8 Brygada Kawalerii Narodowej

8 Brygada Kawalerii Narodowej
2 Ukraińska Brygada KN
4 Ukraińska Brygada KN
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1776
Rozformowanie	1793
	Dowódcy
Pierwszy	Michał Wielhorski
	Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe
Podległość	Dywizja Bracławsko-Kijowska

8 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inne nazwy^[a]:

po reorganizacji i utworzeniu ośmiu brygad w 1789: 2 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej^[1]
4 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z pięciu chorągwi I Ukraińskiej BKN, trzech chorągwi II Ukraińskiej Brygady KN i czterech chorągwi III Ukraińskiej Brygady KN utworzono 2 Ukraińską Brygadę Kawalerii Narodowej brygadiera Michała Wielehorskiego, a jej chorągwiom nadano numery od 85 do 96^[1]. Początkowo wchodziła w skład teoretycznie istniejącej Dywizji Podolskiej i Bracławskiej. Po zmianie podziału wojska weszła w skład Dywizji Kijowskiej i Bracławskiej. Proces rozbudowy i translokacji poszczególnych chorągwi trwał wiele następnych miesięcy^[2].

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1782^[3].

6 maja 1793 wcielona do wojsk rosyjskich pod nazwą Brygady Wołyńskiej^[4]. Na wieść o wybuchu powstania kościuszkowskiego, brygada przebiła się przez kordon i wzięła udział w powstaniu^[5].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna brygady Kawalerii Narodowej.

Stanowiska

Humań,
odcinek Bohopol-Czehryń (1790),
Granów (marzec 1792),
Jampol i okolice (październik 1792)^[4].

Walki brygady

Brygada uczestniczyła w wojnie z Rosją w 1792 roku. Po II rozbiorze Polski została za kordonem rozbiorowym, gdzie w maju 1793 r. wcielono ją do wojska rosyjskiego. Pod koniec maja 1794 roku wymaszerowała do powstania kościuszkowskiego i 31 maja przekroczyła granicę II rozbioru^[2].

Żołnierze tej brygady walczyli pod Matowilowką (11 czerwca 1792, Zasławem, Wiszniopolem (14 czerwca 1792), Boruszkowcami (15 czerwca 1792), Zieleńcami (17 czerwca 1792). Brali udział w obronie Warszawy (1794) a następnie w walkach pod Sochaczewem (1 i 4 lipca 1794), Błoniem (9 lipca 1794), Powązkami (28 lipca 1794), Górcami (14 sierpnia 1794), ponownie pod Powązkami (18 i 28 sierpnia 1794), Szymanowem (21 i 27 sierpnia 1794), Wiskitkami (24 sierpnia 1794), Tokarami i Witkowicami (28 sierpnia 1794), Żukowem i Kamionną (4 października 1794) i wreszcie nad rzeką Bzurą (6 października 1794)^[4].

Żołnierze brygady

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[5].

Komendanci^[4]^[6]

Michał Wielhorski (1789-1792
Stanisław Mokronowski (17 V – 1 VIII 1792)^[b] (od 17 kwietnia 1792),
książę Eustachy Sanguszko (1-10 VIII 1972),
Maciej Perekładowski (19 IX –10 XII 1792)
Franciszek Łaźniński (11 XII 1792–)^[c],
Benedykt Kołyszko (23 czerwca 1794)^[d]

Uwagi

↑
Istnieją 2 sposoby numeracji brygad koronnych 5-8 Kawalerii Narodowej.
1. istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN (sposób przyjęty m.in. przez B. Gembarzewskiego).
2. istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN
↑ Stanisław Mokronowski – gen. mjr od 1 sierpnia 1792^[4].
↑ Franciszek Łaźniński – gen. bryg. od 23 czerwca 1794 ^[4].
↑ Benedykt Kołyszko – gen. bryg. od 17 września 1794^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 293.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gembarzewski 1925 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 294.

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.

[1] Istnieją 2 sposoby numeracji brygad koronnych 5-8 Kawalerii Narodowej.
istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN (sposób przyjęty m.in. przez B. Gembarzewskiego).

istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN

[2] stniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN (sposób przyjęty m.in. przez B. Gembarzewskiego).

[3] stniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN

[8] Stanisław Mokronowski – gen. mjr od 1 sierpnia 1792^[4].

[9] Franciszek Łaźniński – gen. bryg. od 23 czerwca 1794 ^[4].

[10] Benedykt Kołyszko – gen. bryg. od 17 września 1794^[4].

[7] stniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN (sposób przyjęty m.in. przez B. Gembarzewskiego).

[8] stniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-2] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002293-3] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 293.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-53-4] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.

[CITEREFGembarzewski192510-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gembarzewski 1925 ↓, s. 10.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200254-6] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002294-7] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 294.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[c]

[d]