Pedagogika
Pedagogika – w znaczeniu potocznym, świadoma i celowa działalność wychowawcza[1]; w znaczeniu instytucjonalnym – zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych[2]. Pedagogika jako nauka o edukacji (wychowaniu i kształceniu), należy do nauk społecznych i zajmuje się rozwojem i zmianami mechanizmów wychowania oraz kształcenia na przestrzeni całego życia człowieka.
Etymologia pedagogiki
edytujPedagogika i jej staropolska nazwa pochodzi od słowa greckiego (paidagogos – dosł. „prowadzący dziecko”). Natomiast wpływ zachodniej filozofii ukształtował pojęcie rzymskie (łac. ars educandi) jako „sztuka wychowania”.
Historia pedagogiki
edytujPoczątków pedagogiki można doszukiwać się w nauczaniu starożytnych filozofów, takich jak Konfucjusz czy Platon.
Za sprawą J.A. Komeńskiego od XVII wieku, stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązywały do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki tj.: „dobrego wychowania” – etykiety, wychowania spartańskiego, rycerskiego czy kawaleryjskiego, w zależności od okresu historycznego[3].
Po 1918 roku
edytujW odrodzonej Polsce po roku 1918, początkowo termin ten obejmował opiekę i wychowanie, następnie nauczanie, a dalej wykształcenie dzieci oraz młodzieży[4]. Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska[5].
Opis
edytujPedagogika jest nauką społeczną o profilu humanistycznym, obejmuje ona teorię i praktykę działalności opiekuńczo-wychowawczej dzieci i młodzieży oraz działalność edukacyjną ludzi dorosłych w różnym wieku edukacyjnym. Praktyczne postępowanie wychowawcze, nazywane jest pedagogią (gr. paidagogia).
Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych.
Do głównych ośrodków takiego wychowania i kształcenia zalicza się głównie rodzinę oraz grupę rówieśniczą i instytucjonalne jak przedszkole, szkołę elementarną i gimnazjum, kształcenie akademickie. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego itp.
Przedstawicielem pedagogiki jako nauki jest pedagog (kod zawodu 244104) o odpowiedniej specjalności pedagogicznej po ukończonych studiach według standardów kształcenia dla kierunku: pedagogika[6].
Zadaniem pedagogiki jako nauki empirycznej jest wyposażenie pedagogów, którzy organizują procesy edukacyjne (proces wychowania i kształcenia) w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów edukacyjnych[7]. Towarzyszą temu celowi następujące zadania:
- gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;
- analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;
- dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej.
Przedmiotem badań empirycznych pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia. Do metod badań, którymi posługuje się pedagogika, zalicza się m.in.: metoda eksperymentu, metoda badań terenowych, metody hermeneutyczne, metody porównawcze i metody historyczne[8].
Funkcje pedagogiki
edytuj- diagnostyczna – zbieranie obiektywnych informacji o rzeczywistości;
- prognostyczna – określenie na podstawie zgromadzonej wiedzy prawidłowości odnoszących się do przyszłych zmian i przyszłego rozwoju rzeczywistości;
- instrumentalno-techniczna – opracowanie procedur, które mają umożliwić realizację założonych celów[9].
Podstawowe pojęcia pedagogiki
edytuj- wychowanie, kształcenie;
- edukacja – podejście systemowe;
- nauczanie, nauczyciel;
- opieka, opiekun;
- świadomość, osobowość;
- środowisko, kultura – społeczna;
- tradycja narodowa i regionalna, etyka, muzyka;
- sen, praca, czas wolny – wypoczynek;
- pedagog – rodzic, wychowawca;
- socjalizacja, resocjalizacja, osoba niedostosowana społecznie.
Kierunki pedagogiczne
edytuj- pedagogika eksperymentalna
- metodologia badań pedagogicznych
- historia myśli pedagogicznej
- andragogika
- gerontopedagogika
- pedagogika specjalna
- pedagogika rozwoju
- pedagogika zachowania
- psychopedagogika
- pedagogika twórczości
- pedagogika kreatywna
- pedologia
- pedagogika opiekuńczo-wychowawcza
- pedagogika naturalistyczna
- pedagogika wczesnoszkolna
- pedagogika szkoły
- pedagogika gimnazjalna
- pedagogika szkoły wyższej
- pedagogika miejsca
- pedagogika pracy
- krytyczna pedagogika miejsca
- pedagogika kultury
- pedagogika krytyczna
- antypedagogika
- socjologizm pedagogiczny
- pedagogika egzystencjalna
- pedagogika religii
- pedagogika marksistowska
- felicytologia
- tanatopedagogika
Pedagogiczne instytucje pozarządowe
edytujLista instytucji pozarządowych wspierających zawód pedagoga:
- Towarzystwo Psychopedagogiczne[10]
- Polskie Towarzystwo Pedagogiczne[11]
- Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA[12]
- Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu[13]
- Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Teatru[14]
Dyscypliny naukowe w pedagogice
edytuj- pedagogika ogólna (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość);
- teoria wychowania (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego). Pierwotnie była to hodegetyka (od końca XIX w. do lat 50. XX wieku) jako nauka o metodach wychowania[15];
- dydaktyka (ogólna i szczegółowa) (teoria kształcenia);
- pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna);
- andragogika (teoria oświaty dorosłych);
- pedeutologia (nauka dotycząca nauczyciela);
- teoria systemów oświatowych;
- pedagogika porównawcza (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem);
- pedagogika społeczna (zajmująca się problematyką środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych);
- pedagogika kształcenia zawodowego.
Pedagogika specjalizuje się w bardzo wielu aspektach życia jednostki ludzkiej, związanych nie tylko z wychowaniem czy nauczaniem. Prowadzi również działania mające na celu polepszenie lub zahamowanie cech patologii społecznej, w tym psychopatii i socjopatii poprzez organizowanie działań profilaktycznych (psychoprofilaktyka).
Nauki współdziałające
edytuj- filozofia
- logika
- antropologia filozoficzna i antropologia kulturowa
- historia oświaty i wychowania
- socjologia oświaty i wychowania
- biologia – (genetyka, anatomia, fizjologia)
- medycyna społeczna
- psychologia ogólna, psychologia rozwojowa, psychologia wychowawcza, psychologia kliniczna
- prakseologia
- etyka
- teoria naukowa organizacji i zarządzania
- cybernetyka
- ogólna teoria systemów
- informatyka
- ekonomia
- praca socjalna
- profilaktyka społeczna
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑
pedagogika – definicja, synonimy, przykłady użycia [w]: Słowniki PWN [online].
- ↑ Petrozolin – Skowrońska B.(red.), Pedagogika, w: Nowa encyklopedia powszechna, tom IV, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, s. 812.
- ↑ Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. T. 1 : Od wychowania pierwotnego do końca XVIII stulecia / wybór i oprac. Stefan Wołoszyn. – Wyd. 2 zm. Kielce: Dom Wydawniczy Strzelec, 1995 – s. 242, ISBN 83-903528-5-0.
- ↑ Ochorowicz J., (1917), Psychologia, pedagogika, etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego.
- ↑ Kunowski S., (2004), Podstawy współczesnej pedagogiki, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa, s. 34.
- ↑ Standardy kształcenia dla kierunku studiów: Pedagogika. [dostęp 2024-07-13].
- ↑ Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa: Wyd. Akademickie „Żak”, Wyd. 2 popr. i rozszerzone. 1998- s. 138, ISBN 83-86770-00-7.
- ↑ Łobocki M., (2001), Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s. 217–250.
- ↑ Pomykało W. (red), Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1997, Wydawnictwo Fundacja INNOWACJA, s. 101, ISBN 83-86169-03-6.
- ↑ Towarzystwo Psychopedagogiczne.
- ↑ Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.
- ↑ Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów Klanza. ngo.pl. [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Śpiewu.
- ↑ Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Teatru.
- ↑ Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, 2001, s. 130. ISBN 83-88149-41-5.
Bibliografia
edytuj- Wroczyński R., (1963), Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
- Okoń W., (2004), „Nowy Słownik Pedagogiczny” Wyd. Akademickie „ŻAK”, Warszawa.
- Kwiecińska Z., Śliwerski B.,(2005), Pedagogika – podręcznik akademicki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
- Turos L., (1995), Pedagogika ogólna i subdyscypliny, Wyd. Akademickie „ŻAK”, Warszawa.
- Wołoszyn S., (1998), Nauki o wychowaniu w Polsce, Dom Wydawniczy Strzelec, Kielce.
- Wroczyński R., (1974), Pedagogika Społeczna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
- Konarzewski K., (1982), Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Linki zewnętrzne
edytuj- D.C. Phillips, Harvey Siegel, Philosophy of Education, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 15 sierpnia 2013, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30] (ang.). (Filozofia oświaty)