Austriacka Akademia Nauk

Gmach siedziby Austriackiej Akademii Nauk

Austriacka Akademia Nauk (niem. Österreichische Akademie der Wissenschaften, ÖAW) – austriacka, państwowa instytucja naukowa, założona w 1847 roku jako Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien; ma 770 członków i 1600 pracowników (stan na 2017), prowadzi 28 instytutów badawczych.

Historia

14 maja 1847 roku cesarz Ferdynand I Habsburg zezwolił na założenie cesarskiego towarzystwa naukowego Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien^[1]. Jego pierwszym przewodniczącym został orientalista Joseph von Hammer-Purgstall (1774–1856)^[1].

Towarzystwo propagowało badania w zakresie nauk humanistycznych i przyrodniczych^[1]. Akademia publikowała austriackie źródła historyczne, a także chrześcijańskie manuskrypty łacińskie^[1]. Nadzorowała również prace archeologiczne w Efezie, Gizie i Sychem, a także badania języków i kultur afrykańskich, azjatyckich i amerykańskich^[1]. Akademia prowadziła pierwsze stacje meteorologiczne na terenie całego cesarstwa i zainicjowała powstanie Centralnego Instytutu Meteorologii i Magnetyzmu Ziemi (niem. Zentralanstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus) w 1852 roku^[1]. Członkowie akademii prowadzili prace badawcze m.in. w basenie Morza Adriatyckiego, a także uczestniczyli w wyprawie badawczej dookoła świata na pokładzie fregaty „Novara” w latach 1857–1859 i wyprawie na biegun północny w latach 1872–1874^[1]. Wyniki badań przeprowadzonych podczas obydwu wypraw zostały opublikowane przez akademię^[1]. W latach 1898–1899 przeprowadzono interdyscyplinarną wyprawę badawczą do Jemenu i Arabii północnej, gdzie odkryto zamek Kasr Amra^[1].

W 1857 roku akademia przeniosła się do dawnego gmachu Uniwersytetu Wiedeńskiego przy Dr. Ignaz Seipel-Platz w Wiedniu^[1]. Akademia była jednym z inicjatorów założenia Międzynarodowego Zrzeszenia Akademii w 1899 roku^[1]. W tym samym roku, z inicjatywy akademii powstało archiwum fonograficzne – pierwsze tego typu na świecie, a w latach 1908–1910 pierwszy na świecie Instytut Badań nad Radem^[1]. W 1914 roku akademia przejęła pierwszy Instytut Biologii Eksperymentalnej^[1].

Po upadku monarchii w 1918 roku, akademia zaczęła postrzegać się coraz bardziej jako instytucja „niemiecka”, a po aneksji Austrii przez Niemcy w 1938 roku, jej stanowiska kierownicze objęli członkowie partii NSDAP^[1]. W 1921 roku jej nazwa została zmieniona na Akademie der Wissenschaften in Wien^[2]. Wielu członków akademii, w tym laureaci Nagrody Nobla, zostało zmuszonych do opuszczenia szeregów akademii z powodów politycznych, wielu było prześladowanych a ośmiu zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych^[1].

W pierwszych latach po II wojnie światowej, w wyniku utraty wielu członków i powolnej denazyfikacji akademia pogrążona była w stagnacji^[1]. W 1947 roku akademia otrzymała nową nazwę – Österreichische Akademie der Wissenschaften^[1]^[3]. Stagnacja została przezwyciężona w wyniku procesu intensywnego umiędzynarodowienia instytucji^[1]. W latach 60. i 70. XX wieku akademia powołała do życia wiele nowych ośrodków naukowych^[1]. Akademia prowadzi badania m.in. w zakresie nauk przyrodniczych, matematycznych, społecznych, historycznych^[1].

Organizacja

Akademią kieruje prezydium złożone z przewodniczącego, wiceprzewodniczących i dwóch przewodniczących klasowych^[4]. Skład prezydium (stan na 2017 rok)^[4]:

przewodniczący: Anton Zeilinger
wiceprzewodniczący: Michael Alram
przewodniczący klasowi: Oliver Jens Schmitt i Georg Brasseur

Członkowie prezydium wybierani są spośród członków rzeczywistych akademii^[4].

Działalność

Ustawowym celem akademii jest „propagowanie nauki pod każdym względem” (niem. die Wissenschaft in jeder Hinsicht zu fördern)^[5]. Akademia prowadzi 28 instytutów naukowych prowadzących prace w zakresie badań podstawowych nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych^[6]. W 2017 roku akademia zatrudniała 1600 pracowników^[6].

Akademia prowadzi programy stypendialne dla młodych naukowców – od 1995 roku przyznała ponad 1000 stypendiów naukowych^[7].

Akademia przyznaje szereg nagród za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie nauk przyrodniczych (m.in. Erwin Schrödinger-Preis), humanistycznych (m.in. Wilhelm-Hartel-Preis) i interdyscyplinarnych – Bader-Preis für die Geschichte der Naturwissenschaften^[8].

Ponadto za wybitne osiągnięcia na rzecz akademii, akademia przyznaje medal „Bene Merito”^[9] oraz nagrodę im. Wernera Welziga (niem. Werner Welzig-Preis) dla swoich pracowników^[10].

Członkostwo

W 2017 roku członkami akademii było 770 osób^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Geschichte der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ Bundesgesetz vom 14. Oktober 1921, betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] alex.onb.ac.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).
↑ Bundesgesetz vom 9. Mai 1947 über eine Abänderung des Bundesgesetzes betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] ris.bka.gv.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Präsidium der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ Satzung & Geschäftsordnung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ ^a ^b ^c Die Österreichische Akademie der Wissenschaften. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ Nachwuchsförderung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ Preise. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
↑ MEDAILLE „BENE MERITO”. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).
↑ WERNER WELZIG-PREIS DER ÖSTERREICHISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Österreichische Akademie der Wissenschaften: strona oficjalna. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Geschichte der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[Bundesgesetz1921-2] Bundesgesetz vom 14. Oktober 1921, betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] alex.onb.ac.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).

[Bundesgesetz1947-3] Bundesgesetz vom 9. Mai 1947 über eine Abänderung des Bundesgesetzes betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] ris.bka.gv.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).

[oeaw2-4] Präsidium der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw7-5] Satzung & Geschäftsordnung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw0-6] Die Österreichische Akademie der Wissenschaften. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw3-7] Nachwuchsförderung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw4-8] Preise. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).

[oeaw5-9] MEDAILLE „BENE MERITO”. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).

[oeaw6-10] WERNER WELZIG-PREIS DER ÖSTERREICHISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]