudiar la realitat a partir de fenomèns materiaus observables. Segon un encaminament scientific, aquelei fachs permèton alora d'establir un modèl de la realitat. Una reflexion a partir d'idèas, procès sovent liat a l'espiritualisme, es donc considerat coma inutil o erronèu.

L'unitat de la matèria e dau caractèr dau monde

L'unitat de la matèria e dau caractèr dau monde es lo monisme comuns a totei lei corrents materialistas. L'existéncia de l'arma e dei dieus es refusada e l'esperit es vist coma una proprietat de la matèria. Aquela concepcion es diferenta de l'empirisme qu'es una doctrina de fondacion de la conoissença. La confusion entre lei doas nocions es frequenta car lei materialistas son tanben generalament empiristas.

Definicion materialista de la matèria

La definicion materialista de la matèria despend pas dirèctament de la definicion donada per lei sciéncias. Es basada sus dos principis generaus. Lo premier considèra que la matèria es una realitat universala qu'es indpeendenta de la pensada. Lo segond considèra que la matèria es la causa de la rason e de l'emergéncia de l'esperit. Aquelei dos elements se preocupan pas de la definicion dei caracteristicas positivas de la matèria, pretzfach laissat ai sciéncias fisicas.

Annèxas

Liames intèrnes

• Arma.
• Atòm.
• Dualisme.
• Empirisme.
• Espiritualisme.
• Experiéncia.
• Filosofia.
• Idealisme.
• Matèria.
• Sciéncia.
• Vida.