8 Brygada Kawalerii Narodowej
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Organizacja | |
Dyslokacja |
patrz: stanowiska |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
8 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inne nazwy[a]:
- po reorganizacji i utworzeniu ośmiu brygad w 1789: 2 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej[1]
- 4 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z pięciu chorągwi I Ukraińskiej BKN, trzech chorągwi II Ukraińskiej Brygady KN i czterech chorągwi III Ukraińskiej Brygady KN utworzono 2 Ukraińską Brygadę Kawalerii Narodowej brygadiera Michała Wielehorskiego, a jej chorągwiom nadano numery od 85 do 96[1]. Początkowo wchodziła w skład teoretycznie istniejącej Dywizji Podolskiej i Bracławskiej. Po zmianie podziału wojska weszła w skład Dywizji Kijowskiej i Bracławskiej. Proces rozbudowy i translokacji poszczególnych chorągwi trwał wiele następnych miesięcy[2].
Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1782[3].
6 maja 1793 wcielona do wojsk rosyjskich pod nazwą Brygady Wołyńskiej[4]. Na wieść o wybuchu powstania kościuszkowskiego, brygada przebiła się przez kordon i wzięła udział w powstaniu[5].
Osobny artykuł:Stanowiska
[edytuj | edytuj kod]- Humań,
- odcinek Bohopol-Czehryń (1790),
- Granów (marzec 1792),
- Jampol i okolice (październik 1792)[4].
Walki brygady
[edytuj | edytuj kod]Brygada uczestniczyła w wojnie z Rosją w 1792 roku. Po II rozbiorze Polski została za kordonem rozbiorowym, gdzie w maju 1793 r. wcielono ją do wojska rosyjskiego. Pod koniec maja 1794 roku wymaszerowała do powstania kościuszkowskiego i 31 maja przekroczyła granicę II rozbioru[2].
Żołnierze tej brygady walczyli pod Matowilowką (11 czerwca 1792, Zasławem, Wiszniopolem (14 czerwca 1792), Boruszkowcami (15 czerwca 1792), Zieleńcami (17 czerwca 1792). Brali udział w obronie Warszawy (1794) a następnie w walkach pod Sochaczewem (1 i 4 lipca 1794), Błoniem (9 lipca 1794), Powązkami (28 lipca 1794), Górcami (14 sierpnia 1794), ponownie pod Powązkami (18 i 28 sierpnia 1794), Szymanowem (21 i 27 sierpnia 1794), Wiskitkami (24 sierpnia 1794), Tokarami i Witkowicami (28 sierpnia 1794), Żukowem i Kamionną (4 października 1794) i wreszcie nad rzeką Bzurą (6 października 1794)[4].
Żołnierze brygady
[edytuj | edytuj kod]Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier[5].
- Michał Wielhorski (1789-1792
- Stanisław Mokronowski (17 V – 1 VIII 1792)[b] (od 17 kwietnia 1792),
- książę Eustachy Sanguszko (1-10 VIII 1972),
- Maciej Perekładowski (19 IX –10 XII 1792)
- Franciszek Łaźniński (11 XII 1792–)[c],
- Benedykt Kołyszko (23 czerwca 1794)[d]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Istnieją 2 sposoby numeracji brygad koronnych 5-8 Kawalerii Narodowej.
- istniały 4 brygady „ukraińskie”: 5 Brygada Kawalerii Narodowej to inaczej 3 Ukraińska Brygada Kawalerii Narodowej, 6 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, a 8 Brygada KN – 4 Ukraińska Brygada KN (sposób przyjęty m.in. przez B. Gembarzewskiego).
- istniały tylko 2 brygady „ukraińskie”, a pozostałe 2 były „wołyńskie”: 5 Brygada KN – 1 Ukraińska Brygada KN, 6 Brygada KN – 2 Wołyńska Brygada KN, 7 Brygada KN – 1 Wołyńska Brygada KN a 8 Brygada KN – 2 Ukraińska Brygada KN
- ↑ Stanisław Mokronowski – gen. mjr od 1 sierpnia 1792[4].
- ↑ Franciszek Łaźniński – gen. bryg. od 23 czerwca 1794 [4].
- ↑ Benedykt Kołyszko – gen. bryg. od 17 września 1794[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
- ↑ a b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 293.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
- ↑ a b c d e f g Gembarzewski 1925 ↓, s. 10.
- ↑ a b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 294.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
- Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
- Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
- Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.