Pohjas-Korea
| |||||
| |||||
| Iččenäžyön päivymiärät | 9. syvyskuudu 1948 | ||||
| Virrallizet kielet | North Korean standard language[d] и korea[d] | ||||
| Piälinnu | Phenjan | ||||
| Suurimat linnat | Phenjan, Hamhin, Keson, Siniidžu, Rason | ||||
| Pinduala • Kaikkiedah |
120 540 km² | ||||
| Rahvahan lugumäry • Hinnoitus (2023) |
26 172 732 heingie | ||||
| Val’uuttu | Pohjois-Korean won[d] | ||||
| Интернет-домен | .kp[d] | ||||
| Koudu ISO | KP | ||||
| ROK koudu | PRK | ||||
| Telefonan koudu | +850 | ||||
| Aigupoujassut | UTC+9[d][1] | ||||
Koordinuatat: 40° p. l. 127° pn. p. / 40° p. l. 127° pn. p. (G) (O)
Korean demokruattine rahvahantazavaldu, ei virrallizesti Pohjas-Korea libo Pohjas-Korei, on valdivo Päivännouzu-Aazies. Se sijaiččou Korean niemimuan pohjasozas. Pohjazes Pohjas-Korea rajoittuu Kitainke, koillizes Ven'anke, suves Korean tazavaldanke, päivänlaskus Keldazen merenke, päivännouzus Japounienmerenke. Pohjas-Korean piälinnu on Pjongjang. Muan pinduala on 120 538 km². Rahvahan lugumiäry on 24 851 627 hengie. Valdivuo johtau kommunistizennu pidetty ruadorahvahanpartii. Pohjas-Koreas paistah korean kieldy.
Histourii
[kohenda | kohenda tekstu]Aigaine histourii
[kohenda | kohenda tekstu]Korean niemimuan aijembat eläjät kulgiettih sinne Azien luodehpuolespäi. Saman joukon rahvastu kulgi sežo Kitain koillispuoleh, da Mantšurias eletähgi ielleh rahvahii, kudamat mustoitetah ulgonävönpuoles koreilazii.[2] Ei myöhembä enzimästy vuozisadua niemimua jagavui kolmeh kuningaskundah: Goguryeoh,Baekjeh da Sillah. Vuvvennu 660 Silla valdai Baekjen da 668 Goguryeon da yhtisti Korein yhtekse kuningaskunnakse.[2] Silla-dinastien aigu kesti vuoteh 935 sah, konzu valdu siirdyi Goryeo-dinastiele 300 vuvvekse. Mongolien oppimizet miehittiä Korei allettih 1200-luvul da kestettih 1300-luvun loppupuolessah. Voinat heikennettih Goryeo-dinastiedu, da vuvvennu 1392 valdu siirdyi Joseon-dinastiele. Japouniigi oppi miehittiä muan 1592–1598, a Korein joukot estettih valduamine. Joseon-dinastien aigu oli Korein pizimbäh jatkui iččenäzyön periodu vuozinnu 1392–1910. Dinastii eroittautui aigah loppupuolel muga voimakkahasti ymbäröijäs muailmas, što se sai liigunimen ”erakkokuningaskundu”.[2]
Korein jagamine
[kohenda | kohenda tekstu]Vuvvennu 1910 Japounii miehitti Korein kuningaskunnan. Japounii oppi hävittiä koreilazien kul´tuurua da traditsieloi vuoteh 1945 sah, da zastuavii koreilazet toruamah puolellah toises muailmanvoinas. Gu vuvvennu 1945 voinas hävivöh puutui Japounii jälgimäi vedi joukkoloih iäres Koreispäi, voinan voittaivaldivoloih kuulujat Nevvostoliitto da Yhtysvallat juattih mua kahtie 38. levevyspiirin kohtal. Pohjaine miehitysaloveh oli Nevvostoliiton haldivos da suvipuoli Yhtysvalloin valvondas. Nevvostoliiton miehitetyle alovehele perustettih 9. syvyskuudu 1948 Korein demokruatielline rahvahantazavaldu, da Korein ruadorahvahanpuolovehen piäsekretariis Kim Il-sungas tuli muan valdivonpiämies.[2] Kim Il-sung julgi sanoi Pohjas-Korein sotsialistisekse valdivokse.
Josef Stalinan aigannu Nevvostoliitto kannatti Kim Il-sungan halličustu da avvutti Pohjas-Korein valdivuo talovehellisesti da puolistuksellisesti. Kim Il-sung rahvahallisti japounielazil jiänehet ulgomualazet yritykset da yhtisti eri puolovehet yhtekse Korein ruadorahvahanpuolovehekse. Päivännouzu-Jeuroupan sotsialistisien valdivoloin tabah Pohjas-Korei pani alguh talovuspluanan, kudai luajittih jugien tevollizuon, kyläalovehien kollektivisatsiin da armien voinuvehkehvarustandan ymbärile.
Korein voinu
[kohenda | kohenda tekstu]Kim Il-sungan ohjattu Pohjas-Korei julgi sanoihes allus lähtijen kogo Korein niemimuan virallizekse halličuksekse, kudaman tavoitehennu oli Korein yhtistämine. 25. kezäkuudu 1950 Korein rahvahanarmii ylitti 38. levevyspiiril oliin Koreiloin keskeizen rajan, da Suvi-Korein heikosti varustettu armii kuadui lyhyves aijas. Yhtistynnyöt Kanzukunnat (YK) työndi Yhtysvalloin johtol joukkoloi Suvi-Korein tuvekse.[2] Piätös oli mahtolline, gu Nevvostoliitto boikotoi YK:n kerähmölöi. Syy boikotah oli, što Kitaidu ezitettih YK:s Kitain rahvahankeskeizen voinan häviäjät, Taiwanin suarele pajennuot natsionalistat.[3] Korein rahvahanarmii perävyi suvipuoles, YK:n liitto tungevui Pohjas-Korein muaperäle, da piälinnu Pjongjang miehitettih. Kylmykuus 1950 Kitain rahvahantazavaldu liittyi voinah Pohjas-Korein puolele da työndi sadoituhanzii omatahtozii saldattoi ajamah liittuo iäres pohjazespäi Suvi-Korein puolele. Korein voinu loppieh kolmen vuvven bojuloin jälgeh 27. heinykuudu 1953 välirauhah, kudai kesti 56 vuottu.[2]
Lähtehet
[kohenda | kohenda tekstu]- ↑ 1,0 1,1 1,2 N Korea to adjust time zone to match the South — 2018. Проверено 1 мая 2018.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Background Note North Korea US Department of State. Viitattu 10.1.2015.
- ↑ Yhdysvallat rauhaanpakottamisoperaatioissa. Tutkimuskohteina Korean sota ja Persianlahden sota Turun yliopisto. Viitattu 03.03.2016.