Przejdź do zawartości

Banja Luka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Banja Luka
Бања Лука
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Bośnia i Hercegowina

Część składowa

 Republika Serbska

Miasto

Banja Luka

Burmistrz

Draško Stanivuković

Powierzchnia

1239 km²

Wysokość

163 m n.p.m.

Populacja (2013)
• liczba ludności


135 059[1]

Nr kierunkowy

(+387) 51

Kod pocztowy

78000

Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny
Mapa konturowa Bośni i Hercegowiny, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Banja Luka”
Ziemia44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333
Strona internetowa
Sobór Chrystusa Zbawiciela w Banja Luce

Banja Luka (serb. Бања Лука) – miasto w zachodniej części Bośni i Hercegowiny, w Republice Serbskiej, siedziba miasta Banja Luka. Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej. Leży nad rzeką Vrbas, będącą dopływem Sawy. W 2013 roku liczyło 135 059 mieszkańców[1].

Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej i drugie pod względem wielkości miasto w kraju pod względem liczby mieszkańców.

Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).

W mieście znajduje się ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28–34 °C, w którym leczy się choroby reumatyczne, skórne oraz układu nerwowego. Ponadto w Banja Luce mieści się m.in. galeria sztuki i Muzeum Republiki Serbskiej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Stara osada iliryjskiego plemienia Mezów. Od 9 n.e. twierdza rzymska Castra i uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi.

W XIV w. w mieście powstała twierdza[2].

 Osobny artykuł: Twierdza Kastel.

W 1527 zajęte przez Turków. W latach 1588–1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchii austro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.

W 1869 w okolice miasta przybyli trapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dnia dzisiejszego. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar – Banjalučka Pivara.

W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmierci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.

Podczas II wojny światowej miasto znalazło się w granicach Niepodległego Państwa Chorwackiego. Ustasze dokonywali tutaj mordów na Serbach, zniszczono też największą serbską cerkiew. W kwietniu 1945 miasto wyzwolili partyzanci komunistyczni.

Przed II wojną w Banja Luce mieszkało około 500 Żydów. Zbudowana przez nich synagoga została zniszczona[3]. W 2014 roku przy ulicy Gavre Vučkovića 2 otwarto Centrum Kultury Żydowskiej[4].

W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy[5]. Zginęło w nim 15 osób, ponad 1000 zostało rannych. Na placu Trg Krajine postawiono na pamiątkę tego wydarzenia zegar wskazujący godzinę 9:11, o której trzęsienie ziemi miało miejsce[6].

Zabytki istniejące i zniszczone

[edytuj | edytuj kod]
  • meczet Ferhata Paszy – 1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969, całkowicie zniszczony przez wojska serbskie w 1993 roku, zrekonstruowany. Bogato zdobiony, m.in. cytatami z Koranu,
  • meczet Arnaudi dżamija (1595), zburzony przez wojska serbskie w 1993 roku, odbudowany,
  • średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.).

Z czasów tureckich zachowały się ponadto: dwa mosty na Vrbasie, dwór wezyra bośniackiego (wielki seraj), karawanseraj (zajazd) i wodociągi. Do 1993 roku istniała też turecka wieża zegarowa.

W gmachu dawnego dworca znajduje się Muzeum Sztuki Współczesnej Republiki Serbskiej, którego zbiory obejmują ponad 1600 dzieł sztuki przede wszystkim z drugiej połowy XX w.[7][8]

W pobliżu miasta hydroelektrownia i kopalnia węgla brunatnego.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Banja Luka.

Ludzie związani z Banja Luką

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Banja Luką.

Imprezy

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Резултати Пописа 2013, Градови, општине, насељена мјеста. Републички завод за статистику. [dostęp 2019-09-12]. (serb.).
  2. Najciekawsze zamki w Bośni i Hercegowinie – Podróże [online], podroze.onet.pl [dostęp 2017-04-12].
  3. Sinagoga u Banjoj Luci [online], Upoznaj Srpsku [dostęp 2022-05-31].
  4. Jevrejski kulturni centar Arie Livne - About us [online], jkcarielivne.com [dostęp 2022-05-31].
  5. Bosna i Hercegovina: iseljenički kalendar. Matica iseljenika SR Bosne i Hercegovine, 1972, s. 357. (bośn.).
  6. PRE 47 GODINA Zemljotres koji je sravnio sa zemljom pola Banjaluke. blic.rs, 2016-10-27. [dostęp 2017-03-30]. (serb.).
  7. Милица Радојчић, Јанко Врачар: Guide to museums and galleries in the Republic of Srpska. Музеј Републике Српске, 2012. [dostęp 2017-04-05]. (ang.).
  8. Collection. [w:] Museum of Contemporary Art of Republic of Srpska [on-line]. [dostęp 2017-04-05]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy